Jak ramadan wpływa na zdrowie jamy ustnej pacjentów?

Dla muzułmanów na całym świecie właśnie rozpoczął się święty, dziewiąty w roku miesiąc – ramadan. Z tego powodu w portalu Dentistry.co.uk Sakina Syed, higienistka stomatologiczna z Londynu, wyjaśnia, w jaki sposób post może wpływać na zdrowie jamy ustnej, jak wspierać pacjentów, którzy przestrzegają zasad związanych z ramadanem, a także udziela wskazówek jak zachować zdrowie jamy ustnej podczas tego święta.

Ramadan rozpoczął się 22 marca 2023 roku i będzie trwał do 21 kwietnia. W tym czasie muzułmanie poszczą, powstrzymując się od jedzenia i picia w godzinach pomiędzy wschodem a zachodem słońca. Z tego wymogu zwolnione są kobiety w ciąży, matki karmiące, osoby starsze, małe dzieci i osoby obciążone poważnymi chorobami, jednak w praktyce wiele z nich decyduje się na post.

Stomatolodzy i ich zespoły powinny mieć świadomość tego, jak post może wpływać na dietę danej osoby, jej higienę jamy ustnej i jakie możliwe powikłania lub inne niepożądane sytuacje mogą się pojawić.

Korzyści wynikające z postu

Post może mieć wiele korzyści stricte zdrowotnych i wpływać na ogólny dobrostan człowieka. Zachęca do nauki samodyscypliny, empatii, życzliwości, może też pomóc w oczyszczaniu ciała. Przykładowo post:

– pomaga obniżyć poziom cholesterolu,

– ułatwia kontrolę masy ciała,

– stabilizuje poziom glikemii,

– pomaga rzucić palenie,

– poprawia mikrobiom jelitowy.

Jednak takie skutki można osiągnąć, gdy przestrzega się prawidłowo zbilansowanej diety, nie przesadzając z wczesnoporannym śniadaniem przed wschodem słońca, a zwłaszcza posiłkiem po zachodzie słońca. Podczas postu ważne jest nawodnienie i uzupełnienie zapasów energii. Ponadto nagła zmiana diety na tak długi okres, trwający 30 dni, może zwiększyć apetyt na słodkie potrawy, a niezdrowa dieta może negatywnie wpłynąć na jamę ustną i cały organizm.

Ze względu na uwarunkowania geograficzne, w Wielkiej Brytanii muzułmanie poszczą od 15 do 17 godzin, z wczesnym śniadaniem spożywanym przed 4:30 rano, a do kolejnego posiłku zasiadają około 18:30. Czas ten zmienia się każdego roku – post podczas ramadanu, który wypada latem, trwa dłużej.

Czy można myć zęby podczas ramadanu?

Dozwolone jest szczotkowanie zębów pastą do zębów pod warunkiem, że pasta nie jest połykana. Jednak niektórzy uważają, że mycie zębów nie jest dozwolone ze względu na możliwość połknięcia wody. Nie chcą ryzykować przerwania postu, więc powstrzymują się od szczotkowania. W czasie ramadanu zaleca się mycie zębów przed rozpoczęciem postu oraz przed snem, a niektórzy pacjenci myją zęby ponownie, zanim jeszcze rozpoczną dzień późnym rankiem.

Nawyki żywieniowe mogą ulec zmianie

W ludzkiej naturze leży chęć zmiany pewnych pokarmów lub napojów podczas postu trwającego przez cały dzień, zwłaszcza że ramadan zbliża ludzi i zachęca do spotykania się z rodziną i przyjaciółmi. Ale spożywanie pokarmów o wyższej zawartości cukru lub węglowodanów przez cały miesiąc może być ryzykowne i niezdrowe, dotyczy to zwłaszcza słodkich napojów i pokarmów, które podwyższają ryzyko próchnicy.

Najlepiej stosować dietę niskowęglowodanową, średniotłuszczową i wysokobiałkową oraz spożywać zbilansowane posiłki. Na rozpoczęcie postu tradycyjnie jedzone są daktyle, które są bogate w błonnik, który wspomaga prawidłową perystaltykę, oraz w potas, który ma pozytywny wpływ na układ nerwowy i mięśnie. Są również bardzo bogate w cukier i mają wysoki indeks glikemiczny (IG). Oznacza to, że szybko uwalniają energię, która może być przydatna po poście. Ale ze względu na wysoką zawartość cukru wskazane jest, aby nie jeść ich zbyt dużo – ograniczyć dzienne spożycie do jednego do dwóch.

Czy muzułmanin może chodzić do dentysty w trakcie postu?

