Długie dzieje próchnicy
Długie dzieje próchnicy
Choroby zakaźne – a taką chorobą jest również próchnica – pojawiły się na bardzo wczesnym etapie ewolucji. Zanim człowiek stanął na szczycie drabiny gatunkowej, choroby wywołane przez rozmaite patogeny przez miliony lat dziesiątkowały populacje zwierząt: od pierwotnych ryb dewońskich po tygrysy szablozębne żyjące w plejstocenie.
Badania dowiodły, że również próchnica ma za sobą wyjątkowo długą przeszłość. Czynniki i warunki potrzebne do wystąpienia tej choroby zaistniały długo przedtem, nim na Ziemi pojawiły się pierwsze homonidy.
– od 435 do 395 mln – ku swojemu zaskoczeniu paleontolodzy stwierdzili próchnicę zębów u ryb kopalnych z epoki syluru i dewonu.
– 210 – 60 mln – znaleziono ubytki próchnicowe roślinnych dinozaurów z epoki kredy oraz w zębach ssaków z miocenu. Odkryto również zęby z wyraźnymi śladami próchnicy z epoki plejstocenu, należące do mastodonta oraz niedźwiedzia jaskiniowego.
– 2 – 3 mln lat – w czaszce Australopithecus africanus (homonida zwanego również "dziadkiem do orzechów" ze względu na wyjątkowo silne szczęki, przystosowane do miażdżenia twardych bulw i nasion) stwierdzono znaczne uszkodzenie wyrostków zębodołowych zębów trzonowych oraz tkwiące w kości pieńki korzeni. Nie wiadomo jednak, czy zniszczenie korony zęba było efektem urazu czy zaawansowanej próchnicy.
– 800 000 lat – naukowcy wykryli ewidentne ślady próchnicy u australopiteka, zaliczanego do grupy Plesionthropus transvalensis. Na 360 znalezionych w Swatkrans i Sterkfontein zębów tej gałęzi homonidów – 4 były zaatakowane przez próchnicę.
– 500 000 lat – wykopaliska dowiodły, że na próchnicę chorowali również przedstawiciele Homo Heidelbergensis. Na powierzchni żującej zębów szczęki górnej archeolodzy odkryli liczne ubytki uwarunkowane prawdopodobnie zwyczajami żywieniowymi tych ludzi.
– 125 00 lat – należy przypuszczać, że także wczesny archaiczny Homo sapiens, zamieszkujący Afrykę oraz Euroazję, często padał ofiarą próchnicy zębów. Naukowcy badający czaszkę homonida z Kabwe odkryli, że na 15 zachowanych zębów aż 12 mało głębokie ubytki.
– 40 000 lat – próchnicę zębów stwierdzono także w uzębieniu czaszki neandertalczyka z Gibraltaru, w tzw. czaszce z Rodezji oraz w czaszce neandertalczyka z Chapelle-aux-Saints.
– 13 000 do ok. 8 00 lat p.n.e – przypadki próchnicy u Homo sapiens odkryto u 10% szczątków pochodzących z późnego paleolitu. Badacze są pewni, że ważną rolę w tak szybkim rozprzestrzenianiu się choroby odegrała zmiana diety. Wraz ze zmianą stylu życia, następowały zmiany sposobu odżywiania, a zwłaszcza stały dostęp do produktów wysokocukrowych i bogatych w węglowodany.
2015 – Światowa Organizacja Zdrowia zaliczyła próchnicę do chorób społecznych i określiła mianem epidemii. W krajach uprzemysłowionych dotyka ona 60–90% dzieci i większość dorosłych. Bez wątpienia trudno znaleźć dziś osobę, która nie miałaby przynajmniej jednego zaatakowanego przez próchnicę zęba.
Jak więc widać, patogeny odpowiadające za próchnicę, zwłaszcza bakterie z gatunku Streptococcus mutans, potrafiły świetnie adaptować się do warunków panujących w jamie ustnej różnych gatunków, dzięki czemu odniosły ewolucyjny sukces.
B.Sz.
POWIĄZANE ARTYKUŁY
Mościckie Centrum Medyczne po raz drugi realizuje zadanie z zakresu "Prowadzenie edukacji i kształtowanie zachowań prozdrowotnych u dzieci i rodziców w zakresie zdrowia jamy ustnej", którym objętych zostanie 18 publicznych oraz niepublicznych przedsz...
AOTMiT oceniła projekt programu edukacyjno-profilaktycznego w zakresie próchnicy zębów dla młodzieży, którego realizację planuje ministerstwo zdrowia. Przeznaczonych na niego zostanie aż 5 mln zł. Jak podkreślono w projekcie, celem głównym programu j...
Ubytki w zębach to coś, czego za wszelką cenę chcemy uniknąć. Nie są one w stanie naturalnie się zregenerować, a duża dziura może być bardzo bolesna. Jej konsekwencja to zazwyczaj drogie wypełnienie lub usunięcie całego zęba. A za to wszystko odpowi...
Dolnośląski oddział wojewódzki NFZ-u przyznał gminie Polkowice dofinansowanie w wysokości ponad 9 tys. zł na realizację programu profilaktyki próchnicy. Dolnośląski oddział wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia w połowie listopada ogłosił listę zaak...
Ministerstwo zdrowia wdraża na terenie całego kraju program edukacyjno-profilaktyczny w zakresie próchnicy dla młodzieży. Jest on realizowany w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 - oś priorytetowa V: Wsparcie dla obszaru zd...
W Lublinie trwa konkurs na wybór realizatorów programu profilaktyki próchnicy zębów dla uczniów tamtejszych szkół w latach 2021-2023. Oferty przyjmowane są do 15 lutego. Przypomnijmy – pod koniec stycznia prezydent Lublina ogłosił konkurs ofert na w...
Naczelna Rada Lekarska w specjalnym stanowisku sprzeciwiła się planowanemu przez ministerstwo zdrowia zwiększeniu dla lekarzy dentystów liczby godzin obowiązkowych szkoleń z ochrony radiologicznej pacjenta z siedmiu do dwunastu.Przypomnijmy – kilka d...
Ruszył program profilaktyki próchnicy dla młodzieży w wieku 15-19 lat, uczęszczającej do szkoły branżowej, technikum, szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy, liceum ogólnokształcącego lub ogólnokształcącej szkoły artystycznej – pod warunkiem, ż...
O tym, dlaczego profilaktyka w stomatologii dziecięcej jest tak ważna i nowych rozwiązaniach w diagnostyce próchnicy opowiada w rozmowie z Dentonetem dr n. med. Maciej Mikołajczyk. ...
Próchnica zębów jest chorobą bakteryjną, która prowadzi do demineralizacji szkliwa, ubytków, zakażenia tkanek miękkich i stanów zapalnych. Niekiedy jej skutkiem jest konieczność usunięcia zęba. Na szczęście można temu zapobiec. Zobacz, jak wygląda pr...
Darmowe badania i konsultacje ze specjalistami, lekcje pierwszej pomocy, precyzyjny pomiar masy ciała – to tylko część pakietu dla pacjentów, którzy odwiedzą Oddziały Wojewódzkie NFZ-u w każdą środę września i października.Od początku września Narodo...
