Wszystko o znieczuleniach

Znieczulenie miejscowe (podawane w okolicę zęba)

Należy ono do podstawowej metody walki z bólem w gabinecie stomatologicznym. W większości przypadków jest to metoda zupełnie wystarczająca do całkowitego zlikwidowania bólu.

Kiedy znieczulenie słabo działa:

· stan zapalny – może być ukryty lub ostry

· słaba podatność pacjenta – pacjenci charakteryzują się różną wrażliwością na środki znieczulające. Zdarzają się pacjenci o bardzo słabej wrażliwości.

· nieprecyzyjne miejsce podania

· pacjent uniemożliwia prawidłowe podanie leku (lęk przed igłą)

· słaby lek znieczulający

· alkohol – nawet do 48 godzin

· narkotyki

· niektóre leki np. NO-SPA.

Najgorszą sytuacją jest, gdy dwa lub więcej czynniki osłabiające działają razem.

Znieczulenie a stan zapalny

W czasie stanu zapalnego znieczulenie działa gorzej. Zazwyczaj należy podać 2-3 razy więcej leku w celu uzyskania dobrego znieczulenia. Czasami jednak nie można pacjenta znieczulić, należy wtedy przynajmniej zmniejszyć stan zapalny, a potem rozpocząć leczenie.

Znieczulenie a nadciśnienie

Jest lek znieczulający do stosowania z u pacjentów z nadciśnieniem (nazwa chemiczna – mepiwikaina). Poza tym nadciśnienie dobrze kontrolowane nie stanowi większego problemu.

Brak znieczulenia u pacjenta z nadciśnieniem jest bardzo groźne. Stres wywołany najpierw lękiem przed bólem, a potem pogłębiony odczuwaniem bólu, powoduje wydzielanie ogromnych ilości hormonu stresu – adrenaliny, która silnie podnosi ciśnienie krwi. Leczenie dobrze znieczulonego pacjenta jest dużo bezpieczniejsze niż unikanie znieczulenia.

Znieczulenia miejscowe a ciąża

Nie stwierdzono złego wpływu na płód znieczuleń podawanych miejscowo. Tym niemniej w I trymestrze ciąży kobieta nie powinna przyjmować żadnych leków. Jest to okres organogenezy (kształtowania się dziecka).

Od 4 miesiąca dziecko już tylko rośnie. Podawanie leków jest już możliwe bez większych problemów, ale oczywiście tych dopuszczonych do stosowania w ciąży.

Zalecenie unikania leków w I trymestrze nie znaczy, że kobieta nie może mieć znieczulanych zębów w tym czasie. Po prostu należy wtedy unikać dobrowolnego leczenia zębów.

· Jeżeli sytuacja do tego zmusza, tzn. jest stan wyższej konieczności, jak np. ból zęba, zapalenie nerwu, zapalenie ropne, to należy podać znieczulenie.

· Ostry stan zapalny jest ogniskiem rozsiewu bakterii po całym organizmie kobiety, w tym również do dziecka. Czekanie na upłynięcie 3 miesięcy ciąży jest nierozsądne.

· Każdy stan zapalny może się skomplikować, nawet do stanu zagrożenia życia kobiety. Nie wolno do tego dopuścić. Nikt wtedy nie będzie się zastanawiał, czy podać ciężarnej kobiecie silne, toksyczne antybiotyki i inne leki, aby ratować jej życie. Zdrowie dziecka będzie miało mniejsze znaczenie.

· Leczenie bez znieczulenia jest bardziej szkodliwe – ból jaki powodowany jest w czasie np. wiercenia zęba z nerwem w stanie zapalnym jest niewyobrażalny. Jeżeli dołączy się do tego lęk, razem wywołuje to u przyszłej mamy bardzo duży stres, który nie pozostaje bez wpływu na zdrowie dziecka.

· Każda przyszła mama, która świadomie planuje mieć dziecko, powinna wcześniej zadbać o zęby – nie będzie wtedy pytań: leczyć, czy nie leczyć zęby w czasie ciąży.

