Fluorescencja – zjawisko, które umożliwia wczesną diagnostykę raka

Polscy pacjenci nie przywiązują większej wagi do profilaktyki antynowotworowej jamy ustnej. Większość z nich nie potrafi wskazać czynników ryzyka odpowiadających za rozwój choroby nowotworowej, lekceważy niepokojące zmiany w obrębie jamy ustnej i leczy je na własną rękę "domowymi sposobami" zamiast jak najszybciej skonsultować się z lekarzem dentystą. Niewiele osób ma również świadomość, iż do rozwoju raka mogą się przyczynić zaniedbania w higienie jamy ustnej, niekiedy tak banalne jak niedopasowana proteza czy drażniące język ukruszenie zęba.

Rak jamy ustnej – groźny, bo trudny do zauważenia
Warto wiedzieć, iż w początkowym stadium rozwoju rak jamy ustnej najczęściej nie daje żadnych dolegliwości bólowych, a jego wczesne symptomy są na tyle zróżnicowane i nieswoiste, iż mogą sugerować inne, mniej groźne choroby. Ponadto w wielu przypadkach nowotwory jamy ustnej nie powodują widocznych zmian na powierzchni błony śluzowej, gdyż rozrastają się i naciekają w głąb okolicznych tkanek. Ten fakt jeszcze bardziej utrudnia wczesne postawienie prawidłowej diagnozy i zmniejsza szanse pacjenta na pełne wyleczenie.
Na szczęście współczesna medycyna dysponuje metodami, które ułatwiają ocenę stanu błony śluzowej jamy ustnej nawet wówczas, gdy patologicznie zmienione tkanki nie są widoczne gołym okiem. Jedną z takich metod jest fluorescencja tkankowa.

Metody diagnostyczne wykorzystujące mechanizm fluorescencji
Fluorescencja od dawna ma zastosowanie w medycynie, np. przy sekwencjonowaniu DNA i badaniu procesów wewnątrzkomórkowych. Ponadto w ostatnich latach pojawiły się metody diagnostyczne wykorzystujące mechanizm autofluorescencji tkankowej, umożliwiające szybsze rozpoznawanie niektórych chorób i wprowadzanie właściwego leczenia. Metoda wizualizacji fluorescencji tkankowej jest od co najmniej 10 lat stosowana w medycynie, przede wszystkim do badań i diagnozy anomalii tkankowych w płucach. Jej skuteczność została dobrze udokumentowana w licznych publikacjach naukowych, jest więc to metoda bezpieczna oraz wiarygodna. Zdaniem wielu badaczy spektroskopia fluorescencyjna może również stanowić proste i obiektywne narzędzie do usprawniania identyfikacji zmian przednowotworowych i nowotworowych w jamie ustnej w warunkach in vivo.

Fluorescencja – mechanizm działania
Pod wpływem generowanego przez urządzenie diagnostyczne niebieskiego światła zdrowa błona śluzowa jamy ustnej przybiera zieloną barwę, podczas gdy tkanki zmienione patologicznie są widoczne w badaniu jako nieregularny ciemny obszar, wyraźnie kontrastujący ze zdrową tkanką.

Ten efekt wynika z podstawowych praw optyki. Emitowane przez urządzenie światło o określonym zakresie długości fali (od 420 nanometrów do 450 nanometrów) pada na komórki, wnika w nie i jest wchłaniane przez fluorofory (składniki cząsteczek, które absorbują energię). Wzbudzone komórki w odpowiedzi emitują swoje światło o długości równej zakresowi długości światła zielonego. Badanie wykorzystuje więc zasadę, iż promieniowanie wzbudzające i emitowane różni się długością fali.

Jednak postępująca patologiczna zmiana tkanki (zwana przez stomatologów fachowo dysplazją) zmienia zarówno rozpraszanie światła, jak i dystrybucję fluoroforów w tkance. W konsekwencji dochodzi do obniżenia promieniowania emitowanego (czyli światła powstałego w wyniku autofluorescencji). To dlatego chorobowo zmieniona tkanka jest postrzegana jako ciemny, nieregularny w kształcie obszar, wyraźnie odcinający się od zdrowych tkanek, widzianych jako zielony, fluorescencyjny wzór.

Praktyczne zastosowanie fluorescencji
Obecnie stomatolodzy dysponują urządzeniami, które umożliwiają skuteczną identyfikację zmian przednowotworowych i nowotworowych – nawet tych niewidocznych gołym okiem. Takim urządzeniem jest np. Velscope lub skonstruowany przez polskich naukowców Oralitest.