Eksperci podkreślają: „Dentysta przed radioterapią to konieczność”

Radioterapia to jedna z najczęściej stosowanych metod leczenia onkologicznego. W wielu przypadkach ratuje życie, choć nie da się ukryć, że miewa skutki uboczne. Podczas konferencji „Bez bólu” – zorganizowanej przez Fundację „Po oparzeniu” oraz Fundację Onkologiczną „Nadzieja” – dyskutowano o tym, jak przygotować pacjenta do radioterapii. Eksperci podkreślali m.in. konieczność leczenia stomatologicznego.

Radioterapia – jak każde leczenie – może mieć skutki uboczne. Eksperci podkreślają jednak, że jeśli pacjent jest w rękach ludzi kompetentnych, może bezpiecznie przejść przez kolejne naświetlania. – Z tym wszystkim możemy sobie poradzić – zapewnia dr n. med. Dorota Kiprian, onkolog, radioterapeuta z Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego.

Prehabilitacja, czyli przygotowanie do radioterapii

Dr Kiprian jest entuzjastką prehabilitacji. W warszawskim Centrum Onkologii procedura ta została wdrożona, głównie dzięki jej staraniom.

– Przeprowadzamy z pacjentem rozmowę, w czasie której jest dokładanie informowany, na czym polega cały proces radioterapii. Odbywa spotkanie z psychologiem, z żywieniowcem, z fizjoterapeutą. (…) Z mojego doświadczenia wynika, że pacjent uświadomiony jest spokojniejszy, szybciej się go napromienia i szybciej kończy leczenie. Prehabilitacja powinna być standardem w każdy ośrodku leczenia nowotworów, lecz niestety nie jest – ubolewa dr Dorota Kiprian.

Skutki uboczne radioterapii w obrębie skóry

Do najczęstszych skutków ubocznych radioterapii dochodzi w obrębie skóry – może na niej pojawić się odczyn popromienny – nasilony albo mniej nasilony, w zależności od dawki promieniowania i od tego, czy leczenie jest skojarzone z chemioterapią. Duże znaczenie mają takie czynniki, jak choroby współistniejące, wiek, rodzaj nowotworu i obszar, który jest poddawany leczeniu.

Skórę należy zawsze przygotować do radioterapii, co nazywa się jej kondycjonowaniem. Dr Kiprian podkreśla, że w Instytucie Onkologii w Warszawie ten proces odbywa się w pokoju przygotowań. Technicy informują pacjenta, co może stosować przed rozpoczęciem radioterapii. Pacjent słyszy też zalecenia, jak ma postępować w trakcie radioterapii ze skórą napromienioną, żeby odczyn popromienny był mniejszy.

Jeśli dochodzi do poparzeń typu III, czyli przerwania ciągłości skóry i typu IV, kiedy pojawia się owrzodzenie, pacjenci koniecznie powinni zgłaszać się do zespołu lekarsko-pielęgniarskiego, żeby nie doprowadzić do zakażeń bakteryjnych i grzybiczych. Ryzyko wystąpienia takich powikłań zależy od bardzo wielu czynników, w tym rodzaju nowotworu, a co za tym idzie – miejsca napromieniania.

– Oparzenia III i IV stopnia dotyczą około 35-40% odczynów skórnych, nie tylko przy leczeniu nowotworów głowy i szyi, lecz także narządów rodnych u kobiet. Zdarza się, że pacjent kończy radioterapię bez powikłań, ale pojawiają się one w ciągu tygodnia. Właśnie wtedy powinien zgłosić się do nas, do zespołów lekarsko-pielęgniarskich. Lekarz przyjmuje pacjenta, zbiera wywiad, a my z nim współpracujemy, żeby dopasować leczenie. Niestety, w Polsce takich zespołów jest bardzo mało – mówi Magdalena Sawicka, pielęgniarka specjalizująca się w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego i onkologicznego.

Przed leczeniem onkologicznym dentysta to konieczność

Dr Dorocie Kiprian brakuje w organizacji procesu leczenia pacjenta w trakcie radioterapii ujednolicenia procedur leczniczych. – Jestem prezesem Polskiego Towarzystwa Terapii Wspomagającej w Onkologii „Ocalić jakość życia”. Zawodowo zajmuję się głównie nowotworami głowy i szyi i ich powikłaniami w jamie ustnej. Powołałam kiedyś grupę specjalistów od tych powikłań: stomatologów, dermatologów, onkologów, chirurgów szczękowych. Po wielu latach pracy opublikowaliśmy rekomendacje „Ocalić uśmiech”, które przyjęły się wśród onkologów w całej Polsce. Nie było wcale oczywiste, żeby pacjent po radioterapii poszedł do dentysty – stwierdza dr Dorota Kiprian.

Ekspertka podkreśla, że radioterapii nie można zacząć bez sanacji jamy ustnej, bo późniejsze powikłania mogą prowadzić np. do martwicy żuchwy.

– W większych miastach, u osób, które mają możliwość pójścia do stomatologa prywatnie, wygląda to trochę lepiej. Ale są rejony, gdzie stomatolog nie jest dostępny. Dlatego konieczny jest dodatkowy kontrakt dla gabinetów stomatologicznych, żeby chory onkologicznie nie musiał czekać pół roku na sanację i mógł pójść do stomatologa przed rozpoczęciem leczenia. Pamiętam przypadek dwóch czterdziestolatków z Warszawy: odesłałam ich na sanację, a wrócili po pół roku. Mieli nowotwory podstawy języka do radykalnego do leczenia natychmiast. Po tym pół roku jeden z pacjentów nadawał się jedynie do leczenia paliatywnego. Również przy chemioterapii nie może być ubytków w zębach, bo to wrota do zakażenia całego organizmu – tłumaczy dr Kiprian.

Ekspertka podkreśla, że takich standardów brakuje również jeśli chodzi o inne skutki uboczne radioterapii – m.in. w obrębie skóry oraz błon śluzowych całego przewodu pokarmowego, nie tylko jamy ustnej. – One muszą być ujednolicone w całej Polsce. Bo dziś w każdym ośrodku lekarze zalecają co innego – podsumowuje dr Kiprian.

(…)

W diagnostyce, podczas leczenia, w rehabilitacji – na wszelkich polach leczenia nowotworów głowy i szyi onkolodzy potrzebują wsparcia lekarzy dentystów. – Martwi mnie jednak, że tak niewielu lekarzy dentystów chce się tym zajmować – mówi prof. dr hab. Wojciech Golusiński z Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu.

Źródła:

Konferencja „Bez bólu”; organizatorzy: Fundacja „Po oparzeniu” we współpracy z Fundacją Onkologiczną „Nadzieja”, 11.05.2023

Serwis Zdrowie