Zwichnięcie zęba – groźny uraz stomatologiczny. Jakie kroki należy podjąć?

Zwichnięcie zęba to poważny uraz stomatologiczny, który – zbagatelizowany i nieleczony – może prowadzić do nieodwracalnych konsekwencji. Uszkodzenie struktur podtrzymujących ząb może skutkować jego utratą i koniecznością leczenia implantologicznego. Dla powodzenia podjętej terapii po zwichnięciu zęba kluczowe znaczenie mają właściwa reakcja pacjenta w pierwszych chwilach po urazie oraz szybka interwencja dentysty.

Urazy zębów są częstym problemem zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Mogą być wynikiem upadków, wypadków komunikacyjnych, urazów sportowych czy aktów przemocy. Jednym z najpoważniejszych urazów stomatologicznych jest zwichnięcie zęba, które polega na jego przemieszczeniu w zębodole wskutek uszkodzenia struktur anatomicznych. W przeciwieństwie do wybicia zęba, w przypadku zwichnięcia korzeń pozostaje w zębodole, lecz jego stabilność jest zagrożona.

Zwichnięcie zęba wymaga natychmiastowej konsultacji z dentystą oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia. Nieleczony uraz może prowadzić do poważnych powikłań, w tym martwicy miazgi, resorpcji korzenia czy przewlekłych stanów zapalnych.

Zwichnięcie zęba. Co to za uraz?

Zwichnięcie to uszkodzenie zęba, prowadzące do jego przemieszczenia w zębodole bez całkowitej utraty kontaktu z kością. W zależności od kierunku i stopnia przemieszczenia wyróżnia się kilka typów zwichnięć:

• wstrząs zęba – uszkodzenie struktur podporowych bez przemieszczenia; ząb jest wrażliwy na dotyk i opukiwanie,

• podwichnięcie – zwiększona ruchomość zęba bez widocznego przemieszczenia; może występować ból przy nagryzaniu,

• zwichnięcie boczne – przemieszczenie zęba w kierunku wargowym lub podniebiennym; często towarzyszy mu uszkodzenie kości wyrostka zębodołowego,

• wysunięcie zęba – częściowe wysunięcie zęba z zębodołu; ząb wydaje się dłuższy i jest bardziej ruchomy,

• wtłoczenie zęba – wbicie zęba głębiej w zębodół; ząb może być skrócony lub niewidoczny w jamie ustnej.

Niekiedy do grupy zwichnięć zalicza się także wybicie zęba (zwichnięcie całkowite), w ramach którego dochodzi do zupełnej utraty kontaktu zęba z zębodołem.

W jakich sytuacjach może dojść do zwichnięcia zęba?

Zwichnięcia w większości przypadków dotyczą zębów przednich – mogą być one spowodowane różnymi czynnikami, które prowadzą do silnego urazu mechanicznego. Jednym z najczęstszych powodów jest upadek, zwłaszcza u dzieci, które uczą się chodzić i są w tym okresie bardziej narażone na kontuzje w obrębie twarzoczaszki.

U dorosłych urazy tego typu są częste w wyniku wypadków komunikacyjnych, kolizji podczas uprawiania sportu (np. kontaktowego lub ekstremalnego) oraz w wyniku aktów przemocy. Osoby aktywne fizycznie, zwłaszcza uprawiające sporty bez odpowiednich ochraniaczy na zęby, są bardziej narażone na tego rodzaju kontuzje.

Zwichnięcie może również nastąpić wskutek nagłego zaciśnięcia szczęk, np. w trakcie napadu padaczkowego lub przy zaburzeniach okluzji. W przypadku osób starszych osłabienie struktury kości szczęki i żuchwy zwiększa ryzyko przemieszczenia zębów nawet przy pozornie niewielkich urazach.

Zwichnięcie zęba? Konieczna wizyta u dentysty!

W przypadku urazu skutkującego zwichnięciem zęba należy jak najszybciej udać się do dentysty – nawet jeśli ból ustępuje, a ząb wydaje się stabilny. Wczesna interwencja może zapobiec poważnym konsekwencjom, takim jak martwica miazgi, resorpcja korzenia czy infekcje prowadzące do utraty zęba.

Przed wizytą u stomatologa pacjent powinien unikać manipulowania zwichniętym zębem oraz starać się utrzymać go w jego aktualnej pozycji. Jeśli doszło do znacznego przemieszczenia, zaleca się delikatne zagryzanie kawałka gazy, aby ustabilizować ząb. Ważne jest także unikanie spożywania twardych pokarmów oraz unikanie nagłych zmian temperatury w jamie ustnej.

Leczenie zwichnięcia zęba musi być dostosowane do stopnia uszkodzenia tkanek i obejmuje różne metody – od unieruchomienia po leczenie endodontyczne.

Metody leczenia w zależności od stopnia zaawansowania

Leczenie zwichnięcia zęba jest uzależnione od rodzaju urazu oraz stopnia uszkodzenia tkanek przyzębia. Aby to ocenić, konieczne jest wykonanie badania rentgenowskiego – najczęściej wystarczające jest punktowe RTG zęba, choć jeśli istnieje podejrzenie, że uraz może być bardziej rozległy (np. obejmujący również tkanki dziąseł i przyzębia, sąsiednie zęby czy kości), wskazana może być tomografia komputerowa CBCT.

Współczesna stomatologia ma wiele metod ratowania zwichniętych zębów. W przypadku zwichnięcia bocznego, częściowego lub osiowego pierwszym krokiem jest repozycja zęba, czyli jego delikatne przywrócenie do pierwotnej pozycji. Następnie wykonuje się stabilizację za pomocą szynowania. Stosuje się do tego specjalne szyny, zakładane na okres 5-6 tygodni. 

W przypadkach głębszych uszkodzeń, np. przy wtłoczeniu zęba do zębodołu, często konieczne jest leczenie endodontyczne, czyli usunięcie martwej miazgi i wypełnienie kanałów korzeniowych specjalnym materiałem.

Przy całkowitym zwichnięciu najważniejsze jest szybkie umieszczenie zęba np. w mleku, soli fizjologicznej lub specjalnym płynie do przechowywania zębów, a następnie jak najszybsza replantacja przez dentystę. Replantacja jest niewskazana tylko w kilku przypadkach. Zalicza się do nich:

• całkowite zwichnięcie zęba mlecznego (duże ryzyko uszkodzenia rozwijającej się zawiązki zęba stałego),

• zaawansowana próchnica,

• choroby przyzębia w zaawansowanym stadium,

• ciężkie schorzenia ogólnoustrojowe, utrudniające proces gojenia.

Gdy doszło do poważnych uszkodzeń, a replantacja jest niemożliwa, konieczne może być leczenie implantoprotetyczne.

Zwichnięcie zęba to poważny uraz stomatologiczny, który wymaga natychmiastowej reakcji. Odpowiednie postępowanie, szybka konsultacja stomatologiczna i dostosowanie terapii do stopnia uszkodzenia są kluczowe dla zachowania zęba. Nieleczony uraz może prowadzić do nieodwracalnych zmian, włącznie z utratą zęba. Aby zmniejszyć ryzyko urazów, warto stosować ochraniacze na zęby podczas uprawiania sportu, unikać nagłych przeciążeń mechanicznych oraz regularnie kontrolować stan uzębienia u dentysty. Właściwa reakcja na uraz i w porę podjęte leczenie mogą uratować ząb oraz zapobiec długofalowym komplikacjom zdrowotnym.