Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną pacjentami drugiej kategorii?

Badania przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Zdrowia wykazały wiele poważnych zaniedbań w opiece stomatologicznej osób z niepełnosprawnością intelektualną i/lub przewlekle chorych.

Badanie zostało wykonane przez lekarzy stomatologów z Uniwersytetów Medycznych w Poznaniu, Lublinie, Łodzi i Białymstoku i objęło ponad 700 dzieci przebywających w instytucjach zajmujących się osobami niepełnosprawnymi. Stomatolodzy sprawdzali stan jamy ustnej dzieci niepełnosprawnych intelektualnie i przewlekle chorych (z dziecięcym porażeniem mózgowym, padaczką, niewidomych i niedowidzących). Przeprowadzili także wśród opiekunów ankietę dotyczącą dostępności do leczenia stomatologicznego.

Problemy z jamą ustą i zębami u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną

Wnioski płynące z sondażu nie napawają optymizmem. Prawie 50% respondentów wskazała na istnienie barier ograniczających lub wręcz uniemożliwiających dzieciom ze specjalnymi potrzebami leczniczymi korzystanie z pomocy stomatologa. Jednocześnie badanie ujawniło u pacjentów z niepełnosprawnością intelektualną bardzo wysoką zapadalność na próchnicę zębów, zły stan przyzębia i higieny jamy ustnej, a także częste występowanie wad zgryzu.

Analizując zawarte w raporcie dane statystyczne trudno też nie zauważyć, że u osób z niepełnosprawnością intelektualną leczenie zębów było rozpoczynane zbyt późno, z reguły trwało dłużej niż u osób pełnosprawnych, było też bardziej skomplikowane, a tym samym – bardziej kosztowne. Znaczący jest również fakt, że interwencja stomatologa polegała głównie na doraźnej pomocy i ograniczała się do likwidacji dolegliwości bólowych.

Lista bolączek, czyli gdzie leczyć dziecko i skąd wziąć na to pieniądze?
Dane zawarte w raporcie unaoczniają skalę problemu, jakim jest zapewnienie opieki stomatologicznej osobom z niepełnosprawnością intelektualną. Wyniki ankiety pokazują, że:
– aż 15,6% opiekunów spotkało się z odmową leczenia niepełnosprawnego dziecka ze względów pozamedycznych. Stomatolodzy odsyłający dziecko z kwitkiem najczęściej tłumaczyli się trudnościami w komunikacji z pacjentem lub brakiem doświadczenia w pracy z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie.
– 23,2% respondentów podkreślało długi okres oczekiwania na wizytę, często wynoszący ponad pół roku, co w przypadku pacjentów z bólem lub zaawansowaną próchnicą należy uznać za termin absurdalny,
– dla 14,0% rodziców największą barierą były wysokie koszty leczenia stomatologicznego. Opiekunowi ci rezygnowali z z systematycznych wizyt u dentysty, ponieważ ważniejsze były dla nich wydatki na leczenie innych chorób, na które często cierpią osoby z niepełnosprawnością,
– dla 9,6% opiekunów największą przeszkodą była znaczna odległość do najbliższego gabinetu, wysokie koszty podróży i problemy z przewozem dziecka.
– aż 11% opiekunów nie wiedziało, gdzie może zgłosić się z dzieckiem na badanie stomatologiczne.

Reasumując – pacjenci o zmniejszonej sprawności muszą pokonać znacznie więcej barier, aby uzyskać dostęp do jakiejkolwiek opieki stomatologicznej – nawet tej doraźnej! Przede wszystkim są to ograniczenia finansowe, będące pochodną faktu, że dzieci z niepełnosprawnością intelektualną bardzo często cierpią na wiele różnych schorzeń, często wymagających kosztownego leczenia. Wysokie ceny leków i zabiegów rehabilitacyjnych sprawiają, że wielu rodziców finansowo nie stać na zapewnienie dziecku systematycznej opieki stomatologicznej – ponieważ ważniejsze stają się inne wydatki.
Istotnym problemem jest także niechęć stomatologów do leczenia pacjentów z tej grupy. Znaczna czasochłonność wykonywanych procedur, wyższe koszty leczenia oraz konieczność większego zaangażowania personelu medycznego zniechęcają lekarzy do podjęcia się leczenia osób z niepełnosprawnością intelektualną.

– Wyniki badań klinicznych jamy ustnej pacjentów niepełnosprawnych i/lub przewlekle chorych wskazują na zaniedbania w opiece stoma tologicznej, a przez to duże potrzeby w zakresie edukacji, profilaktyki, leczenia próchnicy zębów oraz chorób dziąseł – stwierdzają w podsumowaniu autorzy ekspertyzy i dodają – Należy dążyć do likwidacji barier występujących w dostępie do systematycznej opieki stomatologicznej.

Pytanie brzmi tylko – kto owe bariery miałby likwidować? Na jakie rozwiązania systemowe mogą liczyć rodzice i opiekunowie dzieci ze specjalnymi potrzebami leczniczymi? Czy zniwelowanie dysproporcji w dostępie do leczenia stomatologicznego między pacjentami pełno- i niepełnosprawnymi jest w ogóle możliwe? A może osoby przewlekle chore i z niepełnosprawnością muszą pozostać pacjentami drugiej kategorii, ponieważ w obecnym systemie, przy tak dużym niedofinansowaniu bezpłatnej opieki stomatologicznej, potrzeby tej grupy pacjentów są w gruncie rzeczy nieistotne?

Wszystkich naszych Czytelników – a zwłaszcza stomatologów, rodziców oraz opiekunów  – serdecznie zapraszamy do dyskusji na temat leczenia stomatologicznego dzieci z niepełnosprawnością i przewlekle chorych. Czekamy na Wasze uwagi, komentarze, opinie i pomysły pod adresem bszymanska@dentonet.pl

Redakcja portalu Dentonet

Źródło: "Wyniki ekspertyzy oceniającej stan jamy ustnej, potrzeby lecznicze, a także dostępność do stomatologa dzieci oraz młodzieży niepełnosprawnej i przewlekle chorej", Czas. Stomatol., 2010