Stomatologia hi-tech. Jakie nowinki technologiczne ułatwiają dentystom pracę?

Współczesna stomatologia rozwija się w niesamowitym tempie – co rusz słychać o innowacyjnych narzędziach, materiałach i technologiach, które ułatwiają pracę lekarzom dentystom, przyspieszają diagnostykę i poprawiają skuteczność leczenia. Stomatologia hi-tech jest faktem – nie należy więc zastanawiać się, czy wdrożyć jej rozwiązania do codziennej praktyki, ale z jakich konkretnie innowacji skorzystać.

Rozwiązania cyfrowe, druk 3D, sztuczna inteligencja, telemedycyna, narzędzia do zdalnego monitorowania pacjentów w trakcie leczenia – to tylko kilka przykładów innowacji, które w ostatnich latach pojawiły się w stomatologii. Jak działają? Jak zmieniają diagnostykę i leczenie stomatologiczne? Sprawdzamy!

Skanowanie 3D w diagnostyce stomatologicznej i planowaniu leczenia – nowa era obrazowania

Skanery wewnątrzustne 3D od kilku lat rewolucjonizują współczesną stomatologię. Te innowacyjne urządzenia pozwalają w kilkadziesiąt sekund wykonać niezwykle precyzyjny skan struktur anatomicznych jamy ustnej pacjenta. Skaner wykonuje tysiące zdjęć tkanek na sekundę, po czym są one analizowane i przekształcane na trójwymiarowe obrazy nie tylko zębów i dziąseł, ale także błon śluzowych, tkanek miękkich, kości oraz wszystkich innych struktur jamy ustnej.

Skanowanie 3D pozwala wyeliminować czasochłonne i niekomfortowe dla pacjenta wyciski wykonywane przy pomocy łyżki i masy wyciskowej. Jest ono niezbędne w diagnostyce oraz planowaniu leczenia m.in. zachowawczego, ortodontycznego oraz odtwórczego – pozwala z wyjątkową precyzją odwzorować sytuację anatomiczną danego pacjenta, kompleksowo zaplanować jego terapię oraz kontrolować efekty leczenia. Z punktu widzenia lekarzy jest to także ogromna oszczędność czasu – skan 3D powstaje w ciągu kilkudziesięciu sekund i jest od razu widoczny na monitorze.

Drukowanie 3D w protetyce stomatologicznej – jak druk 3D zmienia produkcję protez, koron, implantów, mostów i innych elementów protetycznych?

Współczesna medycyna coraz częściej korzysta z technologii druku 3D. W wielu ośrodkach na całym świecie trwają intensywne badania nad zastosowaniem biotuszu oraz druku 3D jako sposobów na drukowanie tkanek, narządów oraz kości. Prowadzi się testy, które mają doprowadzić do wydrukowania w pełni funkcjonalnych elementów ludzkiego organizmu: rogówki, skóry, zastawek serca, a nawet samego serca.

Już dostępne i wykorzystywane w coraz większej liczbie ośrodków medycznych urządzenia do druku 3D umożliwiają tworzenie implantów stosowanych w ortopedii do uzupełniania ubytków kostnych lub chrzęstnych, a także elementów stomatologicznych. Opracowana została już nawet specjalna drukarka 3D przeznaczona wyłącznie do drukowania elementów stomatologicznych, wykorzystywanych m.in. w protetyce oraz ortodoncji. Już wkrótce z jej zastosowaniem będzie można drukować w technologii 3D korony protetyczne, mosty, implanty zębowe, a nawet całe protezy dopasowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Obecnie trwają prace nad komercjalizacją wynalazku.

Technologie VR/AR w stomatologii, czyli zabieg bez stresu i bólu

Wirtualna rzeczywistość coraz śmielej wkracza do szpitali, gabinetów lekarskich oraz stomatologicznych. Zestaw wirtualnej rzeczywistości – czyli zakładany na głowę wyświetlacz zapewniający efekty wizualne i dźwiękowe – może przenieść pacjenta w zupełne inne, wirtualne miejsce, a dzięki temu odwrócić jego uwagę od przeprowadzanych w tym czasie badań czy zabiegów.

Obserwacje kliniczne potwierdziły, że zestawy VR stosowane podczas leczenia pacjentów sprawiają, że mają oni niższe ciśnienie krwi i spokojniejszą pracę serca niż podczas terapii bez użycia wirtualnej rzeczywistości. VR pomaga zredukować dolegliwości bólowe po operacjach, poprawia efektywność rehabilitacji pacjentów z chorobą Parkinsona, a także pomaga pozbyć się lęków przez dzieci z autyzmem.

Jeśli chodzi o stomatologię, pojawiły się już doniesienia, że w USA jeden z pacjentów podczas leczenia kanałowego korzystał z zestawu do VR i… usnął. Po zabiegu został obudzony przez stomatologa. Z kolei zespół izraelskich naukowców przeprowadził badania na grupie 29 pacjentów w wieku od 4 do 12 lat, którym w trakcie dwóch wizyt podawano znieczulenie miejscowe techniką blokady nerwu zębodołowego dolnego oraz zakładano koferdam, u części z nich wspierając się zestawami wirtualnej rzeczywistości. Jeśli chodzi o aplikację znieczulenia, to nie zauważono różnicy w poziomie odczuwanego bólu przez pacjentów wspierających się zestawami VR i dziećmi, które ich nie używały. Jednak podczas zakładania koferdamu pacjenci z zestawami wirtualnej rzeczywistości zgłaszali o wiele mniejszy ból niż dzieci niekorzystające z tego typu pomocy.

