Jatrogenne złamanie żuchwy – czym jest spowodowane to powikłanie?

Jatrogenne złamanie żuchwy to uraz, który jest efektem procedury medycznej wykonanej przez lekarza. Stanowi ono przypadkowe powikłanie przeprowadzonego leczenia, najczęściej chirurgicznego, np. ekstrakcji zęba. Podejrzenie jatrogennego złamania żuchwy zawsze wymaga diagnostyki radiologicznej oraz odpowiedniego leczenia, niekiedy również operacyjnego.

We współczesnej stomatologii przeprowadza się różnego rodzaju zabiegi chirurgiczne. Są to zarówno relatywnie mało skomplikowane procedury, jak ekstrakcje zębów (w tym zębów mądrości), jak i bardziej złożone zabiegi: resekcje korzeni, częściowe usuwanie korony i korzeni (hemisekcja) czy usuwanie jednego z korzeni zęba trzonowego bez naruszania jego korony (radektomia).

I chociaż techniki chirurgiczne wciąż się rozwijają, pojawiają się coraz mniej inwazyjne metody leczenia, bardziej nowoczesne sprzęty i materiały, to jednak zabiegi chirurgii stomatologicznej – tak jak wszystkie inne procedury medyczne – obarczone są ryzykiem powikłań.

Niektóre powikłania spowodowane są miejscowymi albo ogólnymi stanami zapalnymi, inne – czynnikami zewnętrznymi, np. nieprzestrzeganiem przez pacjenta zaleceń pozabiegowych. Część powikłań ma natomiast charakter jatrogenny – oznacza to, że są spowodowane przeprowadzoną procedurą medyczną i stanowią przypadkowe powikłanie leczenia. Zalicza się do nich jatrogenne złamanie żuchwy.

Jatrogenne złamanie żuchwy – co jest jego przyczyną?

Jatrogenne złamanie żuchwy to uraz, który najczęściej dotyczy okolic kąta żuchwy i jest powikłaniem:

• zbyt traumatycznego, siłowego usuwania zębów,

• zabiegów przeprowadzanych przy użyciu nieprawidłowo dobranego instrumentarium,

• procedur wykonanych z wykorzystaniem niewłaściwej techniki operacyjnej.

Jatrogenne złamanie żuchwy może dawać różne objawy – do tych występujących najczęściej zalicza się ból nasilający się podczas poruszania żuchwą, ograniczona ruchomość żuchwy, trudności w oddychaniu, przełykaniu śliny i mówieniu, a także obrzęki.

Warto pamiętać, że jatrogenne złamanie żuchwy należy różnicować ze złamaniem patologicznym – dochodzi do niego w sytuacji, gdy zabieg chirurgiczny został wykonany prawidłowo i zgodnie z obowiązującymi protokołami, ale kości żuchwy były osłabione, np. na skutek stanów zapalnych, torbieli albo guzów.

Złamanie żuchwy – jak wygląda leczenie?

Bez względu na to, czy mamy do czynienia z jatrogennym, patologicznym czy pourazowym załamaniem żuchwy (może bowiem do niego dojść również np. na skutek wypadków komunikacyjnych, nieszczęśliwych upadków, uprawiania sportów kontaktowych albo bójek), podejrzenie takiego stanu zawsze wymaga odpowiedniej diagnostyki oraz leczenia. Standardem diagnostycznym są badania radiologiczne – w większości przypadków wystarczające jest wykonanie zdjęcia RTG okolic żuchwy, choć jeśli podejrzewa się bardziej rozległe złamania i towarzyszące im uszkodzenia innych tkanek, zlecone może zostać również badanie tomografii komputerowej.

U pacjentów ze złamaniem żuchwy stosuje się metody zachowawcze, zachowawczo-chirurgiczne i chirurgiczne leczenia. Metody zachowawcze obejmują m.in. użycie szyn metalowych lub akrylowych (z elementami metalowymi) mocowanych do zębów, wykorzystanie własnych protez pacjenta, a także aparat Gunninga razem z ortopedyczną procą bródkową (jest to pewnego rodzaju orteza z pasami nakładanymi na głowę oraz częścią podpierającą brodę).

Leczenie chirurgiczne złamanej żuchwy najczęściej polega na zespoleniu kości przy użyciu dopasowanych do potrzeb pacjenta metalowych mikropłytek (tzw. osteosynteza), wykonanych z materiałów bioobojętnych dla organizmu człowieka. Płytki mają różne kształty i rozmiary, można je także odpowiednio formować, by pasowały do indywidualnej budowy anatomicznej kości. Są one przymocowywane do kości przy pomocy specjalnych śrub. W zależności od rodzaju urazu, operację przeprowadza się przez ranę w powłokach ciała, przez cięcie wewnątrzustne lub zewnątrzustne – oczywiście w znieczuleniu ogólnym. Po zespoleniu kości rana jest zszywana. Szwy usuwa się po 10-14 dniach.

