Poparzenia jamy ustnej – co robić? Pierwsza pomoc i skuteczne metody na oparzenia jamy ustnej

Poparzenia jamy ustnej to dość częsty problem – delikatna błona śluzowa jest szczególnie podatna na uszkodzenia termiczne, chemiczne czy mechaniczne. Z punktu widzenia pacjenta zaraz po wystąpieniu urazu kluczowe jest właściwe postępowanie, które może nie tylko złagodzić ból, ale również zapobiec ewentualnym komplikacjom.

Błona śluzowa jamy ustnej pełni wiele funkcji – m.in. ochronną, sensoryczną oraz immunologiczną. Z punktu widzenia anatomicznego jest ona dość cienką i delikatną tkanką, co sprawia, że jest narażona na różnorodne uszkodzenia. Są to zarówno uszkodzenia mechaniczne, jak i poparzenia termiczne oraz chemiczne. Powodują one dyskomfort, ból, problemy z mówieniem i spożywaniem posiłków, a zbagatelizowane mogą sprzyjać powstawaniu infekcji. Dlatego po oparzeniu kluczowe jest szybkie podjęcie odpowiednich działań, tak aby wspomóc regenerację tkanek oraz uniknąć ewentualnych powikłań, np. bliznowacenia czy wtórnych zakażeń bakteryjnych.

Poparzenie jamy ustnej. Co może być jego przyczyną?

Poparzenia jamy ustnej to uszkodzenia błony śluzowej powstałe na skutek działania wysokiej temperatury lub substancji chemicznych. W przypadku oparzeń termicznych najczęstszymi przyczynami są gorące napoje, takie jak kawa, herbata czy zupy, które spożywane bez uprzedniego schłodzenia mogą spowodować podrażnienie powierzchni błony śluzowej. Szczególnie groźne pod tym względem są gorące potrawy o kleistej konsystencji, np. rozpuszczone w daniach sery, które przylegają do podniebienia i utrzymują wysoką temperaturę przez dłuższy czas.

Jeszcze bardziej niebezpieczne – ale na szczęście rzadsze – są chemiczne oparzenia podniebienia, języka i błon śluzowych jamy ustnej. Powstają na skutek kontaktu tkanek z substancjami żrącymi, takimi jak wybielacze albo środki do czyszczenia i mogą prowadzić do głębokich, rozległych uszkodzeń tkanek. Szczególnym zagrożeniem jest przypadkowe spożycie tych substancji przez dzieci, kiedy dochodzi również do poparzeń przełyku oraz przewodu pokarmowego. 

Nie tylko ból w jamie ustnej. Możliwe objawy oparzenia

Objawy poparzenia jamy ustnej różnią się w zależności od stopnia i rodzaju urazu. W przypadku powierzchownych uszkodzeń termicznych, takich jak poparzenie gorącą herbatą, pacjent odczuwa przede wszystkim intensywny ból i pieczenie. Tkanka błony śluzowej staje się zaczerwieniona i obrzęknięta, a w niektórych przypadkach mogą pojawić się drobne pęcherze.

Głębsze uszkodzenia objawiają się powstawaniem nadżerek oraz krwawienia. Pacjenci często skarżą się na suchość w ustach i trudności w przełykaniu. Z kolei oparzenia chemiczne mogą prowadzić do martwicy tkanek, co objawia się zmianą koloru błony śluzowej na biały lub szary. W ciężkich przypadkach mogą wystąpić także objawy ogólnoustrojowe – gorączka, osłabienie czy obrzęk węzłów chłonnych, które świadczą o rozwoju wtórnej infekcji bakteryjnej.

Pierwsza pomoc przy poparzeniach błon śluzowych jamy ustnej, podniebienia i języka

Pierwsza pomoc przy poparzeniach wnętrza jamy ustnej powinna być dostosowana do rodzaju i stopnia urazu. Oto najważniejsze kroki, które należy podjąć!

