Przypadek chrzęstniakowatości błony maziowej i CPP w SSŻ

Wykonane badania obrazowe pozwoliły postawić diagnozę i przeprowadzić leczenie u 61-letniego pacjenta dotkniętego rzadkim współwystępowaniem chrzęstniakowatości błony maziowej oraz tworzenia się kryształów pirofosforanu wapnia w stawie skroniowo-żuchwowym. Praca ukazała się w czasopiśmie „BMC Oral Health”.

Dzięki dynamicznemu postępowi technologicznemu w radiologii wiemy, że chrzęstniakowatość maziówkowa (ang. synovial chondromatosis; SC), nienowotworowy guz, który rozwija się w błonie maziowej stawu skroniowo-żuchwowego nie jest tak rzadki, jak kiedyś sądzono, choć jego występowanie wciąż uznaje się za rzadkie.

Czym jest CPP i SC?

Jednak współwystępowanie chrzęstniakowatości błony maziowej i odkładania się w stawie skroniowo-żuchwowym kryształów pirofosforanu wapnia (ang. calcium pyrophosphate dihydrate crystal deposition; CPP) jest niezwykle rzadkie. Jak napisali autorzy artykułu z zespołu dr. Edwarda Hosei Ntege z Uniwersytetu Ryukyus w Japonii, w literaturze fachowej opisano dotychczas zaledwie kilka takich przypadków.

Tworzenie się kryształów pirofosforanu wapnia jest opisywane jako gromadzenie się tych kryształów w tkankach śródstawowych i/lub okołostawowych, co prowadzi do ostrych, niezakaźnych, zapalnych i zwyrodnieniowych przewlekłych chorób stawów oraz zwapnień chrząstki. Osadzanie się kryształów pirofosforanu wapnia jest najczęściej rozpoznawane w dużych stawach, takich jak staw biodrowy.

Z kolei chrzęstniakowatość maziówkowa jest rzadkim nowotworem związanym z nieprawidłowym tworzeniem się guzków chrzęstnych w obrębie błony maziowej. Z czasem guzki te mogą ulegać zwapnieniu i skostnieniu. SC najczęściej objawia się w postaci wolnych ciałek stawowych. U około 1 na 100 000 osób ciała te tworzą się w przestrzeniach pozastawowych. Obydwa stany mogą potencjalnie powodować ostry ból oraz prowadzić do uszkodzenia stawów.

Autorzy publikacji dodali, że pomimo coraz lepszych możliwości obrazowania, a także rosnącego zainteresowania badaniami i zastosowaniem kilku różnych metod diagnostycznych, lekarze zwykle mają trudności z prawidłowym diagnozowaniem chorób stawów skroniowo-żuchwowych.

Przypadek 61-latka z bólem SSŻ i szczękościskiem

Z powodu trwającego ponad pół roku bólu prawego policzka oraz utrzymujących się problemów z otwieraniem jamy ustnej pacjent, lat 61, trafił na oddział chirurgii szczękowo-twarzowej. Mężczyzna został skierowany na leczenie przez lekarza pierwszego kontaktu po tym, jak zwiększyła się częstość i intensywność występujących dolegliwości bólowych, a zastosowana farmakoterapia (niesteroidowe leki przeciwzapalne) nie przyniosła oczekiwanych rezultatów. Pacjent miał kontrolowaną cukrzycę typu 2, wysokie ciśnienie krwi oraz zmagał się z bruksizmem.

Badanie wykazało, że u pacjenta występuje niewielki obrzęk w prawym obszarze przedusznym i upośledzone otwieranie ust (ograniczenie do 15 mm), któremu towarzyszy ból mięśniowo-powięziowy w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego po stronie prawej. Ponadto u mężczyzny występowała wada zgryzu oraz starcie zębów siecznych szczęki i żuchwy. Autorzy pracy podali, że w jamie ustnej pacjenta nie było oznak infekcji.

Badania rentgenowskie zębów wykazały poziomą resorpcję kości zarówno w szczęce, jak i w żuchwie oraz rozległe zwapnienia przypominające zmętnienia w stawie skroniowo-żuchwowym po stronie prawej. Natomiast badanie przy użyciu rezonansu magnetycznego (MRI) wykazało rozwarcie przestrzeni stawowych, jednak bez widocznego przemieszczenia krążka stawowego. Z kolei po stronie lewej SSŻ nie znaleziono żadnych nieprawidłowości.

Autorzy artykułu pt. „Management of temporomandibular joint diseases: a rare case report of coexisting calcium pyrophosphate crystal deposition and synovial chondromatosis” napisali, że w dalszej kolejności u pacjenta wykonano tomografię komputerową, która ujawniła obszar stwardniałej tkanki o średnicy 38 mm, liczne struktury przypominające kształtem ziarna ryżu wokół kłykcia żuchwy i osteosklerozę prawej głowy stawu bez widocznej resorpcji kości.

Na podstawie przeprowadzonych badań obrazowych i cech klinicznych rozpoznano guz nowotworopodobny. Aby uzyskać ostateczną diagnozę, wykonano biopsję. Po otwarciu przestrzeni stawowej uwidoczniono zmianę pokrytą włóknistą torebką. Guz otaczający kłykcie żuchwy z licznymi białymi, chrzęstnopodobnymi tkankami twardymi i tkankami miękkimi o kredowej barwie i różnej wielkości usunięto i wysłano do analizy laboratoryjnej. Jak podali autorzy, na podstawie wyników badania dowiedziono, że guz był zbudowany ze złogów kryształów wapnia otoczonych fibroblastami, makrofagami oraz komórkami olbrzymimi typu ciała obcego i hiperplastyczną tkanką ziarniniakową błony maziowej.

Z wywiadu wynikało, że stan mężczyzny nie miał związku z żadnym doznanym wcześniej urazem, a badanie obrazowe wykazało wysięk w stawie z licznymi zwapniałymi luźnymi strukturami w zmianie guzopodobnej z dobrze zaznaczoną granicą otaczającą kłykieć po stronie prawej.

Mężczyzna przeszedł zabieg usunięcia zmiany oraz tkanki maziowej otaczającej staw skroniowo-żuchwowy, aby zapobiec nawrotom i poprawić funkcję stawu. Jak podali autorzy artykułu, po upływie dwóch lat od operacji nie nastąpił nawrót.

– Największym błędem w analizie badań obrazowych stawu skroniowo-żuchwowego jest ograniczenie się do samego stawu. W badaniach tomografii stożkowej o małym polu obrazowania i bardzo dużej rozdzielczości widoczne są również np. struktury kości skroniowej, na co lekarze dentyści często nie zwracają uwagi – mówi prof. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska, specjalistka w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej, kierownik Samodzielnej Pracowni Propedeutyki Radiologii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, nauczyciel akademicki oraz wykładowca na licznych kursach kształcenia podyplomowego.

T.H.

Źródła: https://www.drbicuspid.com/

https://bmcoralhealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12903-022-02695-0