Dlaczego antybiotyki stają się coraz mniej skuteczne?

Antybiotyki stanowią grupę leków, które posiadają zdolność niszczenia drobnoustrojów oraz hamowania ich wzrostu. Lekarze, stomatolodzy oraz lekarze weterynarii stosują antybiotyki w zwalczaniu zakażeń bakteryjnych oraz infekcji o podłożu grzybiczym. Jednak w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat skuteczność antybiotykoterapii dramatycznie spadła – im więcej tego typu leków przepisują lekarze, tym szybciej wzrasta odsetek opornych szczepów. Już obecnie infekcje wywołane bakteriami lekoopornymi pochłaniają w Europie rocznie 25 tys. osób, jednak naukowcy są przekonani, iż w kolejnych latach liczba ta będzie bardzo szybko rosła.
Dzieje się tak dlatego, iż drobnoustroje wypracowały różnego rodzaje strategie zabezpieczające przez działaniem antybiotyków. Potrafią np. uszczelnić swoją błonę komórkową w celu niewpuszczenia antybiotyku do wnętrza, modyfikować lub hydrolizować podane leki, a nawet je aktywnie wypompowywać z wnętrza komórki.

Do najbardziej niebezpiecznych drobnoustrojów są zaliczane tzw. patogeny alarmowe, charakteryzujące się dużą łatwością rozprzestrzeniania oraz świetnie wykształconymi mechanizmami oporności. Często należą one do drobnoustrojów oportunistycznych, tzn. atakują osoby o obniżonej odporności. Do najgroźniejszych patogenów alarmowych zaliczamy: gronkowca złocistego, enterokoki oporne na wankomycynę, pałeczki Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter i Enterobacteriacea, a także pałeczki Klebsielli.
Coraz szersza oporność na antybiotyki oznacza brak możliwości leczenia zakażeń, które jeszcze kilkanaście lat temu można było szybko i bezproblemowo opanować. Przykładem mogą być niedawno odkryte w Rosji lekooporne szczepy bakterii gruźlicy (a więc choroby, która – jak nam się wydawało – przestała zbierać swoje śmiertelne żniwo). Tymczasem najnowsze badania udowodniły, że niemal połowa zbadanych szczepów wykazuje oporność na co najmniej dwa podstawowe leki przeciwgruźlicze, a co gorsza, 16% z nich nabyło też oporność na leki podawane w cięższych przypadkach tej choroby. Istnienie takich patogenów może oznaczać, że leczenie gruźlicy stanie się droższe i trudniejsze, a ilość zachorowań dramatycznie wzrośnie.

Lekarze alarmują – nadużywanie antybiotyków, ich nieracjonalne stosowanie, a także w niewystarczającym stopniu korzystanie z diagnostyki mikrobiologicznej w podejmowaniu terapii antybiotykowej, może doprowadzić do sytuacji, w której nie będzie czym leczyć pacjentów. Jedną z głównych przyczyn wzrostu lekooporności bakterii jest stosowanie antybiotyków w przypadku zakażeń wirusowych, takich jak grypa lub przeziębienie (a przecież antybiotyki nie niszczą wirusów). Innym powodem jest niezgodne z zaleceniami zażywanie leków. Coraz częściej zdarza się, iż pacjenci sięgają po antybiotyki bez konsultacji z lekarzem, bo mają końcówki leku w swoich apteczkach i postanawiają je przy okazji innej choroby wykorzystać.
Niestety, zdarza się, iż w ten lekkomyślny sposób postępują pacjenci stomatologiczni, próbujący na własną rękę, bez zasięgania opinii lekarza dentysty wyleczyć stan zapalny miazgi lub infekcję okołowierzchołkową. Tymczasem antybiotykoterapia powinna być zaordynowana tylko wtedy, gdy istnieją do niej wyraźne wskazania i zawsze powinna przebiegać pod nadzorem lekarza.

Pamiętaj!
1. Większość problemów stomatologicznych (zapalenie miazgi, przetoka, opuchlizna) można skutecznie wyleczyć bez stosowania antybiotyków.
2. Jeżeli Twój stomatolog przepisze Ci antybiotyk – niegdy samodzielnie nie przerywaj kuracji. Stosowanie zbyt małych dawek leku lub zbyt szybkie przerywanie leczenia zwiększa niebezpieczeństwo selekcji szczepów lekoopornych.
3. Podczas długotrwałej antybiotykoterapii stosuj probiotyki pomagające w utrzymaniu prawidłowej mikroflory jamy ustnej i przewodu pokarmowego.

B.Sz.