Ciąża a leki przeciwbólowe

W pierwszym trymestrze ciąży nie powinno się przyjmować żadnych leków, nawet jeżeli ulotka nic o tym nie mówi. Znacznie bezpieczniej jest jak najszybciej udać się wtedy do lekarza dentysty w celu wykrycia i usunięcia przyczyny bólu, zanim ból stanie się bardzo trudny do zniesienia, również trudny do leczenia.

Z reguły ból jest objawem stanu zapalnego. W stanie zapalnym działanie leków znieczulających jest utrudnione i należy podać dużo więcej leku znieczulającego, niepotrzebnie narażając dziecko na zwiększoną dawkę leku. Dobrym źródłem informacji jest niezastąpiony internet.

W miarę bezpiecznym lekiem w ciąży jest paracetamol. O tym, czy leki, które zamierzasz zażyć, zawierają niebezpieczne składniki dla dziecka, dowiesz się w informacji o lekach pod numerem (22) 631 06 25 lub na wielu portalach internetowych.

Znieczulenia miejscowe a dzieci

Nie ma żadnych przeciwwskazań do stosowania znieczuleń u dzieci poza ogromnymi trudnościami z podaniem dziecku znieczulenia miejscowego. Oczywiście są ograniczenia co do ilości leku znieczulającego ze względu na mniejszą wagę dziecka.

· Podanie znieczulenia dziecku poniżej 4 r.ż. jest praktycznie niewykonalne.

· Dzieci bardzo nie lubią uczucia odrętwienia dziąsła po podaniu znieczulenia.

· Dzieci bardzo często wymagają podania środków uspokajających przed podaniem znieczulenia miejscowego do dziąsła. Nie zastosowanie się do tego, może spowodować powstanie fobii na igłę.

· Dzieci w zębach mlecznych odczuwają ból tak samo jak dorośli.

Znieczulenia miejscowe a leki psychotropowe

Działanie leków psychotropowych i znieczuleń miejscowych podanych jednocześnie nie kumuluje się, ani nie pogłębia. Może mieć jednak znaczenie łączne działanie niepożądane obu leków w przypadku stosowania większych dawek znieczulenia miejscowego (np. w rozległych ekstrakcjach lub w przypadku szlifowania zębów).

Znieczulanie przez „zamrażanie”

Przy obecnym postępie technik znieczulania i sedacji można uznać tę metodę za archaiczną. Zamrażanie działa powierzchownie i nie gwarantuje prawidłowego i skutecznego znieczulenia. Najczęściej ten rodzaj znieczulenia był stosowany do wyrywania mleczaków u dzieci. Jest to najlepszy sposób, aby zrazić dziecko do leczenia zębów na wiele lat.

Urządzenia do podawania środków znieczulających

Zwykła strzykawka jednorazowego użytku z plastiku:

· metoda najtańsza

· nie ma silnie działających leków znieczulających do podawania zwykła strzykawką

· mała różnorodność igieł (za grube).

Karpula – strzykawka z metalową obudową,

· przystosowana do używania specjalnych ampułek

· ogromna różnorodność środków znieczulenia miejscowego

· możliwość zastosowania bardzo cienkich igieł

Strzykawki ciśnieniowe (ręczne Citoject, Miniject, Paroject, komputerowe Wand, Sleeperone, Quicksleeper)

· znacznie zmniejszenie lub wyeliminowanie bólu w czasie ukłucia igłą

· możliwość bardzo precyzyjnego i powolnego wstrzykiwania

· możliwość podania znieczulenia do miejsca bólu

Strzykawki bezigłowe

· brak igły

· działają na zasadzie wtrysku (podobnie jak w silniku Diesla)

· uczucie „puknięcia”

· nie można podać znieczulenia głęboko – tylko powierzchownie

· bardzo dobre do znieczulenia przed zwykłym zastrzykiem

Lęk a ból

Znieczulenie miejscowe podane strzykawką nie zawsze udaje się podać. Badania naukowe dowodzą niezbicie, że lęk pacjenta wydatnie zwiększa odczucie bólu. Inaczej mówiąc pacjent, który bardzo się boi, również bardziej odczuwa ból.

