Dbajmy o zgryz dziecka! Rola profilaktyki ortodontycznej

Aż 80% wad zgryzu to wady nabyte, będące konsekwencją błędów popełnianych przez rodziców we wczesnym okresie życia dziecka. Pozostałe 20% stanowią wady o charakterze wrodzonym i dziedzicznym. Za wady wrodzone odpowiadają czynniki oddziałujące na zarodek lub płód w łonie matki, np. przebyte przez ciężarną choroby wirusowe, promieniowanie jonizujące, urazy, palenie tytoniu, złe odżywianie itp.

Wady nabyte mogą wystąpić w każdym okresie rozwoju uzębienia i zgryzu, przy czym najbardziej narażony na działanie szkodliwych czynników jest organizm dziecka we wczesnym dzieciństwie. Warto w tym miejscu dodać, iż do rozwoju wielu wad nieświadomie przyczyniają się sami rodzice, którzy nie przywiązują większej wagi do profilaktyki ortodontycznej i np. przez długi okres czasu tolerują nieprawidłowe nawyki dziecka prowadzące do dysfunkcji narządu żucia.

Jak dbać o zgryz dziecka na poszczególnych etapach rozwoju

1. Okres niemowlęcy: od urodzenia do 12 miesiąca życia malucha
Profilaktyka w tym okresie polega na prawidłowym karmieniu oraz odpowiednim układaniu dziecka w czasie snu i posiłków.
– podczas snu głowa dziecka powinna być nieznacznie uniesiona, pod główkę należy podłożyć małą poduszkę. Taka pozycja ułatwi dziecku oddychanie przez nos, bardzo istotne ze względów profilaktycznych.

– podczas karmienia, zarówno naturalnego, jak i sztucznego, dziecko powinno być ułożone w pozycji skośnej (pod kątem przynajmniej 45°). Takie ułożenie ułatwi niemowlakowi swobodne oddychanie przez nos oraz ruszanie żuchwą (które zapewni jej prawidłowy rozwój).

– od momentu wyrżnięcia pierwszych siekaczy mlecznych (5-7 miesiąc) zaleca się podawanie dziecku twardszych pokarmów, stymulujących prawidłowy rozwój narządu żucia. Po ukończeniu 8-9 miesiąca należy stopniowo wprowadzać do diety malucha produkty mniej rozdrobnione, o bardziej twardej i grudkowatej konsystencji.

2. Okres poniemowlęcy (żłobkowy): od 12 miesięcy do 3 lat
W tym okresie rozwojowym powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na sposób odżywiania dzieci. Zbyt długie podawanie dziecku papkowatych pokarmów wpływa na przetrwanie niemowlęcego sposobu połykania, co z kolei może się przyczynić do powstania wady zgryzu. Gryzienie i żucie pokarmu stymuluje rozwój kości szczęki – dzieciom, które cierpią na syndrom "leniwego żucia" grozi, że będą miały zbyt wąskie łuki zębowe, a w konsekwencji – stłoczone zęby.

W okresie poniemowlęcym należy również zwrócić uwagę na to, czy dziecko prawidłowo oddycha. Patologiczne oddychanie przez usta, które trwa dłużej niż rok, upośledza rozwój klatki piersiowej, narządu krążenia, oddychania i żucia oraz części twarzowej czaszki. Wszelkie przeszkody laryngologiczne utrudniające dziecku oddychanie przez nos powinny zostać jak najszybciej usunięte. Dziecko powinno oddychać nosem z zamkniętymi ustami.

Wady nabyte w okresie żłobkowym mogą się także rozwijać na skutek niewłaściwych nawyków, takich jak ssanie palca, warg i policzków, czy ssanie smoczka w stresowych sytuacjach.

3. Okres wczesnego dzieciństwa (wiek przedszkolny): od 3 do 6-7 lat
W tym czasie narząd żucia charakteryzuje się intensywnym rozwojem i jest szczególnie podatny na działanie szkodliwych czynników. Są nimi najczęściej: nieprawidłowo kształtująca się wymowa, nieprawidłowy sposób połykania i oddychania, nawyk ssania, schorzenia migdałków, a także – próchnica zębów mlecznych. Luki powstałe po usunięciu zaniedbanych mleczaków mogą przyczynić się do tego, że zęby stałe nie będą miały odpowiednio dużo miejsca i – zamiast wyrastać w równiej linii – wyrosną krzywo lub w nieprawidłowym miejscu łuku zębowego. Do powstania wady zgryzu może się również przyczynić nawykowe obgryzanie paznokci, ołówków lub innych przedmiotów, grymasy, podpieranie brody ręką.

4. Okres późnego dzieciństwa (wiek szkolny)
Zaburzenia występujące u dzieci w tym okresie życia to w większości przypadków niewyleczone anomalie z lat wcześniejszych. Metody zapobiegania wadom zgryzu są w tym okresie takie same, jak u dzieci młodszych.

Nie lekceważmy problemów ze zgryzem!
Profilaktykę ortodontyczną należy wdrożyć już od pierwszych dni życia dziecka, dbając o prawidłowy rozwój jego narządu żucia. Jeżeli zaobserwujemy jakieś nieprawidłowości wpływające na funkcjonowanie zgryzu, nie czekajmy i udajmy się z dzieckiem do specjalisty – stomatologa dziecięcego lub lekarza ortodonty. Pamiętajmy, że wady zgryzu stanowią nie tylko problem estetyczny, lecz również zdrowotny. Ponadto, jeżeli nie skorygujemy ich na odpowiednio wczesnym etapie, skażemy nasze dziecko na długotrwałe (i kosztowne) leczenie ortodontyczne.

B.Sz.