Nie ma powodu, dla którego wizyty u dentysty nie mogłyby odbywać się podczas postu. Jednak wiele osób może unikać stomatologa w obawie przed niezamierzonym połknięciem wody. Nie powinno mieć to wpływu na badanie kontrolne u dentysty, wizytę u higienistki, leczenie odtwórcze lub ekstrakcje, ale pacjenci wyznający islam zwykle unikają zabiegów, w których używa się większej ilości wody.

Jeżeli nie ma silnych dolegliwości bólowych i konieczności przeprowadzenia leczenia, a pacjent nie wyraża zgody na terapię, najlepiej jest przełożyć zabieg (o ile nie będzie to miało negatywnego wpływu na zdrowie pacjenta). Jeśli jednak pacjent odczuwa ból i wymaga pilnego leczenia stomatologicznego, należy go poinformować o konieczności takiego leczenia. Powinien dobrowolnie doprowadzić je do końca i „nadrobić” opuszczony post pod koniec ramadanu.

Tę kwestię należy podejmować z wyczuciem, empatią i zrozumieniem, aby nie urazić przekonań religijnych pacjenta. Należy jednocześnie podkreślić, że leczenie leży w najlepszym interesie pacjenta. Ponadto niektórzy pacjenci nie będą akceptowali stosowania miejscowego środka znieczulającego lub wody w jamie ustnej w jakiejkolwiek formie, niezależnie od tego, czy jest ona połykana, czy nie. W takich przypadkach planowe zabiegi będą musiały być przełożone.

Ślina i palenie tytoniu

Pacjent świętujący ramadan nie ma jednak problemu z przełykaniem śliny – nie łamie w ten sposób postu, ponieważ ślina jest naturalną wydzieliną jamy ustnej. Natomiast w trakcie postu zabronione jest palenie – sięgnięcie po dymek całkowicie unieważnia post. Może to więc być dodatkową motywacją dla palących pacjentów, by na dobre pożegnać się z nałogiem.

Odwodnienie i halitoza

Nie brakuje jednak również negatywnych skutków podejmowanego przez pacjentów postu. Przykładowo, gdy organizm jest pozbawiony podaży płynów czy pokarmów, powszechnie występuje odwodnienie i fetor ex ore. Organizm jest wówczas wprowadzany w stan ketozy i uwalniają się ketony – związki chemiczne, które rozkładają tłuszcz na energię. Kiedy mieszają się one z bakteriami płytki nazębnej w jamie ustnej, wytwarzają nieprzyjemny zapach. Dzieje się tak również w przypadku odwodnienia – z powodu zmniejszonego wydzielania śliny uwalnia się więcej ketonów, co prowadzi do wysuszenia jamy ustnej.

Suchość w jamie ustnej

Z powodu ograniczonego wydzielania śliny u osób decydujących się na wielogodzinny post często występuje suchość w jamie ustnej. Sytuację tę pogłębia jeszcze odstawienie wody. Dlatego w godzinach gdy nie pościmy, ważne jest odpowiednie nawodnienie. U niektórych osób suchość w jamie ustnej może zwiększyć ryzyko wystąpienia próchnicy, zwłaszcza jeżeli pacjent jest już obciążony lekami.

Zmiany w przyjmowaniu leków

U pacjentów decydujących się na długi, trwający miesiąc post występuje zwiększone ryzyko omdleń. Post może też powodować stres dla organizmu i zmiany w rytmie okołodobowym. Brak wystarczających odstępów czasu pomiędzy kolejnymi interwałami postu może mieć wpływ na regulację prawidłowego zegara organizmu, powodując zmęczenie. Dlatego w miarę możliwości zaleca się drzemkę w ciągu dnia.

Istnieje również zwiększone ryzyko hiperglikemii w związku ze zmianami w diecie wprowadzanymi na czas ramadanu. A zmiany w przyjmowaniu leków i monitorowaniu glukozy nie są uważane za równoznaczne z przerwaniem postu. Dlatego delikatnie, z wyczuciem post powinien odradzany u pacjentów ze źle prowadzoną cukrzycą lub u osób z częstymi epizodami hiperglikemii lub hipoglikemii.

– Obserwujemy – na szczęście – trend włączania higienistek w całościowy proces leczenia pacjenta. Jest to zjawisko przynoszące bardzo dużo korzyści – mówi dr hab. n. med. Anna Skurska o roli higienistek stomatologicznej we współczesnej stomatologii. Jakie są konkretnie kluczowe zadania higienistek? W czym mogą wspierać, a nawet zastępować lekarza dentystę? Zapraszamy do obejrzenia materiału filmowego!

T.H.

źródło: https://dentistry.co.uk/2023/03/23/how-does-ramadan-impact-oral-health/