Stany przednowotworowe w jamie ustnej

Niewielu Polaków zdaje sobie sprawę, iż do rozwoju nowotworu jamy ustnej może się przyczynić niewłaściwie dopasowana proteza lub przewlekły stan zapalny błony śluzowej, będący konsekwencją złej higieny jamy ustnej.

Wiedza Polaków na temat raka jamy ustnej stoi na bardzo niskim poziomie. Przeciętny mieszkaniec naszego kraju jest przekonany, iż nowotwory jamy ustnej atakują tylko i wyłącznie nałogowych palaczy oraz osoby nadużywające alkoholu. Jest faktem, że osoby te należą do grupy podwyższonego ryzyka, jednak patologiczne zmiany w obrębie warg, podniebienia oraz języka (zwane fachowo przez lekarzy dysplazjami) coraz częściej są diagnozowane u pacjentów nieuzależnionych.

Chociaż nie bolą, są groźne
Warto wiedzieć, iż niektóre nieleczone zmiany patologiczne śluzówki wykazują z czasem skłonność do zezłośliwienia. Przykładem dysplazji, która w wielu przypadkach przekształca się w nowotwór, jest leukoplakia, zwana również rogowaceniem białym. Zmiana występuje najczęściej na wargach, wewnętrznej stronie policzków, w kącikach ust oraz na języku i ma postać białych plam lub twardych tarczek wyraźnie odcinających się od zdrowej błony śluzowej. Na tym etapie rozwoju zmiana jest niebolesna, choć niektórzy chorzy skarżą się na wyczuwalną sztywność i chropowatość nabłonka. Nieleczona leukoplakia prowadzi do utworzenia się czerwonych rozpadlin i nadżerek wokół białych przebarwień, co w efekcie indukuje stan zapalny. Nieprawidłowe rogowacenie nabłonka błon śluzowych występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet. Do powstaniu leukoplakii przyczyniają różnego rodzaju urazy śluzówki: mechaniczne, chemiczne oraz termiczne.

Kolejnym przykładem dysplazji, która ma tendencję do złośliwienia, jest erytroplakia. W ten sposób określamy zmiany na błonie śluzowej, objawiające się występowaniem czerwonej plamy. Erytroplakia rozwija się na dnie jamy ustnej, rzadziej na dziąsłach dolnej szczęki czy podniebieniu. Występuje najczęściej u mężczyzn w podeszłym wieku. Niestety, w większości choroba ta nie daje dolegliwości bólowych, dlatego jest przez pacjentów często lekceważona.

Ryzyko zachorowania na nowotwór jamy ustnej rośnie też w przypadku osób, u których zdiagnozowano liszaj płaski Wilsona. Zmiana ta – z reguły zlokalizowana na policzkach lub języku – może mieć postać białych, charakterystycznych wykwitów (pokrytych "siateczką") lub występować w postaci grudek bądź pęcherzy. Także kolor wykwtów może być różny – od białego, po czerwony, różowy, fioletowy lub siny. Liszaj płaski Wilsona jest schorzeniem przewlekłym, występującym u osób dorosłych między 30 a 60 rokiem życia. Naukowcy nie są pewni, jakie czynniki doprowadzają do rozwoju tej choroby (w powstawaniu zmian rozważa się udział: czynników toksycznych, genetycznych, sytuacji stresowych, wirusów lub zaburzeń immunologicznych).

Do dysplazji w obrębie jamy ustnej, które powinny wzbudzić naszą czujność, zaliczamy również włóknienie podśluzówkowe i zespół Plummera-Vinsona (zanikowe zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i kącików ust).

Minimalizuj czynniki ryzyka!
Przypomnijmy raz jeszcze – na zachorowanie na raka jamy ustnej narażeni są nałogowi palacze oraz osoby systematycznie nadużywające alkoholu. Nikotyna i alkohol wykazują silne właściwości mutogenne zwłaszcza wówczas, gdy są przez dłuższy czas jednocześnie zażywane – osoby, które często piją wysokoprocentowy alkohol, a rówocześnie palą dużo papierosów, aż 15 razy bardziej są narażone na rozwój nowotworu niż abstynenci unikający obu tych używek.

Do głównych czynników ryzyka raka jamy ustnej zaliczamy również wiek (zachorowalność na chorobę nowotworową wzrasta powyżej 40 roku życia), obniżenie sprawności układu immunologicznego na skutek wrodzonych lub nabytych niedoborów odporności, czynniki genetyczne, niedobory witamin (zwłaszcza z grupy B oraz witaminy A i C), a także kontakt z wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV16), który jest przenoszony drogą płciową.
Zdarza się także, że do rozwoju raka jamy ustnej przyczynia się stałe drażnienie błony śluzowej, będące np. efektem niedopasowanej protezy. Także nieprawidłowa higiena jamy ustnej, w efekcie której powstaje w jamie ustnej przewlekły stan zapalny, może zainicjować rozwój raka.

B.Sz.