Rwanda 2023: każdy z nas przyjechał tu z taką samą misją – żeby pomagać

Więcej (5)

Rozmowa z lek. dent. Witoldem Świencem, prezydentem PTSS-u

Skąd pomysł na wyjazd młodych lekarzy związanych z Polskim Towarzystwem Studentów Stomatologii do odległej Rwandy?

Na początku mojej przygody ze stomatologią oglądałem relacje z wyjazdów do Nepalu i na Jamajkę organizowanych przez poprzednich prezydentów – Michała Dudzińskiego i Ivo Domagałę (którzy byli swego rodzaju mentorami – w tym miejscu chciałem im podziękować za pomoc i porady związane z organizacją wyjazdu do Rwandy). Pamiętam jak inspirująca była dla mnie idea wykorzystania nabytej wiedzy i umiejętności do pomocy w krajach bez dostępu do opieki medycznej i zawsze gdzieś z tyłu głowy był pomysł na organizację takiego wyjazdu. Sam kierunek to był zupełny przypadek. Kiedy RDSA (rwandyjski odpowiednik PTSS-u) dołączył do międzynarodowego stowarzyszenia zrzeszającego studentów stomatologii, napisałem krótką wiadomość z gratulacjami i po zapoznaniu z ich przedstawicielami zaczęliśmy tworzyć początek tegorocznego projektu.

Jak Wasze wyobrażenia na temat Rwandy i warunków pracy w tym państwie mają się do rzeczywistości, z którą zetknęliście się na miejscu?

Największym zaskoczeniem była sama Rwanda, kraj, o którym niewiele informacji mogliśmy znaleźć przed wyjazdem. Spodziewaliśmy się ciężkich warunków oraz ograniczonego dostępu do opieki stomatologicznej, natomiast na miejscu rozminęliśmy się z naszymi oczekiwaniami. Nie bez powodu ten kraj nazywany jest „Singapurem Afryki”. Uniwersytet był wyposażony w bardzo zmodernizowane unity stomatologiczne, które nie odbiegały zupełnie od tego, co widzieliśmy na rodzimych uniwersytetach. Nasz wolontariat polegał jednak na umożliwieniu dostępu do świadczeń stomatologicznych w najbiedniejszych rejonach kraju – w niektórych klinikach pracowaliśmy na drewnianych ławach lub krzesłach, tam mogliśmy wykonywać jedynie zabiegi skalingu ręcznego lub ekstrakcje (była to najczęściej wykonywana procedura).

Polscy stomatolodzy opisujący swoją pracę na Czarnym Lądzie (m.in. w ramach projektu „Dentysta w Afryce”), często zwracali uwagę na trudności logistyczne, organizacyjne i techniczne, ale też wielką wdzięczność pacjentów, z których większość nie ma na co dzień dostępu do leczenia stomatologicznego. Jak było w Waszym przypadku?

Podejście do życia jest tu zupełnie inne niż u nas, mieszkańcy nie chodzą zestresowani, a pojęcie czasu, jakie znamy w Europie, tu nie istnieje 😉 Było to dla nas ciekawe doświadczenie i w końcu udało nam się przestawić trochę na „czas rwandyjski” – tutaj normalnym jest umówić się z bliskimi na kolację i przyjść godzinę spóźnionym, podobnie było z naszymi wyjazdami do miejsc, w których wykonywaliśmy zabiegi. Sporym zaskoczeniem było poruszanie się po kraju, gdzie 45-kilometrowy odcinek pokonywaliśmy ponad 3 godziny.
Wdzięczność pacjentów była ogromna, z dnia na dzień coraz więcej z nich zgłaszało się do miejsca, w którym przyjmowaliśmy, a niektórzy pokonywali 2 godziny pieszo, żeby dostać się na zabiegi.

Dziewięcioro młodych stomatologów z Polski, trzynaście dni i ponad 2000 pacjentów, którym zapewnialiście leczenie lub udział w działaniach profilaktycznych. Daliście radę?

