Wapniejąca torbiel odontogenna u 11-latka wstępnie rozpoznana jako ropień

Pozakostne torbiele odontogenne (ang. extraosseous odontogenic cysts; COC) umiejscowione w obrębie tkanek miękkich lub zatok szczękowych występują rzadko. Mają przy tym stosunkowo łagodny przebieg w porównaniu z ich odpowiednikami występującymi w tkance kostnej szczęki lub żuchwy. Ze względu na ich charakter i obraz kliniczny zmiany te mogą być mylone z wieloma innymi schorzeniami tkanek miękkich, dlatego diagnozę można postawić po ich wyłuszczeniu i przeprowadzeniu analizy histopatologicznej.

W pracy opublikowanej w czasopiśmie naukowym „Case Reports in Dentistry” (Hindawi) przedstawiono przypadek leczenia prowadzonego u 11-latka, u którego cysta rozwinęła się prawdopodobnie wskutek urazu sprzed kilku miesięcy.

Czym jest torbiel zębopochodna?

W klasyfikacji WHO z 2005 r. COC uznano za nowotwór, jednak w późniejszej (2017 r.) została ponownie określona jako prosta torbiel z nabłonkiem podobnym do szkliwiaka (ameloblastomy). Natomiast w najnowszej klasyfikacji WHO z roku 2022 została zdefiniowana jako „rozwojowa torbiel odontogenna charakteryzująca się histologicznie komórkami widma, które często ulegają zwapnieniu”.

Wapniejąca torbiel odontogenna rozwija się najczęściej w sąsiedztwie pierwszego zęba trzonowego. Ma niejednorodny obraz kliniczny, głównie pod względem wielkości oraz zajęcia lub niezajmowania sąsiednich struktur anatomicznych, takich jak tkanki kostne. Ponadto do tej pory opisano niewiele przypadków, w związku z czym niektóre cechy kliniczne wymagają dalszego wyjaśnienia. Do wapnienia torbieli dochodzi zwykle po kontakcie z tkanką łączną. Leczenie COC, które polega na chirurgicznym wyłuszczeniu zmiany, najczęściej przynosi oczekiwane efekty.

Wapniejące torbiele odontogenne stanowią nie więcej niż 1% wszystkich torbieli zębopochodnych, przy czym torbiele tkanki kostnej to 90–97% przypadków, dlatego wapniejące cysty pozakostne są uznawane za zmianę nietypową – do tej pory opisano zaledwie 41 przypadków. Umiejscawiają się zwykle w obszarze przednim, częściej na błonie śluzowej przedsionka niż błonie śluzowej podniebienia. Tylko 27% przypadków cyst pozakostnych odnotowano u dzieci i młodzieży.

Opis przypadku

Do Kliniki Patologii i Medycyny Jamy Ustnej Uniwersyteckiego Centrum Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu w Guadalajarze (Meksyk) zgłosił się 11-letni chłopiec, skierowany przez lekarza dentystę. Powodem wizyty była obecność guzka w nietypowej lokalizacji – na błonie śluzowej podniebienia za prawym górnym siekaczem przyśrodkowym. Podczas badania matka chłopca zgłosiła uraz stomatologiczny, który miał miejsce 8 miesięcy wcześniej i spowodował złamanie korony prawego górnego siekacza centralnego bez odsłonięcia miazgi. Z tego powodu początkowo przypadek ten został uznany za ropień.

Badanie kliniczne ujawniło guzek o pozornie dobrze osadzonej podstawie, wąski w projekcji przednio-tylnej. Zmiana miała gładką powierzchnię i lekko białawe zabarwienie z rozlanym rumieniem w części tylnej. W badaniu palpacyjnym nie stwierdzono dolegliwości bólowych. Wykonano zdjęcie pantomograficzne i RTG okołowierzchołkowe, na których nie zaobserwowano zajęcia kości.

Jednak ze względu na przebyty uraz oraz obserwacje kliniczne należało wykluczyć patologię endodontyczną. Młody pacjent został skierowany do kliniki stomatologicznej, gdzie w badaniu wrażliwości termicznej potwierdzono żywotność zębów w tym obszarze i wykluczono ostrą lub przewlekłą zmianę okołowierzchołkową. Po wykluczeniu endodontycznej przyczyny pochodzenia zmiany, w znieczuleniu miejscowym wykonano biopsję wycinającą. Zabieg przebiegł bez powikłań.

Mikroskopowo zaobserwowano uszypułowaną masę z dwoma gniazdami nabłonkowymi w środkowej części próbki, z których większe było lite, podczas gdy mniejsze torbielowate. Komórki obwodowe gniazd miały cechy podobne do szkliwiaka, zaobserwowano również rozproszony materiał zębodobny. Występowały także grupy komórek widma oraz liczne wielojądrowe komórki ciała obcego – znalezione zarówno w środku litego gniazda, jak i poza nim, ponadto towarzyszył im umiarkowany przewlekły naciek zapalny.

Badania immunohistochemiczne z wykorzystaniem monoklonalnych przeciwciał CK AE1/AE3 i CK19 dały w strefie centralnej największego gniazda wynik ujemny na obecność patologicznych zmian w tkankach. Potwierdzono obecność komórek zębopochodnych wokół nabłonka torbielowatego. Diagnostyka Ki67, oznaczająca m.in. szybkość podziałów komórkowych, wykazała proliferację <2% w komórkach podstawnych gniazd.

Na podstawie wszystkich uzyskanych wyników postawiono diagnozę: wapniejąca torbiel zębopochodna tkanek miękkich z reakcją na ciało obce. Siedem dni po przeprowadzeniu zabiegu uznano, że pacjent powrócił do zdrowia, nie zaobserwowano też żadnych powikłań. Także w 3-miesięcznej i 4-letniej obserwacji nie wykazano nawrotu zmiany.

Cały artykuł dostępny jest TUTAJ.

Tytuł artykułu:

Extraosseous Calcifying Odontogenic Cyst Initially Interpreted as a Parulis

Autorzy:

Karla Lizeth Santana-Arenas¹, Israel Guardado-Luevanos², Miguel Padilla-Rosas², Mario Nava-Villalba¹

¹ Pathology Research and Diagnostic Center, Department of Microbiology and Pathology, University Center of Health Sciences, Universidad de Guadalajara, Guadalajara, Jalisco, Mexico

² Master’s Program in Oral Pathology and Medicine, Department of Integral Dental Clinics, University Center of Health Sciences, Universidad de Guadalajara, Guadalajara, Jalisco, Mexico

Hindawi. Case Reports in Dentistry, Volume 2024, Article ID 966953, 5 pages, https://doi.org/10.1155/2024/8966953