Jak działa szczoteczka soniczna? Poradnik dla pacjentów

Szczoteczki elektryczne były pierwotnie zaprojektowane i produkowane dla osób częściowo sparaliżowanych lub o ograniczonej sprawności manualnej. Pierwsze modele powstały już pod koniec lat dwudziestych ubiegłego wieku. Wygoda stosowania i dalece bardziej zadowalające efekty użytkowania spowodowały, że rozpowszechniły się one na całym świecie, zatracając stopniowo swoje pierwotne przeznaczenie. Oczywiście nadal są one pierwszym wyborem w przypadku ograniczeń motorycznych o różnym podłożu, jednak coraz częściej sięgają po nie zdrowi użytkownicy.

Podobnie jak w przypadku innych dziedzin codziennego życia, technologia stara się wyjść naprzeciw oczekiwaniom konsumentów, dostarczając rozwiązań pozwalających  zaspokoić stale rosnące potrzeby rynku. Przeglądając oferty sklepów internetowych i stacjonarnych znajdziemy różne rodzaje urządzeń w różnych pułapach cenowych. Możemy wymienić tutaj szczoteczki oscylacyjno-rotacyjne, ultradźwiękowe, oraz cieszące się ostatnio coraz większą popularnością szczoteczki soniczne. Mnogość ofert różnych producentów bywa przytłaczająca dla potencjalnego nabywcy, który chcąc uniknąć niepotrzebnego i nietrafionego zakupu, może zwrócić się o poradę do specjalisty. Specjaliści powinni zatem, choćby sporadycznie, zaznajamiać się z nowinkami technicznymi i śledzić rozwój branży, aby mieć możliwość zaoferowania pacjentowi kompetentnej porady, adekwatnej do jego potrzeb i wymagań.

Na czym polega zatem różnica? Co odróżnia szczoteczki soniczne od zwykłych i czy warto rozważyć ich zakup? Jak działają?

Mechanizm działania

Nazwa szczoteczki soniczne przywodzi na myśl  (i słusznie!) skojarzenia z dźwiękiem.   Jest jednak dosyć myląca – przecież większość szczoteczek elektrycznych emituje fale dźwiękowe, o czym możemy się przekonać włączając zwykłą, nawet najtańszą szczoteczkę. Zakres częstotliwości słyszalnych dla ludzkiego ucha to 16–20000 Hz, powszechnie przyjmuje się zaś, że szczoteczki soniczne to takie, które emitują fale dźwiękowe o częstotliwości mniej więcej w granicach 200–400 Hz. Oznacza to około 12000–24000 oscylacji bądź 24000–48000 ruchów na minutę. Zdarzają się jednak również modele o znacznie większej mocy. Dla porównania – starsze, konwencjonalne modele szczoteczek elektrycznych drgają z częstotliwością 2500–7000 ruchów na minutę. Co to oznacza?   

Jeśli wyobrazimy sobie sinusoidalny wykres drgania fali dźwiękowej w czasie, oscylacją nazwiemy pełne wahnięcie linii wykresu ,,tam i z powrotem’’, podczas gdy ruch oznacza wyłącznie maksymalne odchylenie w jednym kierunku osi pionowej. Oznacza to, że jedna oscylacja składa się z dwóch ruchów. Warto zwrócić na ten szczegół uwagę tym przy wyborze odpowiedniego modelu, ponieważ różne dane na stronach producentów mogą prowadzić do błędnej oceny mocy szczoteczki.  

Szczoteczki soniczne plasują się cenowo pomiędzy tanimi szczoteczkami elektrycznymi a szczoteczkami ultradźwiękowymi. W przeciwieństwie do tych ostatnich, nie emitują one fal z zakresu powyżej górnej granicy słyszalności. Jak wykazały badania przeprowadzone z użyciem popularnych na rynku europejskim modeli, podczas pracy szczoteczek nie dochodzi do zjawiska tworzenia małych bąbli powietrza, które implodują w zetknięciu z powierzchnią zęba, pomagając na usunięcie trudnych do usunięcia fizycznych zanieczyszczeń, czyli tzw. zjawiska kawitacji. Proces ten możemy również zaobserwować w przypadku powszechnie stosowanych w laboratoriach i gabinetach medycznych myjek ultradźwiękowych, służących do dezynfekcji narzędzi wielokrotnego użytku.

 Wynik tych badań oczywiście nie powinien dziwić – aby zjawisko to mogło mieć miejsce, potrzebne są drgania o znacznie wyższej częstotliwości – ponad 20 kHz, a więc o kilka rzędów wielkości więcej.  Czy to jednak znaczy, że poza większą mocą, szczoteczki soniczne nie mają nam więcej do zaoferowania?

