Pacjent z demencją w gabinecie stomatologicznym

Starzenie się społeczeństw jest zjawiskiem powszechnym w całym świecie zachodnim. Dlatego większość z nas będzie coraz częściej spotykała się pacjentami w wieku starszym, w tym z osobami z demencją. Ponieważ w programach szkół medycznych tej tematyce nie poświęca się wciąż dużo uwagi, warto wiedzieć, co może być pomocne w przypadku wizyt u dentysty osób z chorobami neurodegeneracyjnymi.

Szacuje się, że jakąś formą demencji dotkniętych jest ponad 9 milionów Amerykanów, czyli prawie 3% ludności USA i odsetek ten zapewne będzie się stopniowo zwiększał. Niestety kompetencje personelu medycznego gabinetów dentystycznych sprowadzają się przede wszystkim do problemu specjalnych potrzeb w zakresie higieny jamy ustnej osób z tej grupy.

Demencja to utrata funkcji poznawczych – zdolności myślenia, zapamiętywania lub rozumowania – w takim stopniu, że zakłóca to codzienne życie i czynności danej osoby. Funkcje te obejmują pamięć, umiejętności językowe, percepcję wzrokową, umiejętność rozwiązywania problemów, samodzielne zarządzanie oraz zdolność koncentracji i uwagi.

Oznacza to, że osoby z demencją, które często zapominają np. o codziennym myciu zębów, potrzebują opieki stomatologicznej bardziej niż przeciętny pacjent. Wizyta takiego pacjenta u dentysty może być więc dla niego dużym wyzwaniem, m.in. z powodu upośledzenia umiejętności językowych, co przekłada się na komunikację, często także ze względu na ograniczenia fizyczne związane z wiekiem. Jest to także wyzwanie dla drugiej strony – od personelu praktyki dentystycznej należy oczekiwać wiele empatii i zrozumienia dla ograniczeń, z jakimi mierzy się osoba z demencją.

Co zatem możesz zrobić, aby wizyta u dentysty była bardziej komfortowa dla pacjenta, a zarazem mniej stresująca dla wszystkich zaangażowanych stron.

Środowisko przyjazne dla pacjenta z demencją

Gabinet dentystyczny, a zwłaszcza duża klinika stomatologiczna nie zawsze jest oazą spokoju. Jednak w przypadku wizyty pacjenta z demencją wskazane jest – o ile to możliwe – zminimalizowanie bodźców środowiskowych poprzez np. ograniczenie w tym czasie hałasu i innych aktywności.

Do leczenia pacjenta z demencją warto wybrać cichy gabinet zabiegowy na uboczu, wskazane jest też wyłączenie w nim telewizora i muzyki. Jeśli jednak pacjent źle reaguje na dźwięki instrumentów dentystycznych, można zaproponować spokojną, relaksacyjną muzykę. Wskazane jest także, by nasz pacjent był za każdym razem pod opieką tego samego lekarza i asystentki lub higienistki stomatologicznej, ponieważ znane miejsce i znajome twarze zapewniają mu komfort i ułatwiają przebieg wizyty.

Znaczenie ma czas wizyty pacjenta

Osobie z demencją warto proponować wizyty we wczesnych godzinach, kiedy pacjent jest wypoczęty, niemniej warto ustalić z samym pacjentem lub jego opiekunem, która godzina czy pora dnia będzie dla pacjenta optymalna. Jeżeli jest to możliwe, wizyta powinny trwać nie dłużej niż 60 minut.

Komunikacja werbalna

Podczas wizyty osoby z demencją warto pamiętać o zasadach, które ułatwią komunikację. W trakcie rozmowy należy stanąć z przodu, na tym samym poziomie co pacjent, unikać mówienia, gdy jest się poza zasięgiem wzroku pacjenta, ponieważ może to go zdezorientować. Wskazane jest używanie krótkich słów lub fraz i prostych zdań. Polecenia, jakie należy przekazać, warto dzielić na części. Na przykład, nie mów: „Dzisiaj zrobimy zdjęcie rentgenowskie, przeprowadzimy badanie okresowe, ocenę przyzębia i jeśli starczy czasu, zajmiemy się też Pana przyzębiem”. Zamiast tego używaj łatwych do zrozumienia komunikatów.