Sztuczna inteligencja (AI) w diagnostyce chorób jamy ustnej

Sztuczna inteligencja (artificial intelligence, AI) coraz śmielej wkracza w świat medycyny – nie wyłączając stomatologii. W ostatnim czasie na łamach specjalistycznej prasy stomatologicznej zaczęły pojawiać się doniesienia o tym, jak sztuczna inteligencja pomaga dentystom w diagnostyce oraz leczeniu chorób jamy ustnej.

I tak np. sztuczna inteligencja może pomagać w przewidywaniu u pacjentów bezzębia, utraty zębów oraz znacznego upośledzenia funkcji uzębienia, z dokładnością powyżej 90% rozpoznawać oznaki stanu zapalnego dziąseł, a także wspierać lekarzy dentystów w bardzo precyzyjnym określaniu lokalizacji kluczowych punktów w kośćcu twarzoczaszki. Skorzystać ma na tym nie tylko chirurgia stomatologiczna, ale cała obszerna gałąź chirurgii czaszkowo-szczękowo-twarzowej – dzięki temu będzie można dokładniej analizować deformacje i lepiej planować nawet bardzo skomplikowane zabiegi odtwórcze.

Czy AI jest w stanie rozpoznać próchnicę?

Trwają również prace nad tym, by wykorzystywać sztuczną inteligencję w diagnostyce próchnicy oraz – poprzez ułatwienie interpretacji badań obrazowych – wspieraniu lekarza w stawianiu prawidłowej diagnozy. Naukowcy z King’s College London oraz University of Surrey wraz z partnerami z Royal Surrey NHS Foundation Trust i Oral Health Foundation opracowują innowacyjną platformę opartą na rozwiązaniach AI, która pomoże rozpoznawać schorzenia stomatologiczne, wykrywać nieprawidłowości w strukturach anatomicznych oraz ułatwi tworzenie opisów zdjęć RTG. Obecnie trwa budowa prototypu platformy.

Terapie genowe w stomatologii hi-tech

Terapie genowe, polegające na wprowadzenie do komórki konkretnych genów w celu uzyskania określonego efektu leczniczego – stosowane z sukcesem w wielu dziedzinach medycyny – w stomatologii wydają się na razie melodią przyszłości. Podejmowane w tym zakresie próby nie przynosiły jak dotąd oczekiwanych rezultatów. Jako przykład można tu podać m.in. eksperymenty polegające na wprowadzaniu do zmienionej zapalnie miazgi genów, które miały stymulować jej regenerację. Chciano w ten sposób pobudzić procesy naprawcze miazgi bez konieczności usuwania zmienionej zapalnie tkanki. Okazało się jednak, że regeneracja miazgi w sytuacji jej stanu zapalnego lub częściowego obumarcia jest niemożliwa, a dodatkowo proces ten hamuje proces infekcyjny zachodzący w kanałach korzeniowych.

Zastosowania nie znalazły także testowane przez naukowców z University of Michigan próby wprowadzania do komórek specjalnego receptora, który miał wychwytywać nadmiar czynnika TNF, pobudzającego rozwój stanów zapalnych w organizmie i pogłębiającego uszkodzenie tkanek przyzębia u osób z paradontozą.

Genomowe bazy danych szansą na spersonalizowaną profilaktykę i opiekę 

Bioinformatyka to dynamicznie rozwijająca się gałąź nauki, która łączy wiedzę z zakresu biochemii, biologii molekularnej oraz biotechnologii z nowoczesnymi, zaawansowanymi narzędziami informatycznymi.

W ramach bioinformatyki powstają niezwykle obszerne bazy danych cyfrowych o charakterze biologicznym – przede wszystkim uzyskiwanych dzięki sekwencjonowaniu genomów ludzi, zwierząt, roślin oraz drobnoustrojów. Genomy są kompletnymi informacjami genetycznymi danego organizmu – ich badania i analizy w niektórych aspektach już pozwalają, a w innych – pozwolą w przyszłości ocenić podatność organizmu na choroby, przewidzieć jego reakcje na leczenie, opracować konkretny plan opieki czy profilaktyki konkretnych chorób. Nie jest wykluczone, że genomowe bazy danych oraz ich analizy znajdą zastosowanie także w profilaktyce oraz leczeniu takich chorób, jak paradontoza czy nowotwory jamy ustnej.

Jak technologia umożliwia świadczenie usług stomatologicznych na odległość – telekonsultacje w stomatologii

Pierwsza na świecie platforma umożliwiająca zdalne konsultacje stomatologiczne została uruchomiona w 2016 r. w USA. Było to narzędzie zarówno dla lekarzy dentystów, jak i higienistek stomatologicznych – mogli oni poprzez przeglądarkę internetową kontaktować się z pacjentami znajdującymi się w dowolnym miejscu na świecie, mieli dostęp do videokonferencji oraz narzędzia umożliwiającego przesyłanie i archiwizowanie zdjęć RTG.

