Stres w pracy lekarza dentysty – skąd się bierze? Poznaj metody, dzięki którym ograniczysz napięcie psychiczne w codziennej pracy!

Z różnego rodzaju badań naukowych wynika, że stres nieodłącznie wiąże się z pracą lekarza dentysty – odczuwa go bowiem nawet 80% stomatologów. O ile w niektórych przypadkach umiarkowany stres może być dla części osób mobilizacją do działania, o tyle silny, przewlekły stres ma charakter destrukcyjny – powoduje przykre objawy fizyczne, jest źródłem zaniżonej samooceny, utrudnia podejmowanie prawidłowych decyzji, zwiększa ryzyko wystąpienia depresji oraz zaburzeń psychicznych. Jakie konkretnie czynniki powodują stres w pracy lekarza dentysty? Jak sobie z nim radzić? Dlaczego dbałość o samopoczucie psychiczne jest ważna z punktu widzenia prawidłowej opieki nad pacjentem? Sprawdzamy!

Mówiąc najogólniej, stres to fizyczny i psychologiczny stan obciążenia, który powstaje u człowieka w sytuacji, gdy realizacja ważnych dla niego zadań, celów czy wartości jest zagrożona, utrudniona albo nawet niemożliwa. W psychologii definiuje się go jako dynamiczną relację adaptacyjną między możliwościami człowieka a wymogami sytuacji, charakteryzującą się brakiem równowagi psychicznej i fizycznej. Z punktu widzenia medycznego stres jest zaburzeniem homeostazy organizmu spowodowanym czynnikiem fizycznym lub psychologicznym.

Obecnie stres w życiu dotyka właściwie każdego, choć oczywiście są pewne grupy – m.in. zawodowe – bardziej narażone na występowanie tego stanu. Różnego rodzaju badania i obserwacje prowadzone w ośrodkach naukowych na całym świecie potwierdzają, że – głównie ze względu na ogromną odpowiedzialność oraz pracę pod presją czasu – na stres w szczególności narażeni są przedstawiciele zawodów medycznych. W niektórych źródłach podaje się, że stres w swojej codziennej pracy odczuwa nawet 80% lekarzy dentystów. Dlatego tak ważne jest, by znać główne czynniki stresogenne, metody radzenia sobie ze stresem, a także mieć świadomość, że kondycja psychiczna lekarza dentysty jest ważna nie tylko ze względu na jego samopoczucie, ale także bezpieczeństwo pacjentów.

Stres w pracy lekarza dentysty – jakie mogą być jego źródła? 

Źródeł stresu w pracy lekarza dentysty może być naprawdę wiele. Jak wynika z badania naukowego, którego wyniki opublikowano na łamach „British Dental Journal”, do najczęściej występujących czynników stresowych w środowisku dentystycznym zalicza się:

• niemożność realizowania wizyt zgodnie z grafikiem,

• konieczność pracy z trudnymi, niewspółpracującymi pacjentami,

• praca pod presją czasu,

• obawa przed wystąpieniem stanu nagłego u pacjenta,

• niezadowolenie i brak satysfakcji pacjenta z wykonanego leczenia,

• przyjmowanie większej liczby pacjentów niż się chce,

• praca w pośpiechu, by przyjąć jak najwięcej pacjentów,

• wynagrodzenie zależne od liczby wykonanych zabiegów.

Dentyści twierdzą też, że stresuje ich poczucie odpowiedzialności za pacjentów, obawa przed brakiem odpowiednych umiejętności/doświadczenia, brak znajomości zaawansowanych technik i procedur stomatologicznych, walka o zachowanie rentowności gabinetu, a także dodatkowe obowiązki związane z zarządzaniem gabinetem (marketing placówki, obowiązki podatkowe i formalne, kłopoty personalne).

Stres w ciele stomatologa – czym może skutkować długotrwałe napięcie psychiczne?

Warto mieć świadomość, że stres w pracy stomatologa nie jest jedynie pojęciem teoretycznym, a faktycznym stanem, dającym konkretne objawy fizyczne i psychiczne. Zestresowany lekarz dentysta może odczuwać przyspieszone tętno, napięcie mięśniowe, nadmierne pocenie się, kołatanie serca, a nawet – co szczególnie groźne w sytuacji wykonywania precyzyjnych zabiegów stomatologicznych – drżenie rąk.

Jeśli chodzi natomiast o objawy psychiczne, długotrwały stres może powodować m.in. nadmierną lękliwość lub – odwrotnie – wzmożoną agresję, kłopoty z koncentracją lub nadpobudliwość emocjonalną, a także zaburzenia snu. Wszystkie te symptomy mogą oczywiście w negatywny sposób odbijać się na jakości oferowanej pacjentom opieki.

