Budowa narządu żucia

Narząd żucia, stanowiący początkowy odcinek przewodu pokarmowego, ma za zadanie przygotować pożywienie do trawienia. Podczas żucia pokarmu, zostaje on zmiażdżony o następnie zmieszany ze śliną, dzięki czemu staje się śliski, czyli dochodzi do formowania kęsa pokarmowego.

Już na tym etapie dochodzi do wstępnego rozkładu węglowodanów przez enzymy znajdujące się w ślinie min. amylazę. Wargi, język i zęby są bardzo wrażliwymi narządami dotyku. Język jest ponadto organem smaku.

Narząd żucia bierze udział również w artykułowaniu dźwięków mowy.

Podstawową składową narządu żucia stanowi jama ustna wraz z jej organami. Jama ustna jest ograniczona przez wargi, policzki, podniebienie i dno jamy ustnej. Przestrzeń tę wypełniają łuki zębowe i język.

Oprócz tego w skład narządu żucia (układu stomatognatycznego) wchodzą szczęki (szczęka górna i szczęka dolna, czyli żuchwa) oraz staw skroniowo-żuchwowy. Mięśnie żucia, mimiczne oraz gruczoły ślinowe są również częścią narządu żucia.

Należy sobie zdać sprawę, że narząd żucia stanowi funkcjonalną jedność z całym organizmem.

Charakterystycznym tylko dla układu ruchowego narządu żucia elementem jest to, że na czynność mięśni tego układu mają wpływ receptory wychodzące ze:

– stawów skroniowo-żuchwowych,

– zębów,

– przyzębia.

Na tym zjawisku opiera się koncepcja o 3 stawach (wprowadził ją Held). Zgodnie z tą koncepcją w układzie ruchowym narządu żucia są 3 stawy:

1. Staw skroniowo-żuchwowy.

2. Staw zębowo-zębodołowy, to z jednej strony powierzchnia korzenia a z drugiej ściana zębodołu. Pomiędzy nimi możliwe są określone ruchy dzięki elastyczności przyzębia.

3. Staw zębowo-zębowy (międzyzębowy). Czynność tego stawu określają wzajemne kontakty powierzchni zwarciowych zębów górnych i dolnych (tj. zębów przeciwstawnych).

Tylko staw skroniowo-żuchwowy jest stawem z anatomicznego punktu widzenia. Pozostałe są uzasadnione z fizjologicznego punktu widzenia (ponieważ oba te stawy powodują za pośrednictwem proprioreceptorów przyzębia pobudzanie czynności odpowiednich mięśni).

Pomiędzy „3 stawami” jest ścisła korelacja czynnościowa. Jej zaburzenie powoduje powstanie dysfunkcji narządu żucia.

Wprowadzenie koncepcji „3 stawów” w układzie ruchowym narządu żucia ułatwia zrozumienie etiopatogenezy zaburzeń czynnościowych tego układu i jest przydatna w diagnozie i leczeniu tych zaburzeń.Budowa stawu skroniowo-żuchwowego.

Staw skroniowo-żuchwowy jest stawem symetrycznym jak wspomnieliśmy wyżej. Generalnie w skład stawu wchodzą: dołek stawowy kości skroniowej, wyrostek stawowy (kłykciowy) głowy żuchwy, krążek stawowy oraz torebka stawowa. Krążek stawowy dzieli jamę stawową na część górną i dolną. Podczas ruchów opuszczania żuchwy krążek stawowy przesuwa się ku przodowi i ku dołowi.

Wraz z krążkiem stawowym przesuwa się wyrostek stawowy głowy żuchwy po obu stronach. W ruchach przywodzenia żuchwy (zamykania) krążek stawowy i wyrostek kłykciowy żuchwy wracają do pozycji wyjściowej.

Staw skroniowo-żuchwowy jest stawem nieco odmiennym od innych stawów w układzie ruchowym człowieka. Przede wszystkim:

1. Stawy skroniowo-żuchwowe są jedynymi jednoimiennymi stawami sprzężonymi ze sobą czynnościowo (jak np.: stawy biodrowe) ale również anatomicznie (dzięki ich trwałemu połączeniu za pośrednictwem trzonu i gałęzi żuchwy). Dlatego nieprawidłowe głównie asymetryczne obciążenia stawów jest jedną z przyczyn powstawania zaburzeń czynnościowych narządu żucia.

2. Inna cecha niespotykana w innych stawach to że jedna z głów przyczepu końcowego mięśni skrzydłowych bocznych wnika do torebki stawowej i przyczepia się bezpośrednio do krążka stawowego, czynność obu głów przyczepu końcowego mięśni jest ściśle skorelowana (zaburzenie korelacji to przyczyna powstawania patologicznych objawów akustycznych w stawach).

3. Oba stawy tworzy 1 kość (żuchwa).