Jak długo zrasta się złamana kość żuchwy?

Złamana kość żuchwy zrasta się z reguły od 6 do 8 tygodni, choć okres ten może różnic się w zależności m.in. od wieku pacjenta, jakości jego tkanki kostnej, stopnia złożoności złamania, indywidualnych predyspozycji itp. W czasie rekonwalescencji pacjenta obowiązują określone zalecenia – wskazane jest spożywanie posiłków wyłącznie w formie płynnej i papkowatej, unikanie sytuacji obarczonych ryzykiem uszkodzeń żuchwy oraz utrzymywanie prawidłowej, starannej higieny jamy ustnej.

Ryzyko złamania żuchwy – czy to fakt, że z wiekiem jest ono wyższe?

Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy ryzyko złamania żuchwy zmienia się w zależności od wieku – choć faktem jest, że w pewnych grupach wiekowych niektóre typy urazów występują częściej. Złamania żuchwy na skutek nieszczęśliwych upadków częściej dotyczą dzieci – zwłaszcza jeśli jeżdżą na rowerze lub hulajnodze bez odpowiedniego zabezpieczenia. Młodzi mężczyźni uprawiający sporty kontaktowe, np. boks i kickboxing, również narażeni są na złamania żuchwy na skutek urazów mechanicznych. Z kolei u kobiet w okresie pomenopauzalnym większe jest ryzyko patologicznych złamań żuchwy, związanych z utratą tkanki kostnej uwarunkowaną niedoborem estrogenów. Według różnych szacunków, z początkiem menopauzy ubytek masy kostnej wynosi około 3-5% na rok, a po 60. roku życia dochodzi do spadku gęstości kości o około 25%, co znacznie zwiększa ryzyko złamań. Statystyki pokazują co prawda, że najczęściej są to złamania kompresyjne kręgów, złamania kości udowej i kości promieniowej, ale 40% wszystkich złamań osteoporotycznych dotyczy innych kości – nie można więc wykluczać, że postępująca wraz z wiekiem utrata tkanki kostnej może wpływać na zwiększone ryzyko złamań żuchwy.

Lewa czy prawa strona żuchwy – która z nich jest bardziej podatna na złamanie?

W niektórych źródłach naukowych złamania żuchwy związane z leczeniem stomatologicznym dzieli się na śródzabiegowe oraz pozabiegowe. Śródzabiegowe złamania żuchwy mają związek z użyciem przez lekarza zbyt dużej siły wobec kości żuchwy oraz nieprawidłowym obchodzeniem się z narzędziami chirurgicznymi – częściej przydarzają się młodym lekarzom dentystom, którzy mają niewielkie doświadczenie zawodowe. Z kolei pozabiegowe złamania żuchwy mają miejsce w 2-3 tygodniu po zabiegu – zazwyczaj dochodzi do nich, gdy pacjent czuje się lepiej i zbyt wcześnie zaczyna spożywać twarde pokarmy. Szacuje się, że do 70% obu tych typów złamań dochodzi po stronie lewej. Dlaczego? Otóż lekarz dentysta ma lepszy wgląd w pole zabiegowe po prawej stronie (więc tam mniejsze jest ryzyko popełnienia przez niego błędów), a pacjent żując pokarm również lepiej kontroluje siły po stronie prawej.

Płeć – w jakim stopniu wpływa ona na podatność na złamania żuchwy?

W innych źródłach pojawiają się informacje, że na pozabiegowe złamania żuchwy bardziej narażeni są mężczyźni – z tego względu, że używają większych sił żucia niż kobiety.

Jatrogenne złamanie żuchwy podczas usuwania zęba – czy można mu zapobiec?

Jak już wspomniano, jatrogenne złamanie żuchwy jest przypadkowym, niezamierzonym powikłaniem zabiegu chirurgicznego – najczęściej ekstrakcji zęba. Z tego względu pacjent nie ma możliwości, by zapobiec takiemu zdarzeniu – co innego w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze złamaniem pozabiegowym, które najczęściej jest efektem zbyt wczesnego powrotu do spożywania twardych, wymagających intensywnego żucia pokarmów. Aby zmniejszyć ryzyko takiego powikłania, należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza.