PLOS One: Wikingowie i stomatologia sprzed 1000 lat

Wikingowie, którzy dzięki produkcjom filmowym ostatnich lat zyskują na popularności, znani byli dotąd jako waleczni wojownicy oddani swoim bóstwom (ze wskazaniem na Odyna) oraz odkrywcy (na początku XI wieku) Ameryki. Być może najemni wojownicy średniowiecznej Skandynawii zyskają uznanie także jako biegli dentyści swoich czasów.

Najnowsze badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Göteborgu rzuciły światło na praktyki stomatologiczne średniowiecznej ludności prowincji Västergötland na południowym zachodzie Szwecji. Badania, które obejmowały kompleksową ocenę zębów wikingów, potwierdziły nie tylko powszechne problemy stomatologiczne tamtych czasów, ale również dowody praktykowanej wówczas stomatologii.

Ocena ponad 3000 zębów średniowiecznych mieszkańców Szwecji

Zespół, składający się z ekspertów z Instytutu Odontologii Uniwersytetu w Göteborgu i osteologa reprezentującego Muzeum Västergötland, przeprowadził szerokie badanie 3293 zębów należących do 171 osób żyjących między X a XII wiekiem. Zęby te, pozyskane z ruin najstarszego kamiennego kościoła w Szwecji, poddano badaniom klinicznym przy użyciu nowoczesnych narzędzi stomatologicznych i technik rentgenowskich.

Z badań wynika, że prawie połowa (49%) badanej populacji wikingów miała jedną lub więcej zmian próchnicowych, przy czym 13% zębów osób dorosłych było dotkniętych próchnicą, przede wszystkim w obrębie korzeni. Co ciekawe, zęby dzieci – zarówno mleczne, jak i uzębienie mieszane – nie wykazywały, bez wyjątku, oznak próchnicy.

Badacze z Göteborga określili też, że dorośli w ciągu swojego życia tracili około 6% zębów, z wyłączeniem zębów mądrości. Ryzyko utraty zębów korelowało z wiekiem, co potwierdza wzorzec pogarszania się stanu uzębienia z upływem lat.

Zabiegi stomatologiczne wikingów

Pomimo problemów ze zdrowiem jamy ustnej ówczesnej populacji, badania przyniosły dowody zabiegów praktykowanych przed tysiącem lat. Dr Carolina Bertilsson, główna autorka badań, wspomniała o śladach działań potwierdzających utrzymywanie higieny oraz leczenie zębów. – Mamy kilka dowodów na to, że wikingowie modyfikowali swoje zęby, w tym używali wykałaczek, spiłowywali zęby przednie, a nawet przeprowadzali leczenie chorych zębów.

Przykładowo w niektórych zębach trzonowych naukowcy znaleźli spiłowane otwory prowadzące do miazgi zęba, prawdopodobnie wykonane w celu złagodzenia silnego bólu zęba spowodowanego postępującą próchnicą.

– To bardzo ekscytujące i nie różni się bardzo od zabiegów stomatologicznych, które wykonujemy dzisiaj, gdy rozwiercamy zainfekowany ząb – zauważyła Carolina Bertilsson. Z badania wynika, że wikingowie mogli posiadać znaczną wiedzę stomatologiczną, choć nie jest jasne, czy procedury te były wykonywane przez nich samych, czy przez osoby spoza ich społeczności.

Kulturowe aspekty stomatologii wikingów

Badania szwedzkich naukowców koncentrowały się również na kulturowych aspektach praktyk dentystycznych u wikingów. Jak cię ocenia, wyrzynanie przednich zębów mogło służyć – głównie w przypadku mężczyzn – jako wyznacznik tożsamości w tamtejszym społeczeństwie. Dr Bertilsson dodała: – Badanie to dostarcza nowych informacji na temat zdrowia jamy ustnej wikingów i wskazuje, że zęby były ważne w kulturze wikingów z Varnhem. Sugeruje również, że stomatologia w epoce wikingów była prawdopodobnie bardziej zaawansowana niż wcześniej sądzono.

Badanie pt. „Częstość występowania próchnicy i innych patologicznych stanów zębów u wikingów z Varnhem w Szwecji” (Caries prevalence and other dental pathological conditions in Vikings from Varnhem, Sweden) zostało opublikowane 13 grudnia w recenzowanym czasopiśmie internetowym PLOS One.

Sprzęt stomatologiczny i medyczny to niezbędny ekwipunek dzisiejszego stomatologa. Odszukaliśmy zdjęcia, które przedstawiają instrumenty sprzed wieków. Warto zobaczyć co się zmieniło i jak kiedyś pojmowano ergonomię.

T.H.

Źródła: https://www.earth.com/news/vikings-had-surprisingly-advanced-dentistry-skills-1000-years-ago/

https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0295282

Fot. Uniwersytet w Göteborgu