Farmakoterapia w periodontologii, czyli leki na chore dziąsła. Co mogą zawierać żele i płyny na zapalenie dziąseł?

Choroby dziąseł to bardzo rozpowszechniony problem zdrowotny, który zbagatelizowany i nieleczony może prowadzić nie tylko do przedwczesnej utraty zębów, ale i do poważnych powikłań ogólnoustrojowych. Kluczową rolę w leczeniu chorób dziąseł i przyzębia odgrywa farmakoterapia, którą niekoniecznie trzeba rozumieć jako doustne przyjmowanie leków – bardzo często, szczególnie w początkowych stadiach, obejmuje ona stosowanie preparatów miejscowych, takich jak płyny do płukania jamy ustnej, żele oraz maści. Jakie konkretnie leki na dziąsła znajdują się w tego typu produktach? W jakich sytuacjach konieczne jest stosowanie antybiotyków? Sprawdzamy!

Zdrowie dziąseł i przyzębia ma bezpośredni wpływ na ogólny stan zdrowia człowieka. Nieleczone schorzenia periodontologiczne – zwłaszcza w zaawansowanych stadiach – mogą prowadzić nie tylko do przedwczesnej utraty zębów, ale także zwiększać ryzyko powikłań ogólnoustrojowych, takich jak choroby serca, cukrzyca, choroby płuc i nerek.

Wszystko to sprawia, że u pacjentów z chorobami przyzębia bardzo istotną rolę odgrywają wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie, które wpływają zarówno na szeroko rozumianą jakość życia, jak i zdrowie ogólne. Terapia, w zależności od indywidualnej sytuacji klinicznej, obejmować może zarówno stosowanie leków działających ogólnie, jak i miejscowo.

Chore dziąsła – od zapalenia dziąseł po paradontozę

Choroby dziąseł i przyzębia rozwijają się w wyniku nagromadzenia płytki bakteryjnej na powierzchni zębów. Płytka ta, będąca mieszanką bakterii, resztek pokarmowych i śliny, osadza się na zębach i linii dziąseł. Jeśli nie jest regularnie i dokładnie usuwania podczas codziennego szczotkowania, z czasem mineralizuje się – powstaje wówczas kamień nazębny.

Początkowe stadium choroby to zapalenie dziąseł (gingivitis), w przebiegu którego dochodzi do stanu zapalnego tkanek miękkich wokół zębów. Najczęstszymi dolegliwościami są krwawienie dziąseł podczas szczotkowania, zaczerwienienie i obrzęk dziąseł, a także uczucie dyskomfortu. W tym stadium zmiany są odwracalne przy odpowiedniej higienie i leczeniu.

Jeśli pierwsze objawy zapalenia dziąseł zostaną zbagatelizowane, a pacjent nie zgłosi się do periodontologa, proces zapalny obejmuje głębsze tkanki przyzębia. Dochodzi do recesji dziąseł, powstawania kieszonek dziąsłowych, w których gromadzi się kamień nazębny oraz do postępującej destrukcji tkanek. Wówczas mówimy już o paradontozie – w najbardziej zaawansowanych stadiach może dojść do znacznej ruchomości zębów i ich utraty. Proces zapalny ma charakter przewlekły i jest trudny do odwrócenia.

Oprócz niewłaściwej higieny jamy ustnej, na rozwój chorób przyzębia wpływają także:

•  czynniki immunologiczne i genetyczne, które mogą powodować większą podatność na stany zapalne,

•  stres, który osłabia układ odpornościowy i może zwiększać produkcję substancji zapalnych w organizmie,

•  zaburzenia hormonalne – szczególnie w okresie dojrzewania, ciąży i menopauzy,

•  choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, które utrudniają proces gojenia.

Leki na zapalenie dziąseł. Jakie składniki mogą zawierać?

Farmakoterapia chorób dziąseł obejmuje stosowanie preparatów o różnej formie i mechanizmie działania, które można podzielić na leki o działaniu antyseptycznym, przeciwzapalnym oraz wspomagającym regenerację tkanek. 

•  Chlorheksydyna

Jest złotym standardem w leczeniu chorób dziąseł. Działa na szerokie spektrum bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych, a także na drobnoustroje grzybicze. Hamuje tworzenie się płytki nazębnej poprzez wiązanie się z błonami komórkowymi bakterii. Długotrwałe stosowanie może jednak prowadzić do przebarwień zębów i języka oraz zmiany smaku, dlatego zalecane jest okresowe stosowanie pod nadzorem lekarza.

•  Oktenidyna

Jest skutecznym środkiem antyseptycznym o szerokim spektrum działania. Nie powoduje przebarwień ani zmian smaku, co stanowi przewagę nad chlorheksydyną. Jest szczególnie wskazana w przypadkach, gdy dochodzi do nadkażeń grzybiczych.

