Próchnica międzyzębowa. Jak rozpoznać i zapobiegać?

Próchnica to powszechna choroba, która dotyka ponad 90% społeczeństwa. Do jej powstania przyczyniają się bakterie próchnicze znajdujące się w płytce nazębnej oraz cukry, jakimi te bakterie się żywią. Bakterie przetwarzając dostępne w jamie ustnej cukry, wytwarzają następnie kwasy, które zapoczątkowują proces tworzenia się próchnicy. Próchnica najszybciej rozwija się wtedy, gdy zaniedbujemy higienę jamy ustnej, to znaczy szczotkujemy zęby za krótko i niedokładnie. Do tego ubytki próchnicze lubią tworzyć się najczęściej między zębami, czyli w miejscach niewidocznych gołym okiem. Co możemy zrobić aby zapobiec jej powstawaniu i jak rozpoznać próchnicę międzyzębową na jej wczesnym etapie?

Skąd się bierze próchnica międzyzębowa? 

Czy zastanawiałeś się ile płytki nazębnej i resztek jedzenia może znajdować się pomiędzy zębami? Naprawdę sporo. I co ciekawe, to właśnie w tych zakamarkach odkłada się jej najwięcej. Niestety, te obszary są też najczęściej pomijane podczas mycia zębów. Ciasne przestrzenie i wszelkiego rodzaju zagłębienia i rowki na powierzchni zębów trzonowych to idealne warunki do namnażania bakterii i odkładania płytki nazębnej. Zalegająca przez długi czas aktywna płytka bakteryjna stopniowo osłabia szkliwo zębów, ostatecznie doprowadzając do powstania ubytków między zębami. Taką próchnicę międzyzębową bardzo trudno wykryć. Bo zwyczajnie nie widać jej gołym okiem.

Większość z nas podczas codziennej rutyny pielęgnacyjnej skupia się wyłącznie na czyszczeniu zębów, które są łatwo dostępne dla szczoteczki. Zwykle najwięcej uwagi poświęcamy zębom przednim i tym od strony policzkowej. Pomijamy niewygodne do szczotkowania wewnętrzne powierzchnie zębów i bardzo często nie czyścimy przestrzeni między zębami. Niestety samą szczoteczką nie jesteśmy w stanie dobrze wyczyścić tych miejsc. Nawet jeśli mamy wrażenie że nasze zęby są czyste i gładkie, to zapominając o myciu obszarów między zębami, z czasem możemy doprowadzić do powstania głębokich ubytków, które dadzą o sobie znać za późno. Aby je oczyścić potrzebujemy specjalnych akcesoriów, które dotrą do ciasnych szczelin między zębami i usuną z nich zalegające bakterie i płytkę nazębną. W ich lepszym oczyszczeniu pomogą też szczoteczki soniczne.  

Jak rozpoznać próchnicę ukrytą między zębami? 

Jak już wyżej wspomniano, bardzo trudno wykryć próchnicę międzyzębową. Przez długi czas rozwija się ona niezauważona i daje o sobie znać dopiero kiedy ubytek jest już dość duży i sięga głębiej w strukturę zęba. Może wtedy uwidocznić się na zewnątrz. Niepokojącym objawem jest ból odczuwany po spożyciu zimnych lub słodkich pokarmów. Na bardzo zaawansowanym etapie może dojść nawet do pęknięcia zęba czy odłamania jego fragmentu, na przykład podczas jedzenia. Próchnica międzyzębowa jest o tyle podstępna, że może jednocześnie obejmować dwa sąsiednie zęby. Aby rozpoznać próchnicę międzyzębową na jej wczesnym etapie niezbędne są regularne kontrole u stomatologa. Przynajmniej raz na pół roku. Podczas przeglądu jamy ustnej, dentysta może zlecić wykonanie zdjęcia rtg, aby móc rozpoznać ukryte zmiany próchnicze. Ważna jest też samoobserwacja. W wykryciu ubytków między zębami może pomóc nam nić dentystyczna. Kiedy nić strzępi się lub haczy, a wcześniej nie miało to miejsca, to znaczy że coś niepokojącego dzieje się pomiędzy zębami. Warto wtedy zgłosić się do stomatologa, który pogłębi diagnostykę i wykryje przyczynę problemu.  

W jaki sposób możemy przeciwdziałać jej powstawaniu? 

