Pasty do zębów: fluor czy hydroksyapatyt? Trwają dyskusje

Ze względu na trwające dyskusje dotyczące nadmiaru fluoru w wodzie, powietrzu i produktach spożywczych, wzrasta nieufność społeczeństwa do stosowania tego składnika w pastach do zębów. Jest to wysoce aktywny pierwiastek chemiczny, którego przedawkowanie może spowodować zaburzenia w układzie kostnym, nerwowym i oddechowym.

Dzienne zapotrzebowanie na fluor to tylko 3-4 mg. Aby je pokryć, wystarczy wypić dwie filiżanki herbaty. Mimo, że fluorki stosowane w artykułach do higieny jamy wchłaniają się przez błony śluzowe w bardzo małym stopniu (1), zastosowanie tego pierwiastka w produktach codziennego użytku, jak pasta do zębów, budzi w konsumentach obawy. Na przedawkowanie doustne fluoru najbardziej narażone są osoby niekontrolujące odruchu połykania, na przykład małe dzieci.

Rola fluoru

Główną rolą fluoru w produktach do higieny jamy ustnej jest wzmacnianie zębów. Reaguje on z bazowym budulcem szkliwa – hydroksyapatytem, tworząc odporniejszy na działanie kwasów fluoroapatyt. Gromadzi się również w postaci kryształów fluorku wapnia na powierzchni zębów, stanowiąc depozyt fluoru, uaktywniający się przy spadku pH w jamie ustnej. Fluor sam w sobie nie ma właściwości remineralizujących – nie przywraca utraconych w procesie demineralizacji jonów wapnia i fosforu, ale katalizuje ich dyfuzję do szkliwa (1,2).

Alternatywa dla fluoru

W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie na pasty remineralizujące niezawierające fluoru, producenci proponują kilka rozwiązań. Jednym z nich jest dodawanie do produktów związków wapnia i fosforu, na przykład w postaci glicerofosforanu wapnia lub fosfopeptydu kazeiny i amorficznego fosforanu wapnia (CPP-ACP). Największą skuteczność w odbudowie mikroubytków wykazuje jednak hydroksyapatyt (3,4,5). Pasty z tym składnikiem remineralizują zęby poprzez apozycję apatytów i wzrost kryształu. Czym drobniejsze cząsteczki hydroksyapatytu, tym preparat osiąga lepsze rezultaty w odbudowie zębów (np. pasta SEYSSO Ochrona i Delikatne Wybielanie i płyn SEYSSO Oxygen).

Wybielanie zębów

Preparaty z hydroksyapatytem mają również duże znaczenie w przywracaniu zębom minerałów utraconych podczas wybielania żelami z nadtlenkiem karbamidu/nadtlenkiem wodoru. Osobom przechodzącym taki zabieg poleca się gruntowną remineralizację zębów. Dzięki udowodnionym właściwościom rozjaśniającym hydroksyapatytu (6), idealnie harmonizuje on z preparatami wybielającymi. Ponadto, niektóre pasty zawierające ten minerał (SEYSSO) posiadają również azotan potasu, który znosi nadwrażliwość zębów, będącą częstym efektem ubocznym wybielania.

Skoro hydroksyapatyt wykazuje tak pozytywne działanie, czemu powszechnie dostępne pasty opierają się na związkach fluoru? Nie bez znaczenia są tu względy ekonomiczne. Fluor jest produktem ubocznym pozyskiwanym przy produkcji aluminium. Dodanie go do pasty nie podnosi więc znacząco jej ceny. Hydroksyapatyt pozyskuje się przez skomplikowane procesy technologiczne z substratów pochodzenia naturalnego (np. koralowców). Dlatego pasty z hydroksyapatytem są droższe i trudniej dostępne.

Ariadna Jatymowicz

1. Dąbrowska E, Balunowska M, Letko R. Zagrożenia wynikające z nadmiernej podaży fluoru. Nowa Stomatologia. 2001;4:22-27.
2. Szczepańska J. Współczesne poglądy na profilaktykę fluorkową – niektóre aspekty kariostatycznego działania fluorków. Nowa Stomatologia. 1.8:80-83.
3. Bajaj M. et al. Comparison of CPP-ACP, tri-calcium phosphate and hydroxyapatite on remineralization of artificial caries like lesions on primary enamel-An in vitro study. Journal of Clinical Pediatric Dentistry. 2016;40(5):404-409.
4. Haghgoo R, Bagher Rezvani M, Zeinabadi M.S. Comparison of nano-hydroxyapatite and sodium fluoride mouthrinse for remineralization of incipient carious lesions. Journal of dentistry. 2014;11(4): 406.
5. Tschoppe P. et al. Enamel and dentine remineralization by nano-hydroxyapatite toothpastes. Journal of dentistry. 2011;39(6):430-437.
6. Kim B. I. et al. Tooth whitening effect of toothpastes containing nano-hydroxyapatite. Key Engineering Materials. 2006;309.