Ekstrakcja zęba. Co trzeba wiedzieć o tym zabiegu? Przebieg, zalecenia, powikłania

Ekstrakcja to zabieg z zakresu chirurgii stomatologicznej, polegający na usunięciu zęba z zębodołu. Najczęściej wykonuje się ją w przypadku zębów mocno zniszczonych przez próchnicę, gdy nie ma możliwości ich skutecznego leczenia oraz odbudowy. Jakie są inne wskazania do przeprowadzenia zabiegu usunięcia zęba? Czy ekstrakcja może spowodować powikłania? Jak długo trwa gojenie rany po usunięciu zęba? Podpowiadamy!

Ekstrakcja zęba jest zabiegiem polegającym na usunięciu zęba z zębodołu za pomocą odpowiednich narzędzi stomatologicznych. Może ją wykonać zarówno chirurg stomatologiczny, jak i np. dentysta bez specjalizacji, praktykujący ogólnie. We współczesnej stomatologii ekstrakcja jest ostatecznością – zęby usuwa się tylko w sytuacjach, gdy nie ma możliwości ich skutecznego leczenia oraz odbudowy. Ekstrakcja zawsze jest poprzedzona szczegółowym wywiadem lekarskim, podczas którego stomatolog zbiera informacje o ogólnym stanie zdrowia pacjenta, przebytych niedawno chorobach czy ewentualnych alergiach na środki znieczulające.

Ekstrakcja zęba – wskazania

Jak już wspomniano, we współczesnej stomatologii ekstrakcja zęba jest ostatecznością. Dentysta z pewnością nie zaproponuje pacjentowi usunięcia zęba jeśli istnieją jakiekolwiek szanse na jego uratowanie za pomocą dostępnych metod leczenia – obecnie dąży się bowiem do możliwie najdłuższego zachowania w jamie ustnej naturalnych tkanek zębów. Jeżeli jednak ząb jest zniszczony tak mocno, że nie pomogą żadne z dostępnych metod leczenia zachowawczego, endodontycznego czy protetycznego, konieczne jest jego usunięcie.

Do najczęściej występujących wskazań do ekstrakcji zęba zalicza się:

•zapalenie miazgi zębów mądrości (tzw. ósemek),

• zgorzel i martwica miazgi w przypadku zębów wielokorzeniowych przy braku możliwości przeprowadzenia leczenia kanałowego,

• zęby zniszczone próchnicą w stadium uniemożliwiającym leczenie i odbudowę,

• zęby położone poza łukiem (jeśli nie ma możliwości przeprowadzenia leczenia ortodontycznego),

• przygotowanie do leczenia wad zgryzu,

• nawracające ropnie przyzębia, które nie poddają się leczeniu,

• zęby zatrzymane,

• podłużne lub skośne złamanie korzenia zęba,

• złamanie korony uniemożliwiające odbudowę protetyczną,

• złamanie zęba wielokorzeniowego,

• choroby zębów u pacjentów zupełnie niewspółpracujących, u których nie ma możliwości przeprowadzenia leczenia.

Jak przebiega ekstrakcja zęba?

Ekstrakcja zęba każdorazowo jest poprzedzana szczegółową diagnostyką obrazową – u pacjenta przeprowadza się zazwyczaj RTG zęba lub tomografię CBCT (jeśli usunięcie zęba jest elementem szerszego planu leczenia, np. ortodontycznego albo implantoprotetycznego). Badania te pozwalają dentyście ocenić ogólny stan uzębienia pacjenta i zaplanować przebieg zabiegu.

U większości pacjentów usunięcie zęba przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym – znieczulenie ogólne jest ostatecznością w przypadku np. pacjentów całkowicie niewspółpracujących, osób z zaburzeniami psychicznymi czy pacjentów, u których wykonuje się rozległe operacje chirurgiczne w obrębie twarzoczaszki. Wówczas nad przebiegiem takiego zabiegu zawsze czuwa anestezjolog.

Oczywiście należy mieć świadomość, że każda ekstrakcja jest w pewnym stopniu inwazyjna – powoduje przerwanie ciągłości tkanek, niekiedy wymaga nacięcia dziąsła itp. Dzięki nowoczesnym technikom znieczulania oraz innowacyjnym narzędziom, cała procedura jest jednak całkowicie bezbolesna dla pacjenta.

Zabieg ekstrakcji zęba – przeciwwskazania

Tak jak w przypadku wszystkich innych zabiegów, również ekstrakcji zębów nie wykonuje się u wszystkich. Istnieje grupa przeciwwskazań, które mogą wpłynąć na decyzję o odroczeniu zabiegu lub spowodować konieczność zastosowania alternatywnych metod leczenia. Zalicza się do nich:

• nieustabilizowaną cukrzycę – pacjenci z wysokim poziomem glukozy we krwi są bardziej narażeni na infekcje i problemy z gojeniem się ran,

• zaburzenia krzepnięcia krwi – choroby takie jak hemofilia oraz stosowanie leków przeciwzakrzepowych mogą znacząco zwiększać ryzyko powikłań krwotocznych,

• ciężkie schorzenia układu krążenia – np. niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca lub świeżo przebyty zawał serca,

• infekcje ogólnoustrojowe – np. aktywna infekcja wirusowa czy bakteryjna, która w danej chwili osłabia organizm pacjenta,

• niepokojące guzy i zmiany w obrębie jamy ustnej – ich obecność wymaga wcześniejszej diagnostyki, konsultacji np. z onkologiem i dokładnego zaplanowania leczenia.