Aby zapobiec próchnicy międzyzębowej musimy działać wielokierunkowo. Z jednej strony powinniśmy ograniczyć spożywanie słodkich produktów, które w swoim składzie zawierają cukry proste, z drugiej strony bardzo ważne jest aby myć zęby regularnie. Najlepiej minimum 2 razy dziennie przez 2-3 minuty – rano i wieczorem. Stomatolodzy nie bez powodu zalecają aby myć zęby z taką częstotliwością. Na naszych zębach płytka nazębna tworzy się bowiem przez cały czas. Nie możemy całkowicie zahamować procesu jej tworzenia, ale poprzez odpowiednio częste jej usuwanie możemy znacząco zmniejszyć ryzyko powstawania próchnicy. Systematyczne szczotkowanie zębów i nitkowanie przestrzeni międzyzębowych jest o tyle ważne, że przez naszą jamę ustną przechodzi wszystko co zjadamy. Drobne cząsteczki pokarmu osadzają się na naszych zębach i łatwo wchodzą pomiędzy nie. Dla bakterii to istny raj. Wykorzystują bowiem cukry zawarte w resztkach jedzenia i rozkładają je do kwasów. Kwasy obniżają pH w naszej jamie ustnej, co powoduje wypłukiwanie z naszego szkliwa cennych składników budulcowych, takich jak jony fosforanowe czy wapniowe. 

Większość z nas dobrze wie, że szczoteczka do zębów i nić dentystyczna lub szczoteczka międzyzębowa to niezbędne akcesoria, które pomagają nam w codziennej pielęgnacji jamy ustnej. Jeśli jednak zwykła szczoteczka manualna nie daje nam zadowalających efektów, warto sięgnąć po szczoteczkę soniczną. Usuwa kilkukrotnie więcej płytki nazębnej, docierając przy tym lepiej do przestrzeni między zębami. Dobrym wyborem jest też irygator do zębów, który skutecznie usuwa zanieczyszczenia spomiędzy zębów i z obszarów poniżej linii dziąseł.  

W jaki sposób szczoteczka soniczna pomaga nam lepiej zadbać o czyste przestrzenie między zębami? 

Choć wydawać by się mogło, że szczoteczka ma małe znaczenie w usuwaniu płytki nazębnej między zębami, to szczoteczka soniczna jest tu wyjątkiem. Niewątpliwą jej zaletą jest to, że w ciągu jednej minuty potrafi wykonać kilkadziesiąt tysięcy ruchów, dzięki czemu skutecznie rozprawia się z bakteriami i płytką nazębną, znajdującą się nie tylko na powierzchni zębów, ale również w miejscach trudno dostępnych. W połączeniu z nicią dentystyczną lub irygatorem pomaga w sposób kompleksowy zadbać o zdrowie całej jamy ustnej. Drgające z dużą częstotliwością włosie szczoteczki wytwarza z pasty, wody i śliny tysiące malutkich pęcherzyków, w których transportowane są aktywne składniki pasty. Są one następnie wtłaczane do głębiej położonych miejsc w jamie ustnej. Przenikają przestrzenie międzyzębowe, z łatwością docierają do kieszonek dziąsłowych i oczyszczają te miejsca z nagromadzonych bakterii i płytki nazębnej. Dzięki technologii sonicznej składniki pasty są efektywniej wykorzystywane i mogą lepiej zadziałać w trudno dostępnych miejscach. Na przykład fluor, który dotrze do przestrzeni międzyzębowych będzie skuteczniej chronił je przed próchnicą. Oprócz tego że szczoteczka soniczna dociera o wiele głębiej i lepiej wykorzystuje składniki pasty do zębów niż jej klasyczna wersja, to dodatkowo za sprawą fal dźwiękowych skuteczniej rozbija łańcuchy bakterii i opóźnia ich ponowne namnażanie. Dzięki temu na naszych zębach wolniej odkłada się płytka bakteryjna, a zęby są dłużej czyste. Szczoteczki soniczne mogą pracować z różną prędkością. Im więcej ruchów wykonują tym dokładniej czyszczą nasze zęby, lepiej radzą sobie z usuwaniem przebarwień i łatwiej czyszczą trudno dostępne miejsca. Świetnym przykładem są tu szczoteczki soniczne SEYSSO. W ciągu minuty wykonują od 62 tysięcy do 96 tysięcy drgań na minutę, dzięki temu są dostosowane do różnych wymagań jamy ustnej. To jedne z najszybszych szczoteczek sonicznych na rynku. Każdy model wyposażony jest w bardzo pojemny akumulator, zapewniający bardzo długi czas pracy bezprzewodowej, nawet do 10 tygodni. 

Irygator do zębów zamiast nici dentystycznej? 

