Płukanie jamy ustnej

Niedocenioną, choć łatwą metodą higieniczną jest płukanie jamy ustnej. Energiczne płukanie wodą po posiłku prowadzi do usunięcia resztek pokarmowych, zmniejszenia ilości flory bakteryjnej, zobojętnienia kwaśnego środowiska jamy ustnej.

Krótkie płukanie po posiłku usuwa niemal połowę resztek pokarmowych, a dłuższe może nawet spowodować całkowite rozpuszczenie cukru zalegającego w jamie ustnej. Płukanie ust 5 ml wody tuż po szczotkowaniu powoduje powstawanie „aktywnej piany”, która ma dodatkowe znaczenie w oczyszczaniu miejsc trudno dostępnych. Wstrzymanie się od jedzenia i picia przez około 2 godziny po tym zabiegu znakomicie poprawia stan higieny w jamie ustnej.

Pomiędzy posiłkami lub szybkiej przekąsce przepłukanie wodą powoduje częściowe usunięcie resztek pokarmowych. Dlatego poleca się codzienne korzystanie z płukanek antyseptycznych dostępnych w aptekach, marketach, i innych sklepach ze środkami do codziennej higieny.

Formą płukania są irygacje polegające na stosowaniu środków płuczących pod zwiększonym ciśnieniem. Do irygacji służą specjalne urządzenia, tzw. irygatory wodne. Wytwarzają one podciśnienie w płynie zgromadzonym w odpowiednim zbiorniku. Płyn ten wydostając się przez odpowiednią końcówkę powoduje oczyszczenie przestrzeni międzyzębowych, powierzchni zębów i masaż dziąseł.

Poza wodą do płukanek i irygacji można stosować roztwory środków chemicznych hamujących tworzenie płytki bakteryjnej, solanki, borowiny, roztwory wyciągów z ziół itp. Do najczęściej stosowanych w płukankach należą środki antyseptyczne, takie jak

– chlorheksydyna,

– triclosan,

– sangwinaryna,

i inne.

Najbardziej popularnym środkiem chemicznym jest chlorheksydyna. Badania wykazały znaczną zdolność wiązania chlorheksydyny przez płytkę bakteryjną, co prowadzi do oddzielenia płytki od powierzchni zęba i zahamowania wzrostu bakterii ją tworzących.

Dzięki specyficznej interakcji między chlorheksydyną a błoną śluzową jamy ustnej preparat dość długo utrzymuje się w jamie ustnej (6-8 godzin po jednorazowej aplikacji), co wpływa na zwiększenie jego działania antybakteryjnego.

Niestety, pewne działania uboczne, takie jak żółtobrązowe przebarwienia wypełnień protetycznych oraz gorzki smak, ograniczają stosowanie czystej chlorheksydyny w codziennej higienie jamy ustnej. Z tego względu jako środek hamujący tworzenie płytki nazębnej stosuje się ją szczególnie:

– u pacjentów po radioterapii w obrębie twarzoczaszki,

– u pacjentów po urazach twarzy, z unieruchomionymi szczękami,

– u chorych na padaczkę cierpiących na przerost dziąseł spowodowany przyjmowaniem leków przeciwpadaczkowych,

– u dzieci upośledzonych psychicznie i ruchowo oraz osób niepełnosprawnych,

– u pacjentów ze szczególnie nasiloną próchnicą, gdy zawodzą inne metody higieniczne.

Oprócz środków antyseptycznych tj. zawierających chlorheksydynę, większość płukanek zawiera fluor, który jest cennym środkiem zapobiegawczym u pacjentów powyżej 6 roku życia z wysokim ryzykiem próchnicy, mieszkających na terenach z niską zawartością fluoru w wodzie.

Nie zaleca się płukanek dzieciom, które biorą tabletki do ssania z fluorem oraz dzieciom małym (poniżej 1 roku życia) ze względu na możliwość połykania płynu.

Ze względu na częstość stosowania płukanek, które zawierają jony fluorkowe zalecne są:

– do codziennego użytku, roztwory 0,05% NaF w ilości 10 ml jednorazowo,

– do użycia jeden raz na dwa tygodnie, roztwory o stężeniu 0,2% NaF (w szczególnych przypadkach raz na tydzień).

Najbardziej wskazane są płukanki do codziennego stosowania, gdyż łatwiej przyzwyczaić się do tej formy profilaktyki i czynność płukania staje się nawykiem.

Wiele gotowych płukanek jako środek stabilizujący zawiera alkohol w stężeniu 4% – 27%. Dla dzieci i osób z suchością jamy ustnej polecane są te z małą zawartością alkoholu, gdyż wyższe stężenia mogą powodować podrażnienia błony śluzowej jamy ustnej.

Niektóre płukanki występują w handlu w postaci koncentratów do sporządzania roztworów, te preparaty mogą być niebezpieczne, dlatego trzeba je chronić przed dziećmi.