Styl pracy w gabinecie a stres – metody, dzięki którym odzyskasz równowagę psychiczną

Na szczęście wcale nie jest tak, że ze stresem nie da się nic zrobić. Z jednej strony – są jednostki bardziej i mniej odporne na stresujące sytuacje, ale z drugiej – istnieją pewne nawyki, działania i metody, które można wprowadzić w codziennej pracy w gabinecie stomatologicznym, aby uporządkować swoje funkcjonowanie, przywrócić równowagę i harmonię, a dzięki temu – zmniejszyć ryzyko występowania sytuacji stresowych. Zalicza się do nich:

• planowanie dnia pracy i trzymanie się ustalonych wcześniej harmonogramów,

• pamiętanie o regularnych przerwach w pracy i ich efektywne wykorzystanie – np. na krótki spacer czy spokojne zjedzenie drugiego śniadania,

• unikanie w ciągu dnia pracy przyswajania informacji (z mediów społecznościowych, SMS-ów, maili), które mogą sprawić, że lekarz poczuje się dodatkowo sfrustrowany i przytłoczony,

• zadbanie o odpowiednie żywienie (przygotowany lunchbox zamiast kanapki ze sklepu, pełnowartościowy obiad zamiast dania instant odgrzewanego w mikrofalówce) oraz nawodnienie organizmu (regularne popijanie wody w ciągu całego dnia pracy),

• stosowanie w przerwach w pracy prostych ćwiczeń (np. oddechowych), technik relaksacyjnych oraz medytacyjnych.

Medytacja mindfulness w pracy – dlaczego trening uważności jest ważny w redukcji stresu?

Jedną z popularnych i często stosowanych technik pomagających radzić sobie z negatywnym wpływem stresu w miejscu pracy jest medytacja mindfulness, czyli tzw. trening uważności. Została ona opracowana pod koniec lat 70. XX wieku przez amerykańskiego terapeutę prof. Jona Kabata-Zinna jako metoda redukcji napięcia psychicznego i stresu poprzez koncentrowanie uwagi na bieżącym doświadczeniu.

Na czym konkretnie polega trening uważności? Otóż są to krótkie, możliwe do wykonania właściwie w każdym miejscu ćwiczenia medytacyjne, w trakcie których należy skupić się na oddechu i pojawiających się w danej chwili myślach – należy dostrzec je i pozwolić im przepłynąć. W pierwszej chwili może się wydawać, że idea mindfulness to banalne „myślenie o niczym” – tak naprawdę zakłada ona jednak „obecność w teraźniejszości”: człowiek ma uchwycić myśl, która panuje u niego w danej chwili, odnotować wszystkie objawy i emocje, jakie ona wywołuje, a następnie puścić ją dalej, uwalniając się od niej.

Oczywiście medytacja mindfulness – jak każdy inny rodzaj terapii psychologicznej – wymaga pewnego rodzaju nauki, praktyki, wdrożenia w życie najważniejszych założeń. Praktykujące ją osoby twierdzą jednak, że poprawia ona koncentrację, pozwala lepiej radzić sobie ze stresem oraz nie rozpamiętywać przeszłości, która może być jego źródłem.

Szybkie ćwiczenia relaksacyjne, które wykonasz między jednym a drugim pacjentem

Innym wspomnianym już sposobem na redukcję stresu podczas pracy w gabinecie dentystycznym są proste ćwiczenia relaksacyjne, które pozytywnie wpłyną zarówno na samopoczucie psychiczne, jak i fizyczne. Mogą to być przygotowane przez specjalistów zestawy ćwiczeń do pracy z ciałem, możliwe do wykonywania w trakcie krótkich przerw pomiędzy przyjmowaniem kolejnych pacjentów. Dobre efekty przyniesie także:

• częste zmienianie pozycji – tak aby nie utrzymywać stanu chronicznego napięcia w obrębie układu mięśniowego,

• delikatne poruszanie miednicą w przód i w tył oraz na boki – podczas siedzenia przy fotelu albo za biurkiem,

• regularne przeciąganie się – intuicyjne, w kierunkach, które przynoszą ulgę i sprawiają przyjemność – pozytywnie wpłynie to na układ powięziowy,

• aktywowanie mięśni mimicznych – zrobienie kilku ekspresyjnych min, rozruszanie mięśni wokół ust, co pozwoli zmniejszyć napięcie autonomicznego układu nerwowego,

• wykonanie kilku głębokich wdechów i wydechów, skupienie się przez moment tylko na sobie, umożliwienie myślom swobodnego płynięcia.