Irygator do zębów za pomocą wąskiego strumienia wody pod ciśnieniem i drobnych pęcherzyków powietrza usuwa resztki jedzenia i płytkę nazębną z wszelkich trudno dostępnych miejsc w jamie ustnej. Zapobiega w ten sposób powstawaniu próchnicy na przykład w przestrzeniach międzyzębowych. Zaletą irygatora jest to, że jest łatwy w użyciu i pozwala na szybkie oczyszczenie całej jamy ustnej. Znakomicie sprawdzi się u osób, które mają kłopot z używaniem nici dentystycznej i na przykład trudniej jest im nitkować zęby zlokalizowane w tylnej części jamy ustnej. Siłę strumienia wody możemy łatwo dostosować do wrażliwości i potrzeb naszych zębów i dziąseł. Wyższe wartości ciśnienia będą lepszym wyborem przy oczyszczaniu ciasno stłoczonych zębów, aparatu ortodontycznego czy innych zakamarków w obrębie protez czy implantów. Niskie ciśnienie wody oczyści wrażliwe miejsca w jamie ustnej, na przykład kieszonki dziąsłowe, które wymagają delikatniejszej pielęgnacji.  

Pasty do zębów zapobiegające próchnicy 

Fluor już od bardzo dawna stosowany jest w pastach do zębów w celu zapobiegania próchnicy. Liczne badania naukowe potwierdzają jego skuteczne działanie. A jak działa? W sposób bezpośredni oddziałuje z cząsteczkami hydroksyapatytu, który jest budulcem szkliwa naszych zębów. W wyniku tej reakcji powstaje stabilniejszy i trwalszy związek o nazwie fluoroapatyt. Fluoroapatyt sprawia, że szkliwo zębów jest bardziej odporne na działanie kwasów i proces demineralizacji. Fluor odgrywa również bardzo ważną rolę w hamowaniu namnażania bakterii próchniczych. Do tego wspomaga proces remineralizacji zębów, sprawiając że nasze zęby szybciej ulegają odbudowie. W pastach do zębów fluor występuje pod postacią fluorków. Są to najczęściej fluorek sodu, monofluorofosforan sodu lub aminofluorek. Szczególnie skuteczny w działaniu jest aminofluorek. Działa w sposób natychmiastowy i tworzy na powierzchni zębów jednolitą warstwę ochronną. Działa długotrwale, dzięki czemu nasze zęby są skuteczniej chronione przed próchnicą. W pastach do zębów dla dorosłych stężenie fluoru może być różne, najczęściej waha się między 1000 a 1500 ppm. Warto jeszcze wspomnieć o innych substancjach, które również przeciwdziałają próchnicy. Jedną z nich jest hydroksyapatyt, łatwo dostępne źródło jonów wapnia i fosforu, czyli składników budujących szkliwo naszych zębów. Hydroksyapatyt przede wszystkim remineralizuje szkliwo zębów, a także pomaga zwalczać próchnicę w jej początkowej fazie, kiedy widoczne są białe plamy. Na powierzchni zębów tworzy rodzaj warstwy ochronnej. Dzięki niej znacząco zmniejsza się przyczepność bakterii do naszych zębów, czego efektem jest lepsza ochrona przed próchnicą. Im drobniejsze cząsteczki hydroksyapatytu (na przykład nanohydrokysapatyt) tym lepsze rezultaty możemy osiągnąć. Ksylitol to kolejny związek, który pomaga chronić zęby przed powstawaniem ubytków. Zmniejsza liczbę bakterii próchniczych znajdujących się w jamie ustnej. Zwiększa również produkcję śliny, która pomaga szybciej usuwać resztki pokarmu i przywraca jednocześnie prawidłowe pH w jamie ustnej. Ksylitol wspomaga również proces odbudowy szkliwa zębów.

O czym warto jeszcze pamiętać? 

Produkcja śliny ma niebagatelne znaczenie w zapobieganiu próchnicy. Dlatego warto wspierać jej naturalne właściwości ochronne i oczyszczające. Ślina odpowiada między innymi za zwalczanie niepożądanych bakterii, dba o to by w naszej jamie ustnej panowało odpowiednie pH, czyli żeby nie było ono za kwaśne. Do tego jest nośnikiem ważnych składników mineralnych, które budują szkliwo. Dzięki temu nasze zęby są bardziej odporne na atak kwasów produkowanych przez bakterie. By zwiększyć produkcję śliny, warto spożywać produkty, które wymagają od nas gryzienia, na przykład surowe warzywa jak marchew, papryka czy kalarepa. Żucie gumy także pobudza ślinianki do wytwarzanie większej ilości śliny. Dlatego dobrze sprawdzi się żucie bezcukrowych gum przez kilka minut po posiłku. Kluczowe jest również nawodnienie organizmu. Pamiętajmy o regularnym piciu wody.