Prof. Antoni Cieszyński – twórca polskiej stomatologii

Dziś przypada rocznica urodzin Antoniego Cieszyńskiego, twórcy polskiej stomatologii, światowego autorytetu w rentgenologii stomatologicznej. Warto z tej okazji przybliżyć Czytelnikom sylwetkę tego wybitnego lekarza i naukowca.

Niewielu polskich lekarzy, tak jak prof. Antoni Cieszyński, na trwałe zapisało się na kartach medycyny światowej. Jego pionierskie dokonania otworzyły przed rentenologią stomatologiczną nowe możliwości i usprawniły proces diagnostyki. To on jest autorem prawa Cieszyńskiego-Diecka, które do dziś figuruje w podręcznikach stomatologii. To dzięki niemu można wykonać zdjęcia rentgenowskie zębów o rzeczywistej długości. To wreszcie on stworzył pierwszy w świecie atlas radiologii stomatologicznej i opracował systematykę techniki wykonywania zdjęć RTG wewnątrz- i zewnątrzustnych. Był również autorem wielu udoskonaleń technicznych, ułatwiających wykonanie badania. Jego imponujący dorobek naukowy został uhonorowany przez Federation Dentaire Internationale (Międzynarodowy Związek Dentystyczny) złotym medalem i dyplomem nagrody im. W.O. Millera.

Antoni Cieszyński przyszedł na świat 31 maja 1882 roku w Oleśnicy. Uczęszczał do gimnazjum klasycznego Marii Magdaleny w Poznaniu, a następnie w Bydgoszczy, gdzie otrzymał świadectwo dojrzałości. W Berlinie i Monachium studiował medycynę, stomatologię i filozofię. Już jako student pracował u prof. Bertena na oddziale chirurgicznym, był też asystentem u Walkhofta na oddziale dentystyki zachowawczej i u prof. Medera na oddziale protetyki.

W grudniu 1912 r. uzyskał stopień doktora medycyny z najwyższym odznaczeniem summa cum laude, na podstawie rozprawy O zdjęciach zewnątrzustnych szczęk promieniami Roentgena. W 1913 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Ambulatorium Dentystycznego Wydziału Lekarskiego we Lwowie. Całkowita modernizacja ambulatorium i nowy program nauczania pozwoliły na przemianowanie Ambulatorium w marcu 1914 r. w Instytut Dentystyczny (pierwszy w Polsce), a w 1930 roku na Klinikę Stomatologiczną Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.

Naukowiec, wynalazca, świetny organizator, członek honorowy Towarzystw Stomatologicznych w Waszyngtonie, Buenos Aires, Pradze i Wiedniu, delegat Polski do Federation Dentaire Internationale, nauczyciel akademicki, świetny dydaktyk, redaktor i autor (Cieszyński redagował własne czasopismo Dentystyka Polska, był twórcą podręcznika radiologii stomatologicznej, opublikował też 375 prac obejmujących wszystkie dziedziny stomatologii) – we wszystkich tych dziedzinach prof. Cieszyński odnosił sukcesy i wprowadzał nowatorskie zmiany.

Jego imponującą aktywność tragicznie przerwała wojna. Prof. Cieszyński został aresztowany przez niemieckich okupantów tuż po wkroczeniu Niemców do Lwowa. Jego syn, Tomasz Cieszyński, tak wspomina tę chwilę:
– „W nocy z dnia 3 na 4 lipca z głębokiego snu obudziło mnie długie dzwonienie i kopanie w drzwi wejściowe (…) – była 2-ga w nocy.
– Czy pan jest profesor Cieszyński?
– Tak jest (…)
– Niech się pan ubiera.
Nie pozwolono mu zabrać niczego, nawet lekarstw, które zażywał od pewnego czasu z powodu choroby serca, nie podano przyczyny aresztowania. Miał zabrać tylko swoje dokumenty. Zdziwienie Niemców wzbudziła dobra znajomość języka niemieckiego Ojca. Padło pytanie:
– Czy pan jest Niemcem?
– Byłem zawsze i jestem Polakiem."

O brzasku dnia 4 lipca 1941 r. Antoni Cieszyński został bez sądu rozstrzelany na Wzgórzach Wuleckich wraz z grupą 25 polskich profesorów wyższych uczelni Lwowa. Tego dnia polska stomatologia poniosła niepowetowaną stratę.

B.Sz.