Energia wytworzona przez fale dźwiękowe powoduje wtłaczanie mieszaniny pasty, wody i śliny do miejsc niedostępnych dla włosia szczoteczki, takich jak przestrzenie międzyzębowe, zapewniając większą dokładność mycia i zastępując tym samym w pewnym stopniu nić dentystyczną.

Zasada konieczności użytkowania nici dentystycznej być może jest powszechnie znana, jednak raczej rzadko przestrzegana. W przypadku ludzi nie przekładających odpowiedniej uwagi do higieny jamy ustnej, szczoteczki soniczne mogą zatem okazać się bardzo dobrym rozwiązaniem.  

Podsumowując, można zatem powiedzieć, że mechanizm czyszczenia zębów tego rodzaju urządzeń jest dwojaki i składa się na niego:

– Mechaniczne usuwanie zanieczyszczeń przy pomocy włosia wibrującego w wysoką częstotliwością

– Dynamiczny przepływ cieczy przez przestrzenie międzyzębowe i inne, trudnodostępne obszary

Przekłada się to bezpośrednio na jakość mycia – badania sugerują, że szczoteczki sonicznie znacznie skuteczniej usuwają osad nazębny. Ponadto wygoda ich stosowania pozwala na poświęcenie na cały proces czyszczenia odpowiedniej ilości czasu, zwiększając jego dokładność i pozwalając uzyskać pożądany efekt.

Przy wyborze szczoteczki istotny jest również szereg dodatkowych, z roku na rok coraz bardziej rozbudowanych funkcji.

Zadbaj o komfort i odpowiednią edukację pacjenta

Zasady dobrej praktyki w gabinetach stomatologicznych wymagają od specjalistów nie tylko poprawnego wykonania konkretnych zabiegów, z zachowaniem odpowiednich środków higieny i bezpieczeństwa, ale także zapewnienia pacjentowi dostępu do rzetelnej i aktualnej wiedzy. Mechaniczne wykonywanie swoich obowiązków i instrumentalne podejście do pacjenta może nie tylko odcisnąć piętno na opinii o gabinecie, lecz także wpłynąć niekorzystnie na przebieg zabiegu czy nawet efekty terapii. Obecnie reprezentanci wielu dziedzin zawodów medycznych starają się w miarę możliwości zapewnić różne formy opieki, dalece wykraczające poza rutynowe czynności zabiegowe. Z racji specyfiki pracy stomatologa, troska o dobre samopoczucie i zaufanie pacjenta okazuje się szczególnie ważna.    

Kluczowym aspektem budowania dobrego wizerunku gabinetu jest poinformowanie pacjenta o tym jak poprawnie powinien on zadbać o higienę jamy ustnej. Jest to niezwykle odpowiedzialne i istotne zadanie.

Świadomość i wdrażanie odpowiednich zasad profilaktycznych w naszym kraju nadal pozostawia wiele do życzenia – według GSK Consumer Healthcare co piąty Polak myje zęby tylko raz dziennie, zaś około 10% populacji kraju nie myje zębów w ogóle. Z kolei raport Ministerstwa Zdrowia pokazuje, że w przedziale wiekowym 35–44 lat aż 99.9% naszych rodaków ma próchnicę. Co istotne z punktu widzenia specjalistów, według przeprowadzonej ankiety, Polacy którzy są w stanie wskazać sposoby profilaktyki schorzeń zębów i dziąseł, takie jak ograniczenie spożycia cukru, częste szczotkowanie zębów, nitkowanie czy płukanie, w 73% przyznają się do nie przekładania teorii na praktykę.  

Przed stomatologami stoi zatem wyjątkowo trudne zadanie. Może okazać się, że pomimo wielu starań, pacjenci nie będą stosować się do zaleceń. W takim wypadku zakup zaawansowanej szczoteczki sonicznej może okazać się dobrym rozwiązaniem.

Technologia w służbie higieny

Nowoczesne szczoteczki, jak na przykład Xiaomi Oclean X, posiadają szereg rozwiązań technologicznych pozwalających m.in. na dostosowanie czyszczenia do własnych potrzeb, wdrożenie odpowiednich nawyków i kontrolę jakości mycia. Użytkownik często ma możliwość zmiany siły wibracji i trybu mycia zębów (czasem ma do wyboru aż kilkadziesiąt opcji!).

W rozbudowanych modelach również istnieje możliwość kontroli i zmiany minimalnego czasu mycia zębów, z uwzględnieniem konkretnych ich partii. Poczucie czasu jest względne – w zależności od sytuacji i samopoczucia (stres, zmęczenie) jego upływ można odczuwać  subiektywnie inaczej. Problem można rozwiązać oczywiście z użyciem zwykłego stopera, jednak wygoda stosowania wbudowanej w szczoteczkę funkcji mierzenia czasu może okazać się istotnym udogodnieniem, dzięki któremu niezależnie od okoliczności nie posuniemy się do zaniedbania higieny jamy ustnej.

