Leki na HIV a objawy manifestujące się w jamie ustnej

Przy okazji Światowego Dnia Walki z AIDS (1 grudnia) niemiecki portal stomatologiczny ZM Online zwrócił uwagę czytelników na występujące w obrębie jamy ustnej skutki przyjmowania leków zapobiegających rozwojowi AIDS u pacjentów zakażonych ludzkim wirusem niedoboru odporności.

Stomatolog to w praktyce jedyny lekarz, który regularnie kontroluje błony śluzowe jamy ustnej i z tego powodu ma możliwość rozpoznania – także na wczesnym etapie – zmian występujących w jamie ustnej pacjenta.

Ponieważ do połowy lat 90. nie było skutecznych metod walki z wirusem HIV, zakażenie zwykle prowadziło do rozwoju choroby AIDS, której skutkiem była śmierć pacjenta. Natomiast od wprowadzenia leczenia antyretrowirusowego (ARV) osoby zarażone wirusem HIV mogą przez długi czas prowadzić w dużej mierze normalne życie, o ile zostaną odpowiednio wcześnie zdiagnozowane. Obecnie badacze poszukują odpowiedzi na inne pytania, np. jaki jest wpływ terapii antyretrowirusowej na objawy występujące w jamie ustnej.

Kandydoza u co trzeciego zakażonego

Autorzy artykułu pt. „Wpływ terapii antyretrowirusowej na objawy w jamie ustnej związane z HIV” (The influence of antiretroviral therapy on HIV-related oral manifestations) podają, że najczęstszą manifestacją zakażenia w jamie ustnej u osób z wirusem HIV jest kandydoza (35%). Obserwowane są również takie objawy jak leukoplakia włochata jamy ustnej, zakażenia wirusem opryszczki pospolitej (HSV), mięsak Kaposiego, owrzodzenia jamy ustnej związane z HIV, choroby przyzębia, choroby ślinianek związane z HIV, przebarwienia błon śluzowych oraz zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Porównując obecne dane (w tym przedstawione podczas VIII Światowe Warsztaty Zdrowia i Chorób Jamy Ustnej ) z danymi EC Clearinghouse i WHO z roku 1993 można zauważyć, że niektóre zmiany w obrębie błony śluzowej nadal występują często, inne rzadziej, ale pojawiły się też nowe zmiany. Badacze przypuszczają, że za tą zmianą objawów manifestujących się w jamie ustnej stają właśnie leki antyretrowirusowe.

Zdaniem Khoury’ego i Meeks częstość występowania kandydozy zmniejszyła się od czasu wprowadzenia terapii przeciwretrowirusowej. Niemniej nasilenie kandydozy wydaje się korelować ze stopniem niedoboru odporności i skutecznością prowadzonej terapii antyretrowirusowej. Wraz z wprowadzeniem terapii ARV zmniejszyła się również częstość występowania leukoplakii włochatej jamy ustnej, chorób gruczołów ślinowych i chłoniaków nieziarniczych, owrzodzeń związanych z HIV, zakażeń HSV, zakażeń HPV, mięsaka Kaposiego. Częściej natomiast rozpoznawane są zakażenia półpaścem.

Czy za częstość objawów odpowiada zespół rekonstrukcji immunologicznej?

Autorzy artykułu, dr Zaid Khoury i prof. Valli Meeks, za przyczynę zmian w częstości niektórych objawów po rozpoczęciu terapii antyretrowirusowej uznają wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji zwanej zespołem rekonstrukcji immunologicznej (ang. immune reconstitution syndrome; IRS). Termin ten opisuje nadmierną odpowiedź immunologiczną na czynniki zakaźne i stany patologiczne, które można przypisać odporności przywróconej przez terapię antyretrowirusową.

Nadmierna reakcja immunologiczna jest zatem ściśle związana z rozpoczęciem terapii antyretrowirusowej. Zdaniem Khoury’ego i Meeks wyjaśnia to również, dlaczego owrzodzenia jamy ustnej występują częściej u pacjentów leczonych przeciwretrowirusowo niż u pacjentów, którzy nie poddali się tej terapii. Uważa się też, że z przyjmowaniem leków antyretrowirusowych oraz leków przeciw infekcjom drobnoustrojowym wiąże się częste występowanie hiperpigmentacji błon śluzowych.

Podwyższone ryzyko rozwoju próchnicy

Podsumowując, Khoury i Meeks zwracają uwagę na większą podatność osób, które zostały zakażone ludzkim wirusem niedoboru odporności, na występowanie próchnicy. Jak zakładają naukowcy z Wydziału Onkologii i Diagnostyki na Wydziale Stomatologii Uniwersytetu Maryland w Baltimore (USA), odpowiedzialna jest za to zwiększona obecność grzybów Candida albicans związana z procesem immunosupresji. Dodatkowo Candida albicans wchodzi w interakcję ze Streptococcus mutans, co skutkuje większą kolonizacją jamy ustnej przez te patogeny.

Stany nagłego zagrożenia życia w gabinecie stomatologicznym – to temat wielu szkoleń czy warsztatów. – Fakt, że dochodzi do nich stosunkowo rzadko, sprawia jednak, że reakcja lekarza dentysty nie zawsze jest prawidłowa. A mamy przecież do czynienia z osobą fachową – mówi radca prawny, Paweł Strzelec.

T.H.

źródło: https://www.zm-online.de/news/zahnmedizin/hiv-medikamente-veraendern-orale-manifestationen/

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33762122/