Ćwiczenia fizyczne na odreagowanie po pracy – ruch lekarstwem na stres

Nie od dziś wiadomo, że bardzo pozytywny wpływ na odporność na stres, redukcję odczuwanego stresu oraz łagodzenie negatywnych skutków stresu na organizm ma regularna aktywność fizyczna. Uprawianie sportu działa bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy, pobudza wydzielanie endorfin, poprawia pracę serca i układu krążenia, co pozytywnie wpływa na samopoczucie i nastrój, zwiększa poczucie własnej wartości i sprawstwa, przeciwdziała depresji oraz obniża subiektywne poczucie stresu.

Badania dowiodły jednak, że tego typu efekt aktywności fizycznej utrzymuje się dość krótko – od kilku do kilkunastu godzin. Aby trwale obniżać poziom odczuwanego stresu konieczny jest systematyczny ruch – kilka razy w tygodniu, przez około 20-40 minut. Aktywność nie może być jednocześnie wymuszona, musi sprawiać przyjemność, dawać okazję do oderwania się od bieżących problemów. Jej rodzaj zależy tak naprawdę od indywidualnych preferencji – może to być pływanie, aerobic, zumba, nordic walking, joga, jazda na rowerze i inne.

Rola przerw i odpoczynku w zapobieganiu wypaleniu zawodowemu

Nie jest tajemnicą, że lekarze stomatolodzy są bardzo zapracowani i nie mają wiele wolnego czasu – odpoczynek jest jednak konieczny dla zdrowia psychicznego i fizycznego każdego dentysty. Istotne są regularne przerwy w trakcie dnia pracy, dające możliwość spokojnego zjedzenia posiłku, napicia się wody i krótkiego oderwania się od działania przy fotelu w gabinecie.

Druga sprawa to odpoczynek po pracy – niezbędne jest wygospodarowanie czasu dla siebie, rodziny, przyjaciół, zainteresowań i pasji. W takich sytuacjach warto zadbać o stworzenie spokojnej przestrzeni – odłożyć telefon (lub przynajmniej korzystać tylko z telefonu prywatnego, a nie służbowego), oddzielić się od bodźców, czerpać radość z chwili. Wiadomo, że niekiedy od lekarza dentysty – zwłaszcza jeśli prowadzi własny biznes – wymaga się natychmiastowych decyzji, ale niektóre sprawy naprawdę mogą poczekać.

Wsparcie profesjonalne – umów się na wizytę u specjalisty!

O zdrowiu psychicznym mówi się coraz więcej i na szczęście nie jest to już temat tabu. Stres, depresja czy zaburzenia samooceny dotknąć mogą każdego, także lekarza dentystę. Warto uświadomić sobie, że proszenie o profesjonalną pomoc nie jest w takiej sytuacji żadnym wstydem, a koniecznością, by ratować własne zdrowie, a niekiedy nawet życie. Kiedy nie pomagają zmiany w organizacji pracy ani ćwiczenia relaksacyjne, kiedy nie potrafi się znaleźć czasu na odpoczynek, myśli cały czas zaprząta praca, a stres jest już właściwie nieodłączny –pora na zgłoszenie się do specjalisty: psychoterapeuty, psychologa, czasem psychiatry. Terapia to w wielu przypadkach jedyna możliwość, by uchronić się od depresji oraz wypalenia zawodowego, a jeśli się już one pojawiły – by je wyleczyć i odwrócić ich negatywne skutki.

Jak dbanie o własne zdrowie psychiczne wpływa na jakość pracy?

Nie można zapominać, że zdrowie psychiczne pracowników medycznych – w tym lekarzy dentystów – jest tym istotniejsze, że ich praca wiąże się z bezpośrednią odpowiedzialnością za zdrowie oraz życie pacjentów. Zdenerwowany, zestresowany, przemęczony dentysta to większe ryzyko nieprawidłowych diagnoz, niewłaściwych decyzji terapeutycznych, powikłań leczenia stomatologicznego spowodowanych błędami, a w konsekwencji – niezadowolenia pacjentów, narażenia na dochodzenie przez nich roszczeń itp. A to kolejne stresujące sytuacje – i koło się zamyka.

Umiejętność zarządzania stresem ma kluczowe znaczenie nie tylko dla Twojego własnego zdrowia psychicznego, ale również dla jakości opieki, jaką możesz zapewnić pacjentom – zadbaj o nią!

Warto zapamiętać metody i techniki walki ze stresem, zadbać o równowagę między pracą zawodową i życiem rodzinnym, znaleźć czas dla siebie i bliskich, a także mieć świadomość, że wizyta u psychologa czy psychoterapeuty nie jest powodem wstydu, a oznaką, że widzi się swoje problemy. Osiągnięcie odpowiedniego work-life balance przez lekarza dentystę zwiększa satysfakcję z wykonywanego zawodu i poprawia jakość opieki nad pacjentami.