Zęby zatrzymane – przyczyny zatrzymania zębów spotykane w codziennej praktyce stomatologicznej

W.Stós, M.Dyras, R.Siegel.

Z Katedry Ortodoncji Instytutu Stomatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Kierownik: doc. dr hab. med. Marta Dyras

W praktyce stomatologicznej spotykamy się często z problemem opóźnionego wyrzynania lub zatrzymania zębów. Wyrzynanie zębów stałych poprzedzone jest resorpcją korzeni zębów mlecznych i ich fizjologicznym wypadaniem. Formowanie się wierzchołków korzeni zębów stałych następuje już po ustawieniu się ich koron w łukach zębowych górnym i dolnym. Jeżeli zęby nie pojawią się w jamie ustnej w okresie przewidzianym dla danej grupy mówimy o ich opóźnionym wyrzynaniu. W takich przypadkach tkwią one pod błoną śluzową lub cienką, papierowatą blaszką kostną. Wierzchołki ich korzeni nie są jeszcze ostatecznie zamknięte i wykazują pewną dynamikę wzrostową.

Jako zatrzymane określa się zęby niewyrznięte, całkowicie wykształcone, z ostatecznie rozwiniętymi (zamkniętymi ,uwapnionymi) wierzchołkami korzeni. Zatrzymanie może być całkowite, gdy ząb jest pokryty tkanką kostną lub częściowe, gdy korona zęba pozostaje w tkankach miękkich po jej częściowym przebiciu się przez kość i trwa w tym położeniu. Zęby zatrzymane na ogół nie wykazują już tendencji wzrostowych.

Retencja obejmuje najczęściej stałe kły i siekacze w szczęce oraz zęby trzecie trzonowe i drugie przedtrzonowe w żuchwie. Według różnych autorów zatrzymane zęby w odcinku przednim spostrzega się u 0.9 do 4.3% populacji (w tym 70% kłów i 11.5% siekaczy). W uzębieniu mlecznym retencja występuje bardzo rzadko.

Przyczynami miejscowymi zatrzymania zębów mogą być :

– niekorzystne ułożenie zawiązka zęba, tzn. zwrócenie go w niewłaściwym kierunku,

– uraz okolicy wyrostka zębodołowego, najczęściej w odcinku przednim, w okresie uzębienia mlecznego,

– obecność zębów nadliczbowych lub dodatkowych,

– zębiaki,

– torbiele zębopochodne,

– nieprawidłowa (opóźniona, nierównomierna) resorpcja korzeni jednoimiennych zębów mlecznych; przetrwałe zęby mleczne,

– reinkluzja jednoimiennych zębów mlecznych,

– atypowa budowa zatrzymanego zęba,

– zatrzymanie kilku wzajemnie blokujących się zębów,

– blizny kostne,

– włókniakowatość dziąseł,

– ankyloza zęba,

– brak miejsca w łuku zębowym

– rozszczep wyrostka zębodołowego i/lub podniebienia.

Jako przyczyny ogólnoustrojowe wymieniane są zaburzenia endokrynalne, niedobór witaminy D i dziedziczność.

Prezentowane niżej radiogramy obrazują większość z wymienionych miejscowych przyczyn zatrzymania zębów stałych, a opis przebiegu leczenia ciekawszych przypadków zostanie przedstawiony w kolejnych odcinkach cyklu.

Przypadek 1. Pacjentka J.K. lat 21, zęby 13 i 23 zatrzymane z powodu braku miejsca w łuku zębowym, zęby 43 i 45 zatrzymane z powodu niekorzystnego ułożenia (ząb 43 pozostawiono do obserwacji, pozostałe zaplanowano wprowadzić do łuku)

Przypadek 2. Pacjentka D.K. lat 12, ząb 43 zatrzymany z powodu niekorzystnego ułożenia (zaplanowano usunięcie zęba 41, wyprostowanie z przyśrodkowym przesunięciem zęba 42, wprowadzenie zatrzymanego kła do łuku zębowego)

Przypadek 3. Pacjentka M.D. lat 9, ząb 21 zatrzymany z powodu urazu wyrostka zębodołowego szczęki w wieku dwóch lat (zaplanowano usunięcie zęba zatrzymanego, odtworzenie lewego siekacza przyśrodkowego poprzez przyśrodkowe przesunięcie siekacza bocznego i poszerzenie protetyczne jego korony)

Przypadek 4. Pacjent G.I. lat 10, ząb 21 zatrzymany z powodu obecności zęba dodatkowego (zaplanowano usunięcie zęba dodatkowego i wprowadzenie zatrzymanego siekacza do łuku)

Przypadek 5. Pacjent M.Ć. lat 11, ząb 33 zatrzymany z powodu przetrwałego jednoimiennego zęba mlecznego i obecności zębiaka bezpośrednio nad jego koroną (zaplanowano usunięcie zębiaka i zęba 73 oraz wprowadzenie zatrzymanego kła stałego do luku)

Przypadek 6. Pacjent M.J. lat 9, zęby 13,12 i 11 zatrzymane i przemieszczone z powodu torbieli korzeniowej od zęba 51 (zaplanowano usuniecie zęba przyczynowego, po wyłuszczeniu torbieli i usunięciu zęba 14 z powodu stłoczenia wprowadzenie pozostałych zębów do łuku)

Przypadek 7. Pacjent P.G. lat 14, zęby 13 i 23 zatrzymane z powodu nierównomiernej resorpcji korzeni jednoimiennych zębów mlecznych (zaplanowano usuniecie zębów mlecznych i ustawienie zatrzymanych kłów stałych w łuku w kontroli dostatecznej szerokości miejsca)

Przypadek 8. Pacjent P.S lat 16, zęby 13,23,33 i 43 zatrzymane z powodu nierównomiernej resorpcji korzeni jednoimiennych zębów mlecznych (zaplanowano usunięcie kłów mlecznych i wprowadzenie kłów stałych do łuku po odtworzeniu dostatecznej ilości miejsca)

Przypadek 9. Pacjentka A.P. lat 10, ząb 45 zatrzymany w procesie wyrzynania z powodu nierównomiernej resorpcji korzeni zęba trzonowego mlecznego (zaplanowano usunięcie zęba 85 i wprowadzenie zęba przedtrzonowego do łuku)

Przypadek 10. Pacjentka M.P. lat 12, ząb 23 zatrzymany z powodu atypowej budowy tj. obecności zrośniętego z nim zęba dodatkowego i zakrzywienia korzenia (zaplanowano usunięcie obu zębów z następowym dośrodkowym przesunięciem bocznych zębów)

Przypadek 11. Pacjent A.Ł. lat12, ząb 25 zatrzymany z powodu reinkluzji jednoimiennego zęba mlecznego (zaplanowano usuniecie zęba mlecznego i wprowadzenie zęba przedtrzonowego do łuku)

Przypadek 12. Pacjentka D.B. lat 11, ząb 21 zatrzymany z powodu nadmiernie włóknistego i szerokiego wędzidełka wargi górnej (zaplanowano wycięcie wędzidełka i wprowadzenie zatrzymanego siekacza do łuku)

Artykuł pochodzi z miesięcznika „Poradnik Stomatologiczny” (nr 1-2/2001) i został zamieszczony dzięki uprzejmości jego redaktora naczelnego – Pana Grzegorza Chołocińskiego.