Stany Zjednoczone: jak leczono zęby w XVIII i XIX wieku?

Najstarsze zachowane wzmianki o leczeniu quazi-stomatologicznym na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych pochodzą z lat 30. XVII wieku. Wówczas wraz z grupą osadników do kolonii Massachusetts Bay Colony przybyło z Anglii kilku cyrulików, którzy zajmowali się m.in. goleniem, nastawianiem złamań, puszczaniem krwi, ale także leczeniem zębów, czy raczej ich usuwaniem.

Pierwsi dentyści z prawdziwego zdarzenia (na miarę stomatologii XVIII wieku) pochodzili z Europy – angielski chirurg i dentysta dr John Baker osiedlił się w Bostonie w 1763 roku, a inny jego rodak, dr Robert Wooffendale, trzy lata później otworzył praktykę w Nowym Jorku. Z kolei Francuz, dr Jacques Gardette, do niepodległych już Stanów Zjednoczonych przybył w 1778 roku, otwierając gabinet w największym wówczas mieście USA – Filadelfii.

Uzupełnienia protetyczne Waszyngtona

W młodym państwie stomatologią parali się jednak wciąż przede wszystkim rzemieślnicy, np. tokarze. Jeden z nich, Isaac Greenwood, jest uważany za pierwszego dentystę urodzonego w Ameryce. Zawód stomatologa wykonywało także jego czterech synów, w tym John, który był dentystą Jerzego Waszyngtona. Jak wiadomo, pierwszy prezydent USA utracił zęby w młodości (m.in. wskutek leczenia innych przypadłości chlorowodorkiem rtęci), nie ma jednak wiedzy, czy Greenwood junior odpowiadał za zachowane do dziś dość osobliwe protezy Waszyngtona – były one wykonane z kości słoniowej, złota, zębów ludzkich i zwierzęcych.

Na początku następnego stulecia – w 1801 roku – została opublikowana pierwsza w Stanach Zjednoczonych naukowa książka o tematyce stomatologicznej: „A treatise on the human teeth” (Traktat o ludzkich zębach), autorstwa Richarda Cortlanda Skinnera, młodego imigranta z Anglii.

Wiek XIX – Ameryka wyprzedza Europę

W pierwszej ćwierci XIX wieku młode, pozostające dotychczas na peryferiach cywilizowanego świata państwo stało się wiodącym ośrodkiem rozwoju stomatologii. W 1839 i 1840 roku miały miejsce trzy wydarzenia, które w istotny sposób wpłynęły na określenie ram funkcjonowania zawodu dentysty. W 1839 roku ukazał się pierwszy numer czasopisma „American Journal of Dental Science”. Rok później powstała pierwsza szkoła stomatologiczna – Baltimore College of Dental Surgery, także w roku 1840 w Nowym Jorku utworzono pionierskie krajowe stowarzyszenie zawodowe – Amerykańskie Towarzystwo Chirurgów Stomatologicznych.

W 1844 roku Horace Wells, dentysta ze stanu Vermont, odkrył znieczulające właściwości podtlenku azotu, który szybko zaczął wykorzystywać podczas ekstrakcji zębów. Dwa lata później inny amerykański dentysta, William Thomas Green Morton z Bostonu, z powodzeniem zademonstrował publicznie skuteczność znieczulenia eterem.

Druga połowa XIX wieku to także czas dynamicznego postępu w technologiach, które służyły rozwojowi stomatologii – pojawiały się coraz lepsze materiały, udoskonalano sprzęt stosowany w gabinecie, ewoluowały techniki leczenia. W 1864 roku wulkanizowana guma została wprowadzona jako substytut kosztownych protez wykonywanych ze złota, dzięki czemu uzupełnienia protetyczne stały się znacznie bardziej dostępne. Nieco później dentysta z Kansas City, James Beall Morrison, zbudował prototyp profesjonalnego fotela dentystycznego (1867) oraz wynalazł wyposażoną w pedał nożny „bormaszynę” (1871), która wyparła wcześniej używane niewygodne wiertła ręczne.

W wielu częściach Stanów Zjednoczonych powstawały kolejne szkoły kształcące stomatologów. Pierwsza szkoła dentystyczna powiązana z uczelnią wyższą zaczęła działać w 1867 roku na Uniwersytecie Harvarda. Wciąż jednak większość amerykańskich dentystów była szkolona w systemie preceptorskim – pobierając naukę u uznanego stomatologa. W 1890 roku dentysta i mikrobiolog ze stanu Ohio dr Willoughby Dayton Miller opublikował pracę pt. „The Micro-organisms of the Human Mouth”, w której jak pierwszy dowiódł, że próchnica zębów jest wynikiem aktywności bakterii bytujących w jamie ustnej. W 1913 roku dentysta Alfred C. Fones otworzył Fones Clinic for Dental Hygienists w Bridgeport w stanie Connecticut, pierwszy ośrodek formalnego szkolenia higienistek dentystycznych na poziomie uniwersyteckim.

Sprzęt stomatologiczny i medyczny to niezbędny ekwipunek dzisiejszego stomatologa. Odszukaliśmy zdjęcia, które przedstawiają instrumenty sprzed wieków. Warto zobaczyć co się zmieniło i jak kiedyś pojmowano ergonomię.

T.H.

źródło: https://www.britannica.com/science/dentistry/Dentistry-in-18th-and-19th-century-America