Schłodzenie miejsca poparzenia

• Natychmiast po oparzeniu należy przepłukać jamę ustną chłodną, ale nie lodowatą wodą. Czynność ta powinna trwać od 5 do 10 minut, by obniżyć temperaturę tkanek i zmniejszyć ryzyko dalszych uszkodzeń.

• W przypadku chemicznych oparzeń należy usunąć substancję żrącą, dokładnie płucząc jamę ustną wodą przez co najmniej 15 minut. Jak najszybciej należy zgłosić się do lekarza, który oceni stopień zaawansowania i rozległość uszkodzeń.

Unikanie dalszych podrażnień

• W przypadku poparzenia termicznego należy powstrzymać się od spożywania gorących, kwaśnych, pikantnych lub ostrych potraw, które mogą dodatkowo podrażniać tkanki. 

Łagodzenie bólu

• Oparzenia termiczne, spowodowane np. szybkim wypiciem gorącego płynu, mogą wywoływać ból i obrzęk tkanek. Aby złagodzić dolegliwości, można ssać kostki lodu albo zastosować żele lub płukanki znieczulające dostępne w aptekach.

Zapobieganie infekcjom

• Bardzo istotne jest, aby nie dopuścić w miejscu oparzenia do rozwoju wtórnej infekcji bakteryjnej. W tym celu należy przestrzegać zasad higieny jamy ustnej oraz używać płukanek antyseptycznych i odkażających, zawierających np. roztwór chlorheksydyny.

Sposoby na poparzone podniebienie. Jak złagodzić ból i przyspieszyć gojenie?

Regeneracja poparzonego podniebienia, języka albo wewnętrznej strony policzka wymaga zarówno odpowiedniego leczenia miejscowego, jak i unikania czynników drażniących. Skuteczne metody obejmują:

• naturalne środki łagodzące – np. stosowanie żelu aloesowego, który działa przeciwzapalnie i regenerująco,

• łagodna dieta – spożywanie pokarmów o neutralnej temperaturze i miękkiej konsystencji, takich jak jogurty, puree warzywne czy budynie, które nie podrażnią uszkodzonej błony śluzowej,

• leki wspomagające regenerację – proces gojenia mogą przyspieszyć preparaty zawierające kwas hialuronowy lub pantenol, dostępne w formie żeli lub sprayów,

• płukanki ziołowe – stosowanie naparów z rumianku, szałwii czy nagietka, które mają właściwości przeciwzapalne, łagodzą dolegliwości bólowe i przyspieszają regenerację tkanek.

Oparzenie jamy ustnej. Kiedy skonsultować się z dentystą?

Chociaż większość oparzeń termicznych ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni, istnieją sytuacje, które wymagają specjalistycznej konsultacji. Jeśli objawy – ból, obrzęk czy zaczerwienienie – nie ustępują w ciągu 2-3 dni (a maksymalnie w ciągu tygodnia), może to świadczyć o infekcji lub głębszych uszkodzeniach tkanek.

Konsultacja medyczna jest natomiast niezbędna w każdym przypadku oparzeń chemicznych, nawet jeśli objawy wydają się łagodne. Substancje żrące mogą uszkodzić głębsze warstwy tkanek, co bardzo często prowadzi do poważnych komplikacji. Warto również skontaktować się z lekarzem rodzinnym lub dentystą jeśli na skutek oparzenia pojawiły się trudno gojące się nadżerki (owrzodzenia), które mogą świadczyć o rozwoju infekcji grzybiczej lub bakteryjnej.

Poparzenia jamy ustnej wymagają szybkiego działania i odpowiedniego leczenia, aby zapobiec powikłaniom i wspomóc regenerację uszkodzonych tkanek. Kluczową rolę w zapobieganiu tego typu urazom odgrywa oczywiście ostrożność np. podczas spożywania gorących posiłków, ale jeśli jednak dojdzie do poparzenia, istotna jest właściwa pierwsza pomoc i konsultacja ze stomatologiem w przypadku poważniejszych objawów. Urazów jamy ustnej nie wolno bagatelizować – odpowiednia troska o jej stan to recepta na ogólne zdrowie i komfort życia.