Długie dzieje próchnicy
Długie dzieje próchnicy
Choroby zakaźne – a taką chorobą jest również próchnica – pojawiły się na bardzo wczesnym etapie ewolucji. Zanim człowiek stanął na szczycie drabiny gatunkowej, choroby wywołane przez rozmaite patogeny przez miliony lat dziesiątkowały populacje zwierząt: od pierwotnych ryb dewońskich po tygrysy szablozębne żyjące w plejstocenie.
Badania dowiodły, że również próchnica ma za sobą wyjątkowo długą przeszłość. Czynniki i warunki potrzebne do wystąpienia tej choroby zaistniały długo przedtem, nim na Ziemi pojawiły się pierwsze homonidy.
– od 435 do 395 mln – ku swojemu zaskoczeniu paleontolodzy stwierdzili próchnicę zębów u ryb kopalnych z epoki syluru i dewonu.
– 210 – 60 mln – znaleziono ubytki próchnicowe roślinnych dinozaurów z epoki kredy oraz w zębach ssaków z miocenu. Odkryto również zęby z wyraźnymi śladami próchnicy z epoki plejstocenu, należące do mastodonta oraz niedźwiedzia jaskiniowego.
– 2 – 3 mln lat – w czaszce Australopithecus africanus (homonida zwanego również "dziadkiem do orzechów" ze względu na wyjątkowo silne szczęki, przystosowane do miażdżenia twardych bulw i nasion) stwierdzono znaczne uszkodzenie wyrostków zębodołowych zębów trzonowych oraz tkwiące w kości pieńki korzeni. Nie wiadomo jednak, czy zniszczenie korony zęba było efektem urazu czy zaawansowanej próchnicy.
– 800 000 lat – naukowcy wykryli ewidentne ślady próchnicy u australopiteka, zaliczanego do grupy Plesionthropus transvalensis. Na 360 znalezionych w Swatkrans i Sterkfontein zębów tej gałęzi homonidów – 4 były zaatakowane przez próchnicę.
– 500 000 lat – wykopaliska dowiodły, że na próchnicę chorowali również przedstawiciele Homo Heidelbergensis. Na powierzchni żującej zębów szczęki górnej archeolodzy odkryli liczne ubytki uwarunkowane prawdopodobnie zwyczajami żywieniowymi tych ludzi.
– 125 00 lat – należy przypuszczać, że także wczesny archaiczny Homo sapiens, zamieszkujący Afrykę oraz Euroazję, często padał ofiarą próchnicy zębów. Naukowcy badający czaszkę homonida z Kabwe odkryli, że na 15 zachowanych zębów aż 12 mało głębokie ubytki.
– 40 000 lat – próchnicę zębów stwierdzono także w uzębieniu czaszki neandertalczyka z Gibraltaru, w tzw. czaszce z Rodezji oraz w czaszce neandertalczyka z Chapelle-aux-Saints.
– 13 000 do ok. 8 00 lat p.n.e – przypadki próchnicy u Homo sapiens odkryto u 10% szczątków pochodzących z późnego paleolitu. Badacze są pewni, że ważną rolę w tak szybkim rozprzestrzenianiu się choroby odegrała zmiana diety. Wraz ze zmianą stylu życia, następowały zmiany sposobu odżywiania, a zwłaszcza stały dostęp do produktów wysokocukrowych i bogatych w węglowodany.
2015 – Światowa Organizacja Zdrowia zaliczyła próchnicę do chorób społecznych i określiła mianem epidemii. W krajach uprzemysłowionych dotyka ona 60–90% dzieci i większość dorosłych. Bez wątpienia trudno znaleźć dziś osobę, która nie miałaby przynajmniej jednego zaatakowanego przez próchnicę zęba.
Jak więc widać, patogeny odpowiadające za próchnicę, zwłaszcza bakterie z gatunku Streptococcus mutans, potrafiły świetnie adaptować się do warunków panujących w jamie ustnej różnych gatunków, dzięki czemu odniosły ewolucyjny sukces.
B.Sz.
POWIĄZANE ARTYKUŁY
Długie stosowanie antybiotyków wpływa na nasze zdrowie psychiczne. Udowodniono, że mogą one zwiększać ryzyko depresji i lęku – powiedziała PAP mikrobiolożka prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W roz...
Próchnica zębów to jedno z najczęściej występujących schorzeń jamy ustnej, które nie tylko powoduje ból i może prowadzić do utraty zębów, ale także jest obarczone ryzykiem poważnych powikłań ogólnoustrojowych. Na szczęście próchnicy można skutecznie ...
W badaniu, które ukazało się 11 marca w czasopiśmie „Clinical and Experimental Dental Research”, dowiedziono, że postbiotyki mogą mieć większą skuteczność niż tradycyjne probiotyki w zapobieganiu próchnicy, hamując rozwój bakterii, które odpowiadają ...
Uznaje się, że Streptococcus mutans to patogen w największym stopniu odpowiedzialny za rozwój próchnicy zębów. Jednak w najnowszym badaniu naukowców z USA zauważono, że główną rolę w rozwoju próchnicy zębów odgrywa inna bakteria – Selenomonas sputige...
Wskaźniki masy ciała (BMI) świadczące zarówno o niedowadze, jak i otyłości mogą wiązać się z większym zagrożeniem występowania próchnicy zębów. Zależność tę potwierdza artykuł będący efektem pracy badaczy reprezentujących kilka instytucji naukowych w...
Próchnica – najbardziej rozpowszechniona choroba zębów – to nie tylko problem miejscowy, powodujący ból czy powstawanie ubytków. Zbagatelizowana, nieleczona próchnica może stać się źródłem poważnych powikłań zdrowotnych, w tym schorzeń serca, układu ...
Amylazy to enzymy, które rozkładają polisacharydy, takie jak skrobia, na mniejsze cząsteczki cukru w jamie ustnej. Ilość amylazy jest kontrolowana genetycznie i może zwiększać ryzyko próchnicy zębów, jak dowodzi badanie amerykańskich naukowców, które...
Na łamach pisma „Frontiers in Public Health” ukazał się artykuł podsumowujący prace zespołu składającego się m.in. z polskich klinicystów – dowiedli oni, że pasty do zębów z hydroksyapatytem mogą zapobiegać próchnicy równie skutecznie jak pasty z flu...
Regularna higienizacja zębów odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu próchnicy i paradontozie – dwóch najczęstszych problemach stomatologicznych. Dowiedz się, czym jest higienizacja, jak często należy ją wykonywać i jakie korzyści przynosi w dbaniu o zd...
Jak wynika z danych NHS, od 2018 r. do brytyjskich szpitali z powodu zaawansowanej próchnicy przyjęto ponad 100 tys. dzieci, wymagających niejednokrotnie skomplikowanego leczenia zabiegowego. Dane dotyczą jedynie połowy szpitali, więc prawdopodobnie ...
Takie czynniki, jak płeć żeńska, niezdrowy styl życia czy problematyczne korzystanie z Internetu (zbyt częste, za długie, uzależniające) mogą znacząco podnosić prawdopodobieństwo występowania próchnicy zębów u dzieci. Do takich wniosków doszli autorz...
