Asysta i higienistka: czy znasz historię swojego zawodu?

Leczeniem stomatologicznym (czytaj: przede wszystkim wykonywaniem ekstrakcji) przez długie wieki zajmowali się m.in. kowale i duchowni, ale już kilkaset lat temu wyodrębnił się zawód lekarza dentysty we współczesnym rozumieniu tego słowa (np. Pierre Fauchard żyjący na przełomie XVII i XVIII w.). A kiedy w gabinecie pojawiła się asystentka i jaką rolę pełniła? Co wiemy o pierwszej higienistce stomatologicznej?

Aby poznać dzieje (nie aż tak odległe) tych zawodów, musimy udać się do Stanów Zjednoczonych.

W rodzinie siła – pomysłowy dentysta z Luizjany

Praktykujący w Nowym Orleanie dentysta C. Edmund Kells wpadł na świetny pomysł, jak do swojego gabinetu przyciągnąć więcej pacjentów, a zwłaszcza pacjentek! Wówczas, w roku 1885 było oczywiste, że panie nie odwiedzają samodzielnie gabinetów, w których leczą dentyści – wtedy prawie wyłącznie mężczyźni.

Aby pacjentce nie musiał towarzyszyć mąż czy inny męski członek rodziny, a jednocześnie wizyta nie budziła wątpliwości natury moralnej, dr Kells zatrudnił lady in attendence. W tej roli – „damy towarzyszącej” – zaczęła występować… małżonka pomysłowego stomatologa. Początkowo asystentka pełniła więc przede wszystkim rolę przyzwoitki, ale też osoby udzielającej pacjentom wsparcia emocjonalnego (co przy metodach leczenia stosowanych w XIX wieku było zapewne wskazane).

Czas na pracę asysty przy fotelu

Pomysł najwyraźniej przyjął się, gabinet dr. C. Edmunda Kellsa rozwijał się dynamicznie, dlatego żona-asystentka zaczęła również pełnić funkcje administracyjne: załatwiała sprawy biurowe i finansowe, odbierała telefony itp.

Wkrótce jednak – w roku 1900 – dr Kells uznał za niezbędne zatrudnienie drugiej asystentki, wówczas jeszcze nastoletniej Malviny Cueria. Panna Cueria miała jednak od początku zupełnie inną rolę do spełnienia niż Pani Kells – pracowała jako pomoc lekarza przy fotelu, stała się więc de facto pierwszą asystentką stomatologiczną z prawdziwego zdarzenia. Malvina Cueria przez całe dekady pozostała symbolem nowej profesji w stomatologii – pracowała jeszcze jako 80-latka, a zmarła w wieku 98 lat.

W grupie siła – pierwsze organizacje asystentek stomatologicznych

Na początku XX wieku obecność asysty w gabinecie dentystycznym w Stanach Zjednoczonych przestała być niczym zaskakującym. Stomatolodzy zaczęli coraz bardziej dostrzegać plusy wynikające ze współpracy z asystą – panie wykonujące ten zawód pełniły bowiem wiele funkcji: od mieszania materiałów i podawania instrumentów stomatologicznych po sprzątanie gabinetu.

Wkrótce przyszedł czas na utworzenie organizacji dbającej o prawa asysty. Pierwsze próby na tym polu podjęła Juliette A. Southard. Po zbudowaniu stowarzyszeń stanowych w Nebrasce (1917) oraz Nowym Jorku (1921), Southard stworzyła pierwszą organizację o zasięgu ogólnokrajowym: Amerykańskie Towarzystwo Asystentek Stomatologicznych (American Dental Assistant Association). Choć ADAA obejmowało cały kraj, liczba członków w pierwszy roku działania (1923) była symboliczna – towarzystwo skupiało zaledwie 5 pań. Dziś liczące ponad 10 000 członków, ADAA pozostaje największą w USA organizacją tej grupy zawodowej.

Higienistka stomatologiczna, a nie pielęgniarka!

Nieco później niż w przypadku asysty można mówić o wyodrębnienia się zawodu higienistki stomatologicznej. Mamy rok 1906, a rzecz dzieje się również w Stanach Zjednoczonych – w Bridgeport, położonym niedaleko Nowego Jorku. Prowadzący swoją praktykę dentystyczną Alfred C. Fones uznał, że swoją pracą może podzielić się z inną, przygotowaną do tego osobą. Wkrótce dr Fones przekonał swoją asystentkę, Irene Newman, by wzięła na siebie część jego dotychczasowych obowiązków, w tym zadania związane z profilaktyką (np. skaling i polerowanie zębów), podczas gdy trudniejsze przypadki stomatolog pozostawił sobie.

Pani Newman, zapewne osoba o silnym charakterze, nie chciała być nazywana pielęgniarką stomatologiczną (ang. dental nurse) i uznała, że najwłaściwszy dla wykonywanej przez nią pracy będzie termin „higienistka stomatologiczna” (ang. dental hygienist). Warto dodać, że w Stanach Zjednoczonych obydwa zawody funkcjonują równolegle, z tą różnicą, że pielęgniarka stomatologiczna często pracuje w szpitalu (także w weekendy) i ma pod swoją opieką większą liczbę pacjentów.

Dr Alfred C. Fones, pomysłodawca nowego zawodu, poszedł o krok dalej – w roku 1913 stworzył pierwszą na świecie szkołę dla higienistek stomatologicznych. Działa ona obecnie jako University of Bridgeport Fones School of Dental Hygiene.

O współpracy asystentki z lekarzem dentystą podczas zabiegów endodontycznych, ale też o najczęstszych błędach pojawiających się przy fotelu, niezależnie od rodzaju przeprowadzanego zabiegu – opowiada w rozmowie z Dentonetem dypl. hig. stom. Martyna Zawadka. – Asystentka jest pilotem zabiegu – podkreślała nasza rozmówczyni.

T.H.

źródła: https://www.dentistryiq.com/front-office/article/16358025/assisting-past-present-and-future

https://www.herzing.edu/blog/dental-assistant-then-and-now