Zazwyczaj istnieje również możliwość koordynacji urządzenia z dedykowaną dla niego aplikacją w telefonie za pomocą technologii bluetooth. Na pierwszy rzut oka może wydawać się to przesadnie ekstrawaganckie, aczkolwiek – odpowiednio zastosowane – okazuje się być czymś więcej niż tylko niepotrzebnym gadżetem. Funkcje oferowane przez aplikacje są bardzo praktyczne zarówno z punktu widzenia użytkownika jak i stomatologa.

Pozwalają one m.in. na dobranie odpowiedniego, spersonalizowanego planu higieny. Ankieta uwzględnia czynniki takie jak wiek, nadwrażliwość zębów i dziąseł, a nawet znaczące dla stanu jamy ustnej nawyki, takie jak palenie papierosów czy ilość wypijanej dziennie kawy. Na ich podstawie możliwe jest dostosowanie działania szczoteczki do indywidualnych potrzeb, a także odpowiednia kontrola zabiegów higienicznych.

Niektóre modele szczoteczek posiadają wbudowany żyroskop pozwalający urządzeniu określić jego położenie w trakcie mycia. Na podstawie danych pomiarowych  oprogramowanie jest w stanie określić, która partia została wyszczotkowana oraz może pozwolić na określenie dokładności czyszczenia danego obszaru i na bieżąco informować użytkownika czy wszystkie czynności i kroki wykonuje poprawnie.  Na podstawie wszystkich danych przygotowuje raport, dzięki któremu użytkownik ma lepszy wgląd w  jakość wykonanych przez niego zabiegów higienicznych.

Ma to przełożenie nie tylko na osobistą kontrolę jakości mycia, lecz także może umożliwić lekarzowi wgląd w codzienne nawyki pacjenta. Może się to okazać użyteczne w przypadku pacjentów o przewlekłych schorzeniach jamy ustnej lub takich, którzy często i regularnie odwiedzają gabinet stomatologiczny z innych przyczyn.

Niebagatelnym czynnikiem jest również wygląd urządzenia. Zgodnie ze współczesnym trendem firmy, poza funkcjonalnością, oferują również ciekawy i estetyczny design szczoteczek, dzięki któremu codzienny rytuał szczotkowania zębów staje się dalece bardziej komfortowy.

Jak myć zęby szczoteczką soniczną?

Technika mycia zasadniczo nie różni się od tej stosowanej w przypadku tradycyjnych szczoteczek. Poza ustawieniem odpowiedniego programu, według własnych potrzeb, procedura mycia jest identyczna:

– Szczoteczkę należy trzymać pod kątem 45 stopni – tak, aby jej włosie stykało się z powierzchnią zęba oraz linią dziąseł i wykonywać nią krótkie ruchy obrotowo-wymiatające, koncentrując się przez odpowiedni czas na niewielkiej partii zębów.  

– Nie należy zbyt mocno przyciskać szczoteczki, gdyż spowoduje to szybsze jej zniszczenie, a efekt czyszczenia wcale nie będzie przez to bardziej zadowalający.  

– Należy w ten sposób wyszczotkować całą powierzchnię zębów, zarówno po stronie zewnętrznej jak i wewnętrznej. Powierzchnię żującą czyścimy ustawiając włosie szczoteczki prostopadle do powierzchni zęba.

– Ważna jest także higiena języka – należy go szczotkować prostymi ruchami – zaczynając od tyłu jamy ustnej przeciągamy szczoteczkę ku zakończeniu języka.

– Częstotliwość mycia na ogół powinno dobierać się do indywidualnych potrzeb.

– Należy także unikać mycia zębów bezpośrednio po posiłku.

– Główkę szczoteczki, ze względu na zniszczenie włosia, należy zmieniać średnio co 3-4 miesiące. Większość modeli wyposażona jest w zapas wymiennych główek, pozwalających na odpowiednią częstotliwość wymian. Po wykorzystaniu ostatniej można oczywiście dokupić więcej. Należy wówczas pamiętać o wyborze końcówki kompatybilnej z posiadanym modelem.

Prostota użytkowania, łatwość utrzymania higieny

Przytoczone wcześniej argumenty i dane dowodzą, że szczoteczki soniczne to sprzęt, z którego każdy może korzystać i czerpać z tego użytkowania wymierne korzyści. Ze zdrowiem nie ma żartów i nie należy ignorować go nawet wtedy, gdy brakuje nam czasu. Odpowiednia szczoteczka pozwala go zaoszczędzić i zautomatyzować proces mycia zębów, a ponadto ułatwia też odpowiednią komunikację między stomatologiem a pacjentem.