Bruksizm: przyczyny, objawy i możliwości leczenia

Amerykańska Akademia Bólu Orofacjalnego (American Academy of Orofacial Pain; AAOP) definiuje bruksizm jako „ugruntowaną parafunkcjonalną aktywność dzienną lub nocną, która obejmuje zgrzytanie lub zaciskanie zębów. Odbywa się ona przy braku świadomości i może być zdiagnozowana na podstawie obecności zmian na powierzchni zębów, które nie powstały w wyniku funkcji żucia”.

Bruksizmu mogą doświadczać zarówno dorośli, jak i dzieci. Na podstawie prowadzonych obserwacji i badań dowiedziono, że ta parafunkcja ma wieloczynnikową etiologię.

Przyczyny bruksizmu

Bruksizm mogą powodować następujące czynniki:

– zaburzenia w centralnym układzie dopaminergicznym (Lobbezoo i Naeije, 2001),

– palenie tytoniu – bruksizm jest prawie dwukrotnie częstszy u palaczy w porównaniu z osobami niepalącymi (Lavigne i wsp., 1997; Madrid i wsp., 1998),

– spożywanie alkoholu (Hartman, 1994),

– różnego rodzaju schorzenia,

– urazy, choroba okluzyjna,

– czynniki dziedziczne,

– stres i inne czynniki psychologiczne,

– przyjmowane leki (np. długotrwałe stosowanie z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny).

Bruksizm a pandemia COVID-19

Nowym czynnikiem występowania bruksizmu stały się różnorodne sytuacje związane z wybuchem pandemii COVID-19. W tym czasie wielu dentystów przyjmowało pacjentów, którzy w trybie pilnym stawiali się w gabinecie z powodu złamanych wypełnień, pękniętych zębów oraz bólu stawów skroniowo-żuchwowych. Większość z tych przypadków była skutkiem bruksizmu.

Co oczywiste, ich przyczyną nie był sam wirus SARS-CoV-2, ale podwyższony poziom stresu w okresie pandemii. Spowodowany było on przede wszystkim zmianą stylu życia (izolacja, konieczność pozostawania w domu, praca zdalna), pojawiającym się problemem bezrobocia, utratą bliskich lub obawą o ich zdrowie oraz zdrowie własne.

Poszukanie oznak bruksizmu

Jako dentyści powinniśmy przeprowadzać dokładne badania, w tym zadawać pytania związane z bruksizmem, które pomogą określić ryzyko i/lub oznaki bruksizmu u naszych pacjentów. Pytania te to przykładowo:

– czy zgrzyta zębami w ciągu dnia lub w nocy,

– czy zauważył występowanie tej parafunkcji podczas snu,

– czy jest często pod wpływem silnego stresu,

– czy budzi się z bólem szczęki, bólem głowy w okolicy skroni, bólem dziąseł lub zębów,

– czy zauważył starcie zębów lub częstsze wizyty w gabinecie stomatologicznym z powodu złamanych zębów i/lub wypełnień,

– czy nosi szynę relaksacyjną na noc.

Bruksizm – objawy kliniczne

Kliniczne objawy bruksizmu to – według Lal i wsp. (2022) – między innymi:

– złamania – jest to bardzo częste w przypadku zarówno zębów, jak i uzupełnień protetycznych, protez, a nawet implantów dentystycznych,

– atrycja – starcie i zniszczenie zębów wskutek kontaktu z innymi zębami (Darby i Walsh, 2009),

– nadwrażliwość lub ruchomość zębów,

– hipertrofia, ból i sztywność mięśni żucia,

– bóle i trzaski w stawach skroniowo-żuchwowych,

– bóle głowy w obrębie skroni (szczególnie występujące rano),

– bóle pojawiające się w rejonie szyi i ramion,

– poszerzenia więzadła przyzębnego (widoczne na radiogramie).

Diagnoza i opcje leczenia bruksizmu

Oprócz przeprowadzenia dokładnego badania, zdiagnozowania i znalezienia czynników ryzyka, powinniśmy zawsze doradzić i zaoferować naszym pacjentom opcje leczenia, aby nie tylko zapobiec bruksizmowi, ale także leczyć jego objawy, tym samym chroniąc zęby.

Jakie działania może podjąć lekarz?

Monitorowanie – niektórzy pacjenci nie są zainteresowani podjęciem leczenia bruksizmu, ponieważ nie są też zbyt zaniepokojeni jego skutkami. W takiej sytuacji wskazane jest dalsze wyjaśnianie ryzyka tej parafunkcji.

Próba zatrzymania niszczących skutków bruksizmu – naszą rolą jako dentystów jest doradzanie pacjentom, nawet jeśli odmawiają leczenia. Przykładowo można korzystać z powiadomień w telefonie co 30 minut, które przypomina pacjentowi, by nie zgrzytał zębami. Pomocne mogą być zmiany w stylu życia, takie jak unikanie żucia gumy przez dłuższy czas, zapewnienie sobie odpowiedniej ilości snu lub unikanie wieczorami substancji stymulujących.

Użytkowanie szyn – zakładanie na noc szyny relaksującej może zapobiec złamaniom zebów, starciu zębów i innym powikłaniom bruksizmu. Szyny takie mogą być też pomocne w  ograniczeniu napięcia mięśniowego.

Skierowanie – w przypadku poważnych zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych należy pacjenta skierować na dalsze badania.

– Leczenie bruksizmu tylko za pomocą toksyny botulinowej to nie do końca dobre rozwiązanie, bo problem należy rozwiązać tam, gdzie jest jego przyczyna, a nie tylko objaw – mówi w rozmowie z Dentonetem dr n. med. Michał Paulo.

T.H.

źródło: https://dentistry.co.uk/2023/04/10/bruxism-causes-signs-and-treatment-options/