Długie dzieje próchnicy
Długie dzieje próchnicy
Choroby zakaźne – a taką chorobą jest również próchnica – pojawiły się na bardzo wczesnym etapie ewolucji. Zanim człowiek stanął na szczycie drabiny gatunkowej, choroby wywołane przez rozmaite patogeny przez miliony lat dziesiątkowały populacje zwierząt: od pierwotnych ryb dewońskich po tygrysy szablozębne żyjące w plejstocenie.
Badania dowiodły, że również próchnica ma za sobą wyjątkowo długą przeszłość. Czynniki i warunki potrzebne do wystąpienia tej choroby zaistniały długo przedtem, nim na Ziemi pojawiły się pierwsze homonidy.
– od 435 do 395 mln – ku swojemu zaskoczeniu paleontolodzy stwierdzili próchnicę zębów u ryb kopalnych z epoki syluru i dewonu.
– 210 – 60 mln – znaleziono ubytki próchnicowe roślinnych dinozaurów z epoki kredy oraz w zębach ssaków z miocenu. Odkryto również zęby z wyraźnymi śladami próchnicy z epoki plejstocenu, należące do mastodonta oraz niedźwiedzia jaskiniowego.
– 2 – 3 mln lat – w czaszce Australopithecus africanus (homonida zwanego również "dziadkiem do orzechów" ze względu na wyjątkowo silne szczęki, przystosowane do miażdżenia twardych bulw i nasion) stwierdzono znaczne uszkodzenie wyrostków zębodołowych zębów trzonowych oraz tkwiące w kości pieńki korzeni. Nie wiadomo jednak, czy zniszczenie korony zęba było efektem urazu czy zaawansowanej próchnicy.
– 800 000 lat – naukowcy wykryli ewidentne ślady próchnicy u australopiteka, zaliczanego do grupy Plesionthropus transvalensis. Na 360 znalezionych w Swatkrans i Sterkfontein zębów tej gałęzi homonidów – 4 były zaatakowane przez próchnicę.
– 500 000 lat – wykopaliska dowiodły, że na próchnicę chorowali również przedstawiciele Homo Heidelbergensis. Na powierzchni żującej zębów szczęki górnej archeolodzy odkryli liczne ubytki uwarunkowane prawdopodobnie zwyczajami żywieniowymi tych ludzi.
– 125 00 lat – należy przypuszczać, że także wczesny archaiczny Homo sapiens, zamieszkujący Afrykę oraz Euroazję, często padał ofiarą próchnicy zębów. Naukowcy badający czaszkę homonida z Kabwe odkryli, że na 15 zachowanych zębów aż 12 mało głębokie ubytki.
– 40 000 lat – próchnicę zębów stwierdzono także w uzębieniu czaszki neandertalczyka z Gibraltaru, w tzw. czaszce z Rodezji oraz w czaszce neandertalczyka z Chapelle-aux-Saints.
– 13 000 do ok. 8 00 lat p.n.e – przypadki próchnicy u Homo sapiens odkryto u 10% szczątków pochodzących z późnego paleolitu. Badacze są pewni, że ważną rolę w tak szybkim rozprzestrzenianiu się choroby odegrała zmiana diety. Wraz ze zmianą stylu życia, następowały zmiany sposobu odżywiania, a zwłaszcza stały dostęp do produktów wysokocukrowych i bogatych w węglowodany.
2015 – Światowa Organizacja Zdrowia zaliczyła próchnicę do chorób społecznych i określiła mianem epidemii. W krajach uprzemysłowionych dotyka ona 60–90% dzieci i większość dorosłych. Bez wątpienia trudno znaleźć dziś osobę, która nie miałaby przynajmniej jednego zaatakowanego przez próchnicę zęba.
Jak więc widać, patogeny odpowiadające za próchnicę, zwłaszcza bakterie z gatunku Streptococcus mutans, potrafiły świetnie adaptować się do warunków panujących w jamie ustnej różnych gatunków, dzięki czemu odniosły ewolucyjny sukces.
B.Sz.
POWIĄZANE ARTYKUŁY
Uznaje się, że Streptococcus mutans to patogen w największym stopniu odpowiedzialny za rozwój próchnicy zębów. Jednak w najnowszym badaniu naukowców z USA zauważono, że główną rolę w rozwoju próchnicy zębów odgrywa inna bakteria – Selenomonas sputige...
Na łamach pisma „Frontiers in Public Health” ukazał się artykuł podsumowujący prace zespołu składającego się m.in. z polskich klinicystów – dowiedli oni, że pasty do zębów z hydroksyapatytem mogą zapobiegać próchnicy równie skutecznie jak pasty z flu...
Jak wynika z danych NHS, od 2018 r. do brytyjskich szpitali z powodu zaawansowanej próchnicy przyjęto ponad 100 tys. dzieci, wymagających niejednokrotnie skomplikowanego leczenia zabiegowego. Dane dotyczą jedynie połowy szpitali, więc prawdopodobnie ...
Sześć czaszek ze średniowiecznego cmentarza odkrytego przed kilkoma laty w Gliwicach zostanie przebadanych przez współczesnych dentystów w Katowicach z wykorzystaniem nowoczesnego sprzętu i technologii 3D. - Już dzisiaj możemy powiedzieć, że próchnic...
Człowiek, który odkrył znieczulające działanie podtlenku azotu, wybawiając tym samym pacjentów od bólu związanego z ekstrakcją zęba, zmarł w dramatycznych okolicznościach otoczony wzgardą środowiska medycznego. W 1870 roku Amerykański Związek Dentyst...
Ministerstwo zdrowia realizuje program edukacyjno-profilaktyczny w zakresie próchnicy zębów. Jest on skierowany do uczniów szkół ponadpodstawowych z wybranych województw. Jego celem jest wzrost wiedzy na temat próchnicy i chorób jamy ustnej oraz spos...
Długie stosowanie antybiotyków wpływa na nasze zdrowie psychiczne. Udowodniono, że mogą one zwiększać ryzyko depresji i lęku – powiedziała PAP mikrobiolożka prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W roz...
W gminie Nowogard zrealizowano program profilaktyki próchnicy dla uczniów z klas I - III. Wzięło w nim udział 120 dzieci. Program realizowany był w latach 2020-2022. W tym czasie 120 dzieci z klas I - III szkół na terenie gminy skorzystało z zabiegó...
Wskaźniki masy ciała (BMI) świadczące zarówno o niedowadze, jak i otyłości mogą wiązać się z większym zagrożeniem występowania próchnicy zębów. Zależność tę potwierdza artykuł będący efektem pracy badaczy reprezentujących kilka instytucji naukowych w...
"Długie życie dla wszystkich" - to hasło Europejskiego Tygodnia Szczepień, który obchodzony jest w dniach 24-30 kwietnia. Celem jest podkreślenie znaczenia równego dostępu do szczepionek i szczepień, co w efekcie przyczynia się do długiego i zdrowego...
Brytyjska asystentka stomatologiczna Sandra Lougheed oskarżyła swojego byłego pracodawcę o dyskryminację ze względu na płeć. Powodem złożenia pozwu było oczekiwanie, by ze względu na wykonywaną pracę kobieta skróciła zbyt długie paznokcie. Już w tra...