Do czasu wybuchu pandemii COVID-19 telestomatologia była jednak traktowana jako pewnego rodzaju ciekawostka – dopiero gdy sytuacja epidemiologiczna na świecie doprowadziła do czasowego zamknięcia lub znacznego ograniczenia pracy wielu gabinetów stomatologicznych, okazało się, że tego typu rozwiązania mogą być przydatne. Podczas telekonsultacji – np. poprzez videorozmowę – stomatolog może dokonać wstępnej selekcji i diagnozy, skierować pacjenta na badania czy do innego specjalisty, a także – dzięki rozwijającym się narzędziom e-zdrowia – wystawić e-receptę lub e-skierowanie. I choć oczywiście pełną diagnostykę oraz leczenie przeprowadzić można tylko podczas osobistej wizyty pacjenta w gabinecie, to jednak w niektórych przypadkach zdalne konsultacje stomatologiczne również mają rację bytu.

Zdalne leczenie ortodontyczne – czy to możliwe?

Podczas pandemii COVID-19 okazało się, że wiele czynności wykonywanych wcześniej wyłącznie stacjonarnie może jednak równie efektywnie odbywać się online. Dotyczy to różnych branż – nie wyłączając stomatologii. Obok wspomnianych wcześniej telekonsultacji, ostatnie lata przyniosły dynamiczny rozwój narzędzi do zdalnego kontrolowania i monitorowania leczenia ortodontycznego u pacjentów. Są to zazwyczaj systemy oparte na rozwiązaniach sztucznej inteligencji – mogą składać się np. z oprogramowania dla lekarza, aplikacji mobilnej dla pacjenta oraz specjalnych algorytmów, które analizują wykonywane przez program skany i dają lekarzowi pełny obraz aktualnej sytuacji klinicznej u pacjenta.

Dzięki temu kompleksowe leczenie ortodontyczne – jeszcze niedawno bardzo czasochłonne dla pacjentów, wymagające wielu osobistych wizyt w gabinecie – staje się bardziej komfortowe, a jednocześnie pozostaje w pełni bezpieczne i kontrolowane przez specjalistę.

Zastosowanie laserów w stomatologii 

Zastosowanie laserów w różnych dziedzinach stomatologii jest z roku na rok coraz większe. Są one wykorzystywane w zabiegach zachowawczych i stomatologii estetycznej, w leczeniu periodontologicznym, implantologicznym, protetycznym oraz w różnego rodzaju zabiegach chirurgicznych, m.in. na tkankach miękkich, takich jak podcinanie wędzidełka, nacinanie ropnia czy usuwanie naczyniaków.

Według miłośników tego typu rozwiązań, lasery zrewolucjonizowały i zmieniły dotychczasowe protokoły postępowania, a przede wszystkim – zmniejszyły inwazyjność wielu zabiegów i skróciły czas gojenia tkanek. Z punktu widzenia praktyków istotne jest również to, że lasery są dostępne na rynku w szerokim zakresie, różnią się specyfikacją, zakresem zastosowań i ceną, dzięki czemu są przystępną inwestycją dla niemal każdego przeciętnego gabinetu stomatologicznego.

Smart szczoteczki – urządzenia, które uczą jak myć zęby

Nowoczesne technologie w stomatologii hi-tech nie omijają także segmentu akcesoriów do codziennej higieny jamy ustnej. Do dyspozycji pacjentów są m.in. inteligentne szczoteczki do zębów, które np. wykorzystują rozwiązania oparte na AI lub po zainstalowaniu aplikacji mobilnej w telefonie dają użytkownikowi dostęp do różnego rodzaju funkcji ułatwiających codzienną higienę jamy ustnej. Nowoczesne szczoteczki posiadają np. różne tryby czyszczenia, czujniki nacisku, timery odliczające czas codziennego szczotkowania, wymienne końcówki dostosowane do potrzeb pacjentów periodontologicznych albo ortodontycznych. Wszystko po to, by oferować najwyższy możliwy poziom domowej higieny. 

Stomatologia i ortodoncja hi-tech – czy technologia zastąpi lekarzy?

Współczesny gabinet stomatologiczny może być wyposażony w najnowocześniejszy sprzęt wysokiej jakości, proces leczenia może być częściowo prowadzony zdalnie, można sięgać po różnego rodzaju technologiczne nowinki, zestawy do VR itp. Nie ma jednak żadnych wątpliwości, że aby w pełni dbać o zdrowie jamy ustnej pacjentów nie wystarczą rozwiązania hi-tech – diagnostykę i proces terapeutyczny prowadzi lekarz, którego nie zastąpi żadna aplikacja, platforma medyczna czy sztuczna inteligencja. Tego typu narzędzia wspierają pracę, oszczędzają czas, zwiększają precyzję, poprawiają komfort pacjenta, ale za efekt terapeutyczny zawsze odpowiada stomatolog.