Palenie papierosów a ryzyko ChAD, depresji i schizofrenii

Badanie przeprowadzone w ostatnim czasie na Uniwersytecie w Aarhus (Dania) wskazuje na to, że palenie papierosów o ponad 100% zwiększa ryzyko zachorowania na depresję. Ryzyko to można jednak znacznie ograniczyć – po warunkiem, że zrezygnuje się z palenia tytoniu.

Wiedza o tym, że korzystanie z tytoniu szkodzi zdrowiu jest we współczesnych społeczeństwach powszechna. Na paczkach papierosów widnieją sugestywne wizualne ostrzeżenia o ryzyku chorób płuc i jamy ustnej, a media przypominają o tym, że palenie może powodować nowotwory. Jednak wiedza o tym, że palenie zwiększa również ryzyko chorób psychicznych, pozostaje ograniczona.

W ostatnich latach coraz więcej badań wskazuje na silną korelację między paleniem a chorobami psychicznymi. Jednak naukowcy nie byli w stanie określić, czy depresję i inne zaburzenia psychiczne powoduje palenie, czy też palimy, ponieważ chcemy złagodzić objawy zaburzeń psychicznych. Wiele wskazuje na to, że dylemat ten udało się rozstrzygnąć autorom badania przeprowadzonego w Danii.

Brytyjczyk dr Doug Speed, profesor Centrum Genetyki Ilościowej i Genomiki na Uniwersytecie w Aarhus, przy wsparciu dwóch badaczy z Kanady, wykazał, że palenie może prowadzić do depresji oraz choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD). Dr Speed powiedział: – Liczby mówią same za siebie. Palenie powoduje choroby psychiczne. Chociaż nie jest to jedyna przyczyna, palenie tytoniu zwiększa ryzyko hospitalizacji z powodu choroby psychicznej o 250%.

Badanie na podstawie danych zdrowotnych 337 000 osób

Zanim naukowcy z zespołu dr. Speeda byli w stanie odpowiedzieć na pytanie, czy palenie może powodować zaburzenia psychiczne, potrzebowali dużej ilości danych. Było to niezbędne, ponieważ przyczyn, dlaczego rozwijają się zaburzenia psychiczne, może być bardzo dużo. W tym celu badacze z Aarhus uzyskali dostęp do UK Biobank – jednej z największych na świecie baz danych zawierających informacje na temat stanu zdrowia ponad pół miliona osób.

Dane genetyczne zostały powiązane z wieloma innymi informacjami zdrowotnymi i odpowiedziami udzielonymi przez uczestników na temat ich stylu życia. Po połączeniu wszystkich pozyskanych danych naukowcy z Danii zaczęli szukać odpowiednich wzorców. Badacze z Aarhus nie są pierwszym zespołem, który zbadał tę korelację, zastosowali jednak nowe podejście do tego tematu.

Dr Speed wyjaśnił: – Poprzednie badania nie brały pod uwagę tego, że znaczenie może mieć wymiar czasowy. Ludzie zwykle zaczynają palić przed ukończeniem 20. roku życia, ale z zaburzeniami psychicznymi nie trafiają do szpitala, zanim nie osiągną średnio wieku 30–60 lat. Palenie zazwyczaj pojawia się przed chorobą psychiczną, a w zasadzie dużo wcześniej. Średnio osoby badane zaczęły palić w wieku 17 lat, podczas gdy do szpitala z zaburzeniami psychicznymi były przyjmowane zazwyczaj dopiero po trzydziestce.

Czy geny wpływają na to, czy zostaniesz palaczem?

Aż 90% osób, które nadal palą lub były palaczami, zaczęło palić pod koniec drugiej dekady życia. Speed wyjaśnił, że prawdopodobieństwo, że zaczniesz palić w późniejszym okresie życia, jest zatem dość małe. A geny pomagają określić, czy zostaniesz palaczem, czy nie.

– Kiedy przyjrzeliśmy się palaczom z bazy danych, znaleźliśmy wiele powtarzających się wariantów genetycznych. Analizując badania bliźniąt, w których osoby te miały te same geny, ale dorastały w innych domach, mogliśmy zobaczyć, że ich geny mogą w 43% wyjaśniać ryzyko zostania palaczem. W domach, w których rodzice adopcyjni również palili, ryzyko, że także dziecko zacznie palić, wzrastało. Jeśli jednak rodzice nie palili, ryzyko było niższe, ale nadal większe, gdy biologiczni rodzice dzieci byli palaczami i przekazali pewne geny – wytłumaczył Doug Speed.

– Istnieje szereg wariantów genetycznych, które możemy określić jako „geny związane z paleniem”. Osoby widniejące w bazie, z której korzystaliśmy, posiadające geny związane z paleniem, ale niepalące, były mniej narażone na rozwój zaburzeń psychicznych w porównaniu z tymi, które miały te geny i paliły. Ponieważ warianty genetyczne wydają się być również powiązane z ryzykiem chorób psychicznych, wcześniej było to niejasne. Ale w tym badaniu wykazaliśmy, że jest prawdopodobne, że ryzyko rozpoczęcia palenia powoduje wzrost ryzyka rozwoju zaburzeń psychicznych z powodu genów związanych z paleniem – potwierdził profesor Uniwersytetu w Aarhus.

Nikotyna może uszkadzać mózg

Palenie wydaje się powodować zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, choroba afektywna dwubiegunowa oraz schizofrenia. Zespół dr. Speeda nadal nie znajduje wyjaśnienia, dlaczego tak się dzieje, ma jednak kilka teorii.

Dr Doug Speed powiedział: – Musimy nadal poszukiwać biologicznego mechanizmu, który sprawia, że palenie wywołuje zaburzenia psychiczne. Jedną z teorii jest to, że nikotyna hamuje wchłanianie neuroprzekaźnika serotoniny w mózgu, a wiemy, że osoby z depresją nie wytwarzają wystarczającej ilości serotoniny. W trakcie palenia papierosa nikotyna aktywuje produkcję serotoniny w mózgu. Między innymi to właśnie sprawia, że po zapaleniu papierosa czujesz się zrelaksowany. Ale jeśli nadal będziesz palił, nikotyna wywoła odwrotny skutek. Zamiast tego będzie hamować serotoninę, co może powodować niepokój, zdenerwowanie i poczucie braku stabilności.

Pochodzący z Wielkiej Brytanii badacz dodał: – Innym wyjaśnieniem może być to, że palenie wywołuje stan zapalny w mózgu, który w dłuższej perspektywie może powodować uszkodzenie jego części i prowadzić do różnych zaburzeń psychicznych. Ale jak wspomniałem, nie mamy jeszcze takiej pewności.

Praca zatytułowana „Using polygenic risk scores to investigate the evolution of smoking and mental health outcomes in UK Biobank participants” została opublikowana w czasopiśmie naukowym „Acta Psychiatrica Scandinavia”.

Jaka jest rola lekarza stomatologa jako lekarza pierwszego kontaktu w walce z nałogiem nikotynizmu? Co lekarz zrobić może, a wręcz powinien? Mówi prof. Tomasz Konopka.

T.H.

Źródła: https://www.dental-nursing.co.uk/news/smoking-increases-the-risk-of-depression-and-bipolar-disorder-says-research-team-1

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/acps.13601