Ostrożność w zlecaniu i wykonywaniu ekstrakcji należy zachować także m.in. u kobiet w ciąży, pacjentów chorujących przewlekle czy przyjmujących niektóre leki. Właśnie dlatego przed zabiegiem stomatolog zawsze przeprowadza szczegółowy wywiad medyczny, analizuje historię zdrowia pacjenta oraz wykonuje niezbędne badania, aby zminimalizować ryzyko powikłań i dobrać najbezpieczniejszą metodę leczenia. W przypadku istnienia przeciwwskazań decyzja o dalszym postępowaniu jest podejmowana indywidualnie.

Rekonwalescencja i zalecenia po ekstrakcji zęba

Rekonwalescencja po zabiegu ekstrakcji zęba trwa z reguły kilkanaście dni, choć pełen proces gojenia może trwać nawet kilka tygodni. W tym czasie należy przestrzegać wszystkich zaleceń lekarza, przede wszystkim w zakresie diety oraz higieny jamy ustnej.

Jeśli pacjentowi dokuczają bóle okolicy zabiegowej (jest to zupełnie naturalne po tym, gdy kilka godzin po zabiegu przestaje działać znieczulenie), można sięgnąć po środki przeciwbólowe zalecone przez stomatologa. Ulgę przyniosą również zimne okłady, przy czym lodu nie wolno przykładać bezpośrednio do skóry, gdyż może spowodować jej odmrożenia.

W pierwszych dniach po zabiegu trzeba również pamiętać o właściwej pielęgnacji jamy ustnej, m.in. o wyjątkowo ostrożnym myciu zębów przy użyciu bardzo miękkiej szczoteczki oraz delikatnym płukaniu jamy ustnej, zarówno wodą, jak i np. specjalistyczną płukanką przyspieszającą gojenie.

W tym czasie należy unikać intensywnego gryzienia i przestrzegać diety płynno-papkowatej. Lepiej zrezygnować z gorących potraw, pokarmów pikantnych oraz kwaśnych. Jeśli pacjent zaobserwuje u siebie jakiekolwiek niepokojące objawy, np. gorączkę czy krwawienie z zębodołu, należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza.

Możliwe powikłania po usunięciu zęba

Niekiedy po ekstrakcji mogą się pojawić różne dolegliwości, zmuszające pacjentów do powtórnej wizyty u stomatologa. Sygnałem sugerującym możliwość powikłań jest:

• ostry, przedłużający się ból szczęki i/lub żuchwy, który promieniuje na cały policzek,

• silny obrzęk twarzy,

• stan podgorączkowy, rzadziej – wysoka gorączka,

• nadmierne lub zbyt długo trwające krwawienie z rany po wyrwanym zębie,

• szczękościsk,

• nieprzyjemny zapach z ust.

Z reguły z takimi dolegliwościami, jak ból czy obrzęk, pacjent może sobie poradzić we własnym zakresie, zażywając środki przeciwbólowe lub przykładając zimne okłady. Groźniejsze jest już jednak np. zbyt wczesne wypłukanie skrzepu z rany po ekstrakcji, które może spowodować rozwój tzw. suchego zębodołu. W takim przypadku stomatolog wdraża leczenie, które może trwać nawet dwa-trzy tygodnie. Zainfekowany zębodół jest płukany przez dentystę środkami antyseptycznymi, a następnie pokrywany opatrunkiem z preparatów leczniczych. Czasami konieczne okazuje się włączenie osłony farmakologicznej w postaci antybiotyków.

Innym powikłaniem związanym z zabiegiem ekstrakcji jest jedynie częściowe usunięcie zęba z zębodołu lub pozostawienie w ranie obcego ciała (np. pokruszonych fragmentów starego wypełnienia). To niedopatrzenie może m.in. doprowadzić do powstania ropnia lub zainicjować ostry stan zapalny dziąsła bądź kości. Dlatego rutynowym postępowaniem po zabiegu ekstrakcji powinno być sprawdzenie, czy w ranie nie pozostały fragmenty blaszki kostnej lub korzenia zęba. Konieczne jest również dokładne oczyszczenie zębodołu, a następnie założenie aseptycznego opatrunku. Z reguły dentysta zabezpiecza zębodół tamponem z jałowej gazy bądź – w przypadku dużego krwawienia – podejmuje decyzję o założeniu szwów.

Warto jednak pamiętać, że tego typu powikłania zdarzają się dość rzadko, a większość zabiegów przebiega bez większych problemów.

Ekstrakcja zęba to zabieg, który może być konieczny w przypadku poważnych schorzeń stomatologicznych, takich jak zaawansowana próchnica, stany zapalne czy uszkodzenia mechaniczne zęba. Przed przystąpieniem do zabiegu kluczowa jest diagnostyka przeprowadzona przez dentystę, który ocenia stan zdrowia pacjenta, wyklucza ewentualne przeciwwskazania i kompleksowo planuje usunięcie zęba. Prawidłowo przeprowadzona ekstrakcja, połączona ze stosowaniem się do zaleceń pozabiegowych, minimalizuje ryzyko powikłań i wspiera szybkie gojenie. Ważne jest, aby być świadomym możliwych komplikacji i w razie potrzeby szybko reagować, konsultując się z lekarzem.