Jeśli twoja wypowiedź nie zostanie od razu zrozumiana, powtórz dokładnie to, co powiedziałeś, nie parafrazuj. Mów przy tym powoli i wyraźnie. Zadawaj pojedyncze pytania i poczekaj na odpowiedź. Jeśli to możliwe, formułuj pytania zamknięte, na które pacjent może odpowiedzieć „tak” lub „nie”. Przykładowo, spytaj: „Czy codziennie rano myje Pan zęby?”, a nie „Jak często myje Pan zęby?”.

Nie irytuj się, zachowaj cierpliwość, jeśli pacjent poprosi cię o powtórzenie prośby lub zada kolejny raz to samo pytanie. A jeżeli pacjent np. twierdzi, że po wizycie w gabinecie musi iść do szkoły, nie staraj się tego prostować, nawet jeśli wiesz, że już dawno zakończył swoją edukację. Nie nalegaj też na kontynuowanie leczenia, gdy pacjent staje się niespokojny. W razie potrzeby zwróć się o pomoc do opiekuna.

Komunikacja niewerbalna

Przyjmując osobę z demencją, nawiązuj bezpośredni kontakt wzrokowy i uśmiechaj się. Używaj przezroczystej maski na twarz, jeśli jest dostępna. Jeżeli nie, to pamiętaj, by twoja mimika była wyrazista i zrozumiała, nie budziła dyskomfortu czy obaw pacjenta. Panuj nad swoimi ruchami – powinny one być powolne, na pewno nie gwałtowne. Używaj delikatnego dotyku jako znaku otuchy. Zademonstruj pacjentowi, co ma robić (metoda „patrz na mnie”). Jeśli np. poprosisz pacjenta o obrócenie się w prawo, możesz obrócić głowę, by pokazać, jak ma to zrobić.

Stosuj metodę „powiedz-pokaż-wykonaj”: poinformuj pacjenta, co zamierzasz zrobić i omów każdy krok przed jego wykonaniem. Poszczególne kroki wykonuj w taki sposób, jak to pokazałeś. Nie pozostawiaj też pacjenta samego w gabinecie. W każdej chwili może on zapomnieć, gdzie się znajduje, co może go zdezorientować i przestraszyć.

Zabiegi higieniczne w domu

Porozmawiaj z opiekunem pacjenta o odpowiednich narzędziach do pielęgnacji domowej: łatwiejsza w użyciu może być np. szczoteczka z dłuższą lub wygiętą rękojeścią. U osób z demencją często nie sprawdzają się szczoteczki elektryczne. Trudne może być też nitkowanie zębów tradycyjną nicią dentystyczną, dlatego lepszym rozwiązaniem jest szczoteczka do przestrzeni międzyzębowych lub irygator. Warto też doradzić opiekunowi osoby z demencją, by używał gazy do wycierania tkanek miękkich i zębów, jeśli trudno wykonywać szczotkowanie. Należy też przypominać o wyjmowaniu protez na noc i płukaniu ich.

– Musimy zdawać sobie sprawę, że pacjenci w wieku senioralnym często mają ograniczone funkcje poznawcze, np. niedosłyszą. Lekarz dentysta musi umieć skutecznie komunikować się z takimi pacjentami. Często wymagają oni większej empatii, dłuższego czasu poświęconego na rozmowę, przekazywanie zaleceń i instrukcji – mówi o pracy z osobami w podeszłym wieku prof. Agnieszka Mielczarek, prodziekan ds. kształcenia Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego WUM, kierownik Zakładu Stomatologii Zachowawczej WUM, konsultant krajowy w dziedzinie stomatologii zachowawczej z endodoncją.

T.H.

Źródło: https://www.dentistryiq.com/