Niewielki ból, np. nakłucie igłą, staje się wtedy bólem wręcz niewyobrażalnym i trudnym do zniesienia. Pacjenci tacy boją się nawet dotyku, puknięcia w ząb, nie mówiąc o możliwości wytrzymania jakimkolwiek bólu.

Pacjentom o małym lub średnim nasileniu lęku należy poddać leki uspokajające (sedatywne). Dawka leku zależna jest od stopnia nasilenia lęku, jak również od wagi ciała i wrażliwości pacjenta na dany lek. Pacjenci o bardzo silnym nasileniu lęku (z fobią) powinni być leczeni w sedacji głębokiej lub w znieczuleniu ogólnym.

Uspokojenie wziewne (sedacja wziewna) gazem rozweselającym (podtlenkiem azotu – N2O)

· Uspokojenie gazem rozweselającym jest bardzo bezpieczne i nieszkodliwe.

· Uspokojenie uzyskuje się poprzez wdychanie podtlenku azotu i dużej ilości tlenu za pomocą maseczki zakładanej na nos. Maseczki mogą mieć różne zapachy. Usta pozostają odkryte.

· Gaz rozweselający nie ma zapachu.

· Zalecenia dla pacjentów: nie jeść co najmniej 2-3 godz. przed zabiegiem; dzieci muszą przychodzić z dorosłą osobą towarzyszącą; nie zakładać ciasnych ubrań.

· Gaz rozweselający można podawać dzieciom w każdym wieku. Jedynym problemem jest wymóg współpracy dziecka. Nie zakłada się maseczki nosowej na silę. Praktycznie zabiegi udają się u dzieci 3.5 – 4 letnich.

· Uspokojenie wziewne zalecane jest szczególnie dla dzieci i dla dorosłych odczuwających silny strach przed leczeniem lub np. przed zastrzykiem.

· Pacjenci odczuwają bardzo przyjemne oszołomienie, znajdują się w stanie półsnu.

· Bardzo często pacjenci (najczęściej dzieci i młodzież) zaczynają śnić. Sny są również bardzo przyjemne i związane z reguły z pływaniem, lataniem lub dryfowaniem w wodzie, w powietrzu, w chmurach lub w kosmosie. Jeżeli coś się przyśni, nie pamiętają tego, co działo się w gabinecie.

· Gaz rozweselający, oprócz wyraźnej redukcji lęku, wykazuje także działanie znieczulające, dzięki czemu małe plomby, czy usuwanie kamienia mogą zostać wykonane bez zastrzyku, tylko w czasie działania gazu rozweselającego.

· Nie ma ograniczeń czasowych – praktycznie gaz rozweselający stosuje się tak długo, jak jest to konieczne do wykonania zabiegu. Nie ma szczególnych zastrzeżeń co częstości stosowania. Jest to lek mało szkodliwy i jednak nie może być nadużywany bez umiaru.

· Gaz rozweselający przestaje całkowicie działać już po kilku minutach od momentu wyłączenia.

· Nie podaje się gazu rozweselającego kobietom w I trymestrze ciąży.

· Gaz rozweselający powrócił do Polski nie dawno (od 1995 roku). Jest szczególnie popularny w USA, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Danii, Szwajcarii.

Uspokojenie doustne (sedacja doustna) – lekiem podanym doustnie

· O konieczności podania leku sedatywnego decyduje lekarz stomatolog.

· Nie wolno samemu bez konsultacji podawać leków uspokajających.

· Nie wolno zatajać przyjmowania leków psychotropowych – działanie leku podanego doustnie i psychotropowego kumuluje się, co może być groźne dla zdrowia.

· Nie wolno jeść 2 godz. przed zabiegiem.

· Dawka leku jest ściśle uzależniona od wielkości lęku, stanu zdrowia pacjenta, wrażliwości pacjenta oraz wagi.

· Pacjent po leku sedatywnym jest oszołomiony, jakby pod działaniem alkoholu.

· Czas rozpoczęcia działania, czas działania oraz czas zaprzestania działania leku jest uzależniony od rodzaju leku – na pewno wie o tym lekarz. Trzymaj się ściśle zaleceń lekarza.

