Koferdam w stomatologii. Czym jest koferdam i kiedy się go stosuje?

Koferdam to wykonana najczęściej z lateksu membrana, której celem jest odizolowanie leczonego zęba od pozostałej części jamy ustnej. Choć dla wielu osób jego obecność może być nowością, dla stomatologów jest to ułatwiający pracę standard, który niesie za sobą liczne korzyści zarówno dla nich samych, jak i dla pacjentów. Czym dokładnie jest koferdam? Jakie ma zastosowania? Jakie są zalety stosowania koferdamu w leczeniu stomatologicznym?

Suchość i czystość pola zabiegowego ma kluczowe znaczenie dla skuteczności wielu zabiegów stomatologicznych. Zamiast po wałeczki z ligniny, lekarz może w tym celu sięgnąć po bardziej specjalistyczne narzędzie, którym jest koferdam. Dla wielu pacjentów jest to o wiele mniej znane akcesorium stomatologiczne, ale z punktu widzenia dentystów koferdam pełni kluczową rolę w zapewnieniu wysokiej jakości i precyzji wykonywanych zabiegów.

Czym jest koferdam? 

Koferdam – niekiedy nazywany potocznie ślinochronem – to elastyczna membrana stosowana w stomatologii do odizolowania leczonego zęba od pozostałej części jamy ustnej. Jego użycie eliminuje konieczność ciągłej wymiany wilgotnych wałeczków ligniny i bywa niezbędne w procedurach wymagających dokładnego odseparowania pola zabiegowego, takich jak leczenie kanałowe czy zakładanie wypełnień. 

Elementy wchodzące w skład koferdamu to:

• cienka, elastyczna guma, która najczęściej wykonana jest z lateksu lub specjalnych gum bezlateksowych (dla osób z alergiami) – zakłada się ją na ząb lub grupę zębów, które mają być leczone w celu izolacji od pozostałych tkanek jamy ustnej,

• klamerki, przy pomocy których mocuje się membranę na zębach i zapewnia jej szczelność, 

• metalowa lub plastikowa ramka, która utrzymuje prawidłowe ułożenie gumy wokół ust pacjenta, umożliwiając swobodny dostęp do pola operacyjnego,

• kleszcze do zakładania klamerek,

• specjalny dziurkacz do gumy, przy pomocy którego w gumie wycina się otwór. 

Podstawowym celem stosowania koferdamu w trakcie leczenia jest zapewnienie suchego i czystego pola pracy, co w specyficznym, wilgotnym środowisku jamy ustnej nie jest łatwe, ale kluczowe dla skuteczności terapii. Dzięki koferdamowi ząb nie jest narażony na kontakt ze śliną, co umożliwia lekarzowi precyzyjniejsze i bardziej bezpieczne wykonywanie zabiegów. Ponadto, koferdam chroni pacjenta przed przypadkowym połknięciem lub aspiracją małych narzędzi, fragmentów materiałów dentystycznych, a także płynów stosowanych podczas leczenia.

Zastosowanie koferdamu we współczesnej stomatologii

Wskazania do leczenia z zastosowaniem koferdamu są bardzo szerokie i obejmują m.in. zabiegi z zakresu:

• endodoncji –  w procedurach endodontycznych kluczowe jest utrzymanie czystości i suchości kanałów korzeniowych, a koferdam chroni przed dostępem śliny do wnętrza zęba, co jest niezbędne do dokładnego opracowania i wypełnienia kanałów,

• stomatologii zachowawczej – podczas leczenia ubytków, np. z zastosowaniem materiałów kompozytowych, konieczna jest izolacja od wilgoci, aby zapewnić optymalną adhezję materiału do zęba – koferdam pozwala na wykonanie szczelnych i trwałych wypełnień, 

• chirurgii stomatologicznej – w zabiegach wymagających precyzji, takich jak np. mikrochirurgia dziąseł, koferdam umożliwia dokładne operowanie na małym obszarze, zapewniając doskonałą widoczność i kontrolę,

• stomatologii estetycznej (licówki, korony) – przy cementowaniu licówek lub koron bardzo ważne jest zachowanie suchości pola zabiegowego, aby cement trwale połączył się z tkanką zęba,

• protetyce – podczas pobierania wycisków protetycznych koferdam może być stosowany np. w celu zapobiegania zanieczyszczeniom, które mogą wpłynąć na jakość wycisku.

Czy warto zakładać koferdam? Zalety leczenia z zastosowaniem koferdamu

Stosowanie koferdamu stomatologicznego w trakcie zabiegu przynosi liczne korzyści. Przede wszystkim koferdam zapewnia odpowiednią suchość pola zabiegowego, co jest niezbędne w wielu procedurach. Dzięki temu np. materiały stosowane do wypełnień kompozytowych cechują się lepszą adhezją do tkanek zęba, co wpływa na trwałość odbudowy.

Stosowanie koferdamu to także lepsza widoczność i dostęp do leczonego zęba. Dzięki odsłonięciu tylko wybranych zębów, stomatolog może precyzyjnie wykonywać zabieg, co zmniejsza ryzyko błędów i powikłań. Koferdam zapobiega przypadkowej aspiracji lub połknięciu drobnych narzędzi oraz materiałów stosowanych podczas leczenia, zwiększając bezpieczeństwo i komfort pacjenta.

Nie można też zapominać, że niektóre procedury stomatologiczne wymagają stosowania płynów i innych substancji, które nie są w pełni obojętne np. dla błon śluzowych. Koferdam dentystyczny ogranicza możliwość ich kontaktu z wrażliwymi tkankami jamy ustnej. Dodatkowo, dzięki odizolowaniu leczonego zęba zmniejsza się ryzyko przeniesienia bakterii pomiędzy polem zabiegowym a resztą jamy ustnej.

Przeciwwskazania do stosowania koferdamu

Chociaż koferdam jest bardzo użytecznym narzędziem, istnieją pewne przeciwwskazania do jego stosowania. Zalicza się do nich:

• alergia na lateks – w przypadku pacjentów uczulonych na lateks należy stosować koferdamy wykonane z materiałów bezlateksowych, aby uniknąć reakcji alergicznych,

• schorzenia górnych dróg oddechowych i kłopoty z oddychaniem przez nos – pacjenci, którzy mają trudności z oddychaniem przez nos (np. z powodu przewlekłego zapalenia zatok), mogą odczuwać dyskomfort podczas stosowania koferdamu, ponieważ zakrywa on większą część jamy ustnej,

• zaawansowana ruchomość zębów – u pacjentów z silnie rozchwianymi zębami zamocowanie koferdamu może być trudne lub wręcz niemożliwe ze względu na ryzyko uszkodzenia zęba,

• trudności w dostępie do zęba – przypadku niektórych nietypowych ustawień zębów, szczególnie w okolicach trzecich trzonowców, lekarzowi może być trudno założyć koferdam w skuteczny sposób.

Koferdam znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach nowoczesnej stomatologii, a jego użycie niesie ze sobą liczne korzyści zarówno dla lekarza, jak i pacjenta: zwiększa precyzję i jakość zabiegów, skraca czas leczenia, poprawia komfort pracy dentysty, zapewniając ostatecznie lepsze efekty terapii i wyższy poziom bezpieczeństwa.