•  Triklosan

Działa bakteriobójczo oraz hamuje enzymy odpowiedzialne za produkcję substancji prozapalnych. Może być stosowany w pastach do zębów oraz płynach do płukania jamy ustnej. W ostatnich latach pojawiają się jednak doniesienia naukowe o możliwym negatywnym wpływie triklosanu np. na układ pokarmowy.

•  Chlorek cetylpirydyny

Ten środek antyseptyczny działa na bakterie wywołujące zapalenie dziąseł i jest stosowany w płynach do płukania ust, które pomagają zmniejszyć ilość płytki nazębnej. Często stosowany jako dodatek do preparatów zawierających inne składniki aktywne, aby zwiększyć ich skuteczność.

W leczeniu chorób dziąseł zastosowanie znajdują również substancje pochodzenia naturalnego, często wykorzystywane w płynach do płukania jamy ustnej, maściach i żelach stomatologicznych. Zalicza się do nich między innymi:

•  propolis – naturalny produkt pszczeli o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwgrzybiczym i przeciwzapalnym – stosowanie preparatów z propolisem może wspomagać regenerację tkanek oraz zmniejszać objawy zapalenia,

•  wyciąg z szałwii – dzięki działaniu antyseptycznemu, przeciwzapalnemu i kojącemu szałwia jest stosowana w leczeniu lekkich stanów zapalnych dziąseł, bywa składnikiem past do zębów oraz płynów do płukania jamy ustnej,

•  rumianek – ma właściwości łagodzące, przeciwzapalne i przyspieszające gojenie ran, ekstrakty z rumianku są wykorzystywane w płukankach oraz żelach na dziąsła,

•  kora dębu – działa ściągająco, co pomaga redukować obrzęk oraz wspomaga proces gojenia tkanek.

Preparaty tego typu w większości przypadków można kupić w drogeriach i aptekach bez recepty. 

Antybiotyki na chore dziąsła. Tylko na receptę i przy konkretnych wskazaniach!

Antybiotyki w leczeniu chorób dziąseł są stosowane wyłącznie w przypadku ciężkich stanów zapalnych, które nie reagują na leczenie miejscowe. Mogą być także wskazane przy występowaniu ropni, zaawansowanej paradontozie lub po zabiegach chirurgicznych, aby zapobiec powikłaniom infekcyjnym.

Najczęściej stosowane antybiotyki to:

•  metronidazol – działa przeciwbakteryjnie na beztlenowce, często stosowany w połączeniu z amoksycyliną w leczeniu ciężkich postaci paradontozy,

•  doksycyklina – antybiotyk z grupy tetracyklin, skuteczny m.in. w redukcji stanu zapalnego i zmniejszaniu głębokości kieszeni przyzębnych,

•  amoksycylina – antybiotyk beta-laktamowy o szerokim spektrum działania, stosowany przy ostrych infekcjach.

Zastosowanie antybiotyków wymaga ostrożności ze względu na rosnące zjawisko antybiotykooporności. Przyjmowanie antybiotyków w nadmiarze, ich niewłaściwe dawkowanie, używanie ich za krótko lub zbyt długo – wszystko to prowadzi do rozwoju oporności bakterii na antybiotyki, co jest zjawiskiem bardzo niebezpiecznym dla zdrowia globalnego.

Lepiej zapobiegać niż leczyć, czyli profilaktyka zapalenia dziąseł i paradontozy

Profilaktyka chorób dziąseł jest kluczowa dla uniknięcia poważniejszych problemów. Jej najważniejszym elementem jest codzienne dbanie o higienę jamy ustnej – szczotkowanie zębów, oczyszczanie przestrzeni międzyzębowych przy pomocy nici lub szczoteczki międzyzębowej, a także stosowanie płynów do płukania ust o działaniu antybakteryjnym. Bardzo istotne są regularne wizyty kontrolne u dentysty – minimum co 6 miesięcy – aby monitorować stan zdrowia jamy ustnej i szybko reagować na pierwsze objawy chorób. W ramach takiej wizyty może zostać również wykonana profesjonalna higienizacja jamy ustnej, obejmująca przede wszystkim skaling i piaskowanie, pozwalające usunąć kamień nazębny i płytkę bakteryjną. Nie można zapominać o zdrowej diecie, bogatej w witaminy i minerały, a także unikaniu nałogów, takich jak palenie papierosów, które osłabiają mechanizmy obronne organizmu.

Chore dziąsła to problem, którego nie można lekceważyć. Wczesne objawy stanów zapalnych, takie jak krwawienie albo obrzęk, mogą być skutecznie leczone za pomocą preparatów zawierających chlorheksydynę czy wyciągi roślinne. W poważniejszych przypadkach konieczne może być zastosowanie antybiotykoterapii. Niezależnie od stosowanej terapii, kluczową rolę w zapobieganiu rozwojowi chorób dziąseł odgrywa profilaktyka. Regularna higiena jamy ustnej, zbilansowana dieta i kontrolne wizyty w gabinecie stomatologicznym to fundament zdrowia dziąseł i przyzębia.