Mieliśmy niesamowicie doświadczoną i chętną do pracy ekipę, gdzie nie znaliśmy się dobrze przed wyjazdem, a nawiązaliśmy wspaniałe relacje. Każdy z nas przyjechał tu z taką samą misją – żeby pomagać i poprawić stan zdrowia jamy ustnej u jak największej liczby osób. Dodatkowo musimy pamiętać, że warunki pracy były zupełnie inne, a pacjentów z dnia na dzień (byliśmy polecani „pocztą pantoflową” w okolicznych miejscowościach) przybywało – wymagało to od nas zmiany podejścia i sposobu pracy. Z początku trudnością była bariera językowa, a nasi koledzy z Rwandy musieli tłumaczyć nam informacje z wywiadu medycznego, który przeprowadzaliśmy – tutaj ciekawostka, że do 2014 roku w Rwandzie, poza językiem narodowym, każdy uczył się francuskiego, a z dnia na dzień zakazano jego nauki w szkołach i wprowadzono język angielski – tylko z młodymi pacjentami udawało nam się w tym języku porozumieć. Koniec końców jednak nasza misja się powiodła, udało się pomóc ponad 3,5 tysiąca pacjentów, co było efektem ciężkiej, ale i owocnej pracy całego zespołu.

Czy potrzeby stomatologiczne pacjentów z Rwandy różnią się od tego, z czym macie na co dzień do czynienia w przypadku polskich pacjentów?

Profil pacjenta z Rwandy zupełnie różnił się od tego, co oglądaliśmy na co dzień w Polsce – przede wszystkim pasta do zębów jest tu niezwykle droga (przy zarobkach rzędu 100 $, wiele osób nie może zwyczajnie pozwolić sobie, żeby wydać 8–9 $ na pastę). Każdy pacjent przed leczeniem był kwalifikowany przez nas i studentów z RDSA. W prowadzonym wywiadzie większość pacjentów nie myła zębów przez ostatni miesiąc, wiele osób nigdy w życiu. Niektórym szczoteczki zastępowały specjalnie przygotowane gałązki drzew, a pomimo to stan uzębienia był dość dobry, do ekstrakcji kwalifikowaliśmy głównie pojedyncze zęby, co mogło być wynikiem braku dostępu do słodkich przekąsek – wszystkich częstowaliśmy słodyczami z ksylitolem od firmy Miradent, która wsparła nasz wyjazd. Również dzięki partnerom, takim jak Kuraray Noritake i VOCO, którzy hojnie wsparli akcję, dostarczając wysokiej jakości materiały, mogliśmy uratować wielu zębów, zarówno najmłodszych, jak i starszych pacjentów – poprzez możliwość wykonania leczenia zachowawczego.

Czy poza pracą mieliście czas, by nieco poznać ten egzotyczny kraj?

Tak, na szczęście udało się zachować balans, dodatkowo okres, w którym byliśmy w Rwandzie, wypadał bardzo korzystnie, bo jednego dnia mieliśmy okazję uczestniczyć w święcie, które przypomina nasze polskie dożynki, a innego (ostatnia sobota miesiąca) w dniu, w którym wszyscy mieszkańcy wychodzą na ulicę i sprzątają miasto. Jest to także częściowo dzień bez samochodu, czego każdy tu przestrzega. Rwanda jest niezwykle czystym, ale i restrykcyjnym krajem, a uczestnictwo w tym dniu pokazało nam, jak ludzie ciężko pracują na to, żeby ten porządek zachować.
Dodatkowo dla uczestników zorganizowaliśmy wycieczkę do Parku Narodowego Akagera, wybraliśmy się na plantację herbaty oraz do Nyungwe Forest National Park, gdzie widzieliśmy las deszczowy. Weekendy były bardzo intensywnie zagospodarowane i była to forma aktywnego odpoczynku przed dalszą pracą w klinice.

Na koniec chciałem też podziękować i pogratulować osobom, które wzięły udział w programie. To była olbrzymia przyjemność pracować i spędzić czas z tak zorganizowanymi i chętnymi do pomocy ludźmi.

W programie uczestniczyli:
• lek. dent. Zuzanna Paks
• lek. dent. Monika Szerszeń
• lek. dent. Monika Szczepanik
• lek. dent. Sara Gawłowska
• lek. dent. Agnieszka Rolek
• lek. dent. Aleksandra Wojtyga
• lek. dent. Piotr Pławecki
• lek. dent. Witold Świenc
• Oskar Tokarczuk – student V roku Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Dziękuję za rozmowę.

Tomasz Hankiewicz, Dentonet.pl