Sedacja głęboka oraz znieczulenie ogólne (narkoza) w gabinecie stomatologicznym.

Zarówno w sedacji głębokiej, jak i znieczuleniu ogólnym w gabinecie stomatologicznym (w trybie ambulatoryjnym) leki uspokajające (przede wszystkim midazolam w odpowiednich dawkach) podawane są głównie dożylnie. Różnica polega na ilości leku i reakcjach pacjenta.

W sedacji głębokiej pacjent ma zachowaną świadomość, jednak nic później nie pamięta. Dla obserwatora z zewnątrz pacjent taki nie śpi. Może odpowiadać na pytania. Jego reakcje są znacznie spowolnione jak w transie. Leki podane w dawkach sedatywnych nie likwidują bólu. Konieczne jest więc podanie znieczulenia miejscowego.

W znieczuleniu ogólnym w gabinecie stomatologicznym (tzw. znieczulenie krótkotrwałe) ilość leku podanego dożylnie jest taka, że pacjent traci świadomość i zapada w sen. Nie ma wtedy konieczności znieczulania zastrzykiem.

· Zabiegi stomatologiczne w sedacji głębokiej lub w znieczuleniu ogólnym w gabinecie stomatologicznym wykonywane są tylko pacjentom zdrowym.

· Zabiegi stomatologiczne w sedacji głębokiej lub w znieczuleniu ogólnym pacjentom chorym wykonywane są tylko w warunkach sali operacyjnej.

· Znieczulenie ogólne w gabinecie stomatologicznym można wykonywać pacjentom od 12 roku życia.

· Pacjent musi zostać zakwalifikowany do sedacji głębokiej lub znieczulenia ogólnego przez lekarza anestezjologa, który oceni stan zdrowia pacjenta i zleci odpowiednie badani

· W czasie zabiegu w sedacji głębokiej lub w narkozie musi być obecny zespół anestezjologiczny złożony z lekarza anestezjologa i pielęgniarki anestezjologicznej (poza lekarzem dentystą i asystentką stomatologiczną).

· Nie wolno oszukiwać lekarza, jeżeli chodzi o czas niejedzenia przed zabiegiem (6 godz.).

· Nie wolno zatajać, żadnych informacji co do stanu zdrowia – o tym czy informacja jest istotna lub nie decyduje lekarz. Brak szczerości może być zagrożone poważnymi powikłaniami do utraty życia pacjenta włącznie.

· Nie wolno bez konsultacji z lekarzem przyjmować przed sedacją głęboką lub narkozą żadnych leków uspokajających. Działanie laków uspokajających, sedatywnych i usypiających kumuluje się.

· Przed zabiegiem nie wolno pić alkoholu 48 godzin.

· Należy pamiętać, że w czasie znieczulenia ogólnego w gabinecie stomatologicznym występuje większe ryzyko powikłań. Może nastąpić zatrzymanie oddechu lub może wpaść do tchawicy ciało obce. Jeżeli pacjent podał nieprawdę, to mogą wystąpić wymioty.

· Ze względu na mniejszą ilość leku oraz zachowanie świadomości pacjenta sedacja głęboka jest bezpieczniejsza od znieczulenia ogólnego w gabinecie stomatologicznym.

· Plomby wykonane w czasie narkozy są gorsze niż wykonane w czasie leczenia w znieczuleniu miejscowym, głównie ze względu na ograniczony czas wykonania. Nie dotyczy to wyrywania zębów.

· Pacjent po zabiegu musi pozostać pod opieką lekarza anestezjologa do czasu uzyskania sprawności. Lekarz zwalnia pacjenta do domu pod opieką dorosłej osoby towarzyszącej.

· Kobietom w ciąży z powodów stomatologicznych nie wykonuje się narkoz w gabinecie stomatologicznym, jedynie w warunkach szpitalnych i to jedynie ze wskazań życiowych.

· Nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych 24 godz. od zakończenia znieczulenia.

Znieczulenie ogólne w warunkach sali operacyjnej

Co raz więcej gabinetów w Polsce posiada sale operacyjne tak wyposażone, jak te w szpitalach. Może więc zapewnić ten sam poziom bezpieczeństwa, jaki oferują szpitale.

Znieczulenie takie różni się od znieczulenia ogólnego w gabinecie stomatologicznym.

· Pacjent jest w stanie głębszej narkozy.

· Pacjent jest zaintubowany (rurka oddechowa włożona do tchawicy). Dzięki temu w trakcie zabiegu pacjent jest sztucznie wentylowany przez rurkę. Nie ma groźby zatrzymania oddechu lub wpadnięcia do nich ciała obcego.

· Dzieci poniżej 12 roku życia oraz pacjenci chorzy mogą mieć wykonany tylko taki rodzaj narkozy.

· Znieczulenie ogólne w warunkach szpitalnych jest bardzo bezpieczne. Jest to najbardziej polecany rodzaj znieczulenia ogólnego w stomatologii, chociaż bardziej kosztowny dla pacjenta. Na większy koszt zabiegu zasadniczy wpływ ma znacznie bardziej skomplikowane wyposażenie sali operacyjnej, większe zużycie leków i materiałów medycznych, jak i dłuższy czas przebywania pacjenta na sali operacyjnej i pooperacyjnej.

· Postęp w technice znieczuleń powoduje, że obecnie proces budzenia jest bardzo szybki.

Znieczulenie ogólne jest szczególnie przydatne w przypadku:

· dzieci lub dorosłych, u których występuje silny lęk przed leczeniem, niemożliwy do opanowania za pomocą leków uspokajających (sedatywnych);

· pacjentów z niedorozwojem umysłowym lub chorych psychicznie, z którymi niemożliwa jest współpraca podczas leczenia;

· pacjentów ze stwierdzoną odpornością na środki znieczulenia miejscowego;

· zabiegów wymagających dużych dawek środków znieczulających miejscowo (np. mnogie ekstrakcje zębów przy obecności stanów zapalnych)

· ostrych, rozległych stanów zapalnych wymagających natychmiastowej interwencji (ropień okołoszczękowy, ropowica twarzy), w których znieczulenie miejscowe jest nieskuteczne;

· alergii na środki znieczulenia miejscowego.

Znieczulenia i omdlenie

Bardzo często po znieczuleniu pacjenci mdleją. Co może być tego przyczyną:

· Jeżeli pacjent lub pacjentka są bardzo nerwowymi, wrażliwymi ludźmi, to mogą stracić przytomność z powodu stresu. Pacjenci w stresie bardzo często tracą przytomność – jak na filmach. Pacjent mdlejący na widok igły, to częsty przypadek. Omdlenie zdarza się również, gdy stres gwałtownie ustępuje po zaprzestaniu działania czynnika go powodującego, np. koniec znieczulenia.

· Wielu pacjentów w obawie przed bólem zastrzyku wstrzymuje oddech na wdechu. Proszę nigdy tego nie robić. Może to spowodować dramatyczne zmniejszenie powrotu krwi do serca. Omdlenie pojawia się około minuty po wznowieniu oddychania. Bardzo groźne zjawisko! Należy w czasie znieczulenia kontrolować swój oddech, oddychając spokojnie i głęboko.

· Zdarzają się osoby szczególnie wrażliwe na środki znieczulenia miejscowego i w skrajnych przypadkach może to objawić się jako omdlenie. Chociaż nadwrażliwość daje zazwyczaj inne objawy. Może to być również przedawkowanie leku znieczulającego.

Znieczulenia i uczulenia

Uczulenia na nowoczesne znieczulenia nie zdarzają się. Reakcja uczuleniowa na znieczulenie może się zdarzyć, jeżeli pacjent jest uczulony na środki konserwujące – siarczki (np. pirosiarczyn potasu, dwusiarczyny) zawarte w ampułce ze znieczuleniem. Jeżeli pacjent jest uczulony na siarczki to będzie o tym wiedział – są one wszechobecne w wielu produktach spożywczych. Spryskuje się nimi np. sałatki, aby nie ciemniały na powietrzu.