Stomatologia w dawnej Polsce: od cyrulika do profesora
Stomatologia w dawnej Polsce: od cyrulika do profesora
Stomatologia jako praktyka leczenia chorób zębów i całej jamy ustnej rozwijała się w Polsce przez wieki – początkowo jako rzemiosło, a z czasem jako specjalizacja lekarska. Pierwsi, którzy zajmowali się leczeniem zębów, nie byli lekarzami w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Byli to najczęściej cyrulicy, ale też kowale, rzemieślnicy czy duchowni. Osoby te często wykonywały także inne zabiegi, takie jak puszczanie krwi, nastawianie złamań i leczenie zranień.
Ze średniowiecza pochodzą najstarsze zachowane wzmianki o praktykach związanych z usuwaniem zębów w polskich miastach, m.in. w Krakowie i Gdańsku. Nie były one wykonywane przez wykształconych medyków, ale przez osoby, których umiejętności opierały się na przekazie ustnym oraz samodzielnie zdobytym doświadczeniu.
Przełom nastąpił w XIX wieku, gdy zaczęto podejmować próby nadania stomatologii rangi dziedziny medycyny. W 1805 r. powstała w Warszawie pierwsza instytucja medyczna – Akademia Lekarska, 11 lat później przekształcona w Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego. Choć stomatologia nie była wówczas osobnym kierunkiem, to właśnie wtedy zaczęto włączać nauczanie o leczeniu chorób jamy ustnej do programu studiów lekarskich.
Kosiński, Sawicki i Adamczewski
Jednym z pierwszych lekarzy, którzy profesjonalnie zajmowali się stomatologią w Polsce, był dr Teofil Kosiński (1818-1891), uważany za pioniera polskiej chirurgii stomatologicznej. Był profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, autorem publikacji i promotorem nowoczesnych – jak na tamte czasy – metod leczenia zębów, w tym stosowania znieczulenia. W 1880 r. Kosiński wydał podręcznik „Choroby zębów i przyzębia”, który przez lata był podstawą nauczania dla kolejnych pokoleń lekarzy.
Kolejną ważną postacią był dr Józef Sawicki, który w drugiej połowie XIX w. jako jeden z pierwszych w Polsce wprowadzał do praktyki metody leczenia protetycznego – w tym uzupełnienia zębów z wykorzystaniem porcelany i metalu. Dr Sawicki współpracował z europejskimi ośrodkami stomatologicznymi, przyczyniając się do rozwoju nowoczesnych metod leczenia.
Należy również wspomnieć o Stanisławie Kazimierzu Adamczewskim, który w 1903 r. został pierwszym profesorem stomatologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. To właśnie on doprowadził do utworzenia pierwszej katedry stomatologii w Polsce i był jednym z twórców stomatologii akademickiej. W Krakowie i Lwowie opracowano wówczas pierwsze szkolenia dla przyszłych lekarzy stomatologów.
Równolegle z rozwojem edukacji akademickiej pojawiły się pierwsze towarzystwa naukowe, ze Związkiem Stomatologów Polskich (ZSP) na czele. Instytucja ta została założona w 1906 r. w zaborze austriackim przez dentystów skupionych wokół dr. Wincentego Łepkowskiego. ZSP, którego spadkobiercą jest Polskie Towarzystwo Stomatologiczne, odegrał kluczową rolę w standaryzacji zawodu i w walce o uznanie stomatologii za pełnoprawną dziedzinę medycyny.
Początki stomatologii w Polsce były pełne wyzwań – od braku nowoczesnych narzędzi po ograniczony dostęp do wiedzy medycznej. Mimo to, dzięki zaangażowaniu i determinacji pierwszych lekarzy dentystów, udało się zbudować fundamenty, na których opiera się dzisiejsza stomatologia – nowoczesna, interdyscyplinarna i zorientowana na pacjenta.
Źródła: Urbanowicz W., Zarys dziejów medycyny w Polsce
Lipski M., Zarys historii stomatologii w Polsce
Fot. Usuwający ząb – Gerrit van Honthorst (1592–1656)
POWIĄZANE ARTYKUŁY
Według najnowszych danych, roczna liczba zachorowań na nowotwory w naszym kraju wzrosła do 185 tys. Liczba zgonów sięga prawie 100 tys. – poinformował we wtorek prezes Polskiej Unii Onkologii dr Janusz Meder. Zapewnił zarazem, że zwiększa się skutecz...
Po kilku sezonach wzrostów liczby szczepień „cofnęliśmy się do poziomu sprzed pandemii” – tak eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych komentowali kolejny sezon szczepień jesienno-zimowych, w trakcie którego poziom wyszczepial...
Dr hab. n. med. Iwona Gregorczyk-Maga – specjalistka stomatologii zachowawczej z endodoncją oraz dr hab. n. med. Piotr Malara – specjalista chirurgii szczękowo-twarzowej otrzymali tytuły profesorów belwederskich. Postanowienie prezydenta zostało opub...
Europejskie Stowarzyszenie Młodych Lekarzy (European Junior Doctors Association, EJD) przyjęło stanowisko, w którym poparło działania mające na celu ochronę wysokich standardów edukacji lekarzy i lekarzy dentystów w Polsce. – Poważny niepokój budzi g...
Trwają prace legislacyjne nad projektem rozporządzenia dotyczącego wysokości minimalnego wynagrodzenia zasadniczego profesora w uczelni publicznej. Przewidziano, że rozporządzenie wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia z mocą obowiąz...
Główny Urząd Statystyczny podał, że w październiku 2022 r. inflacja w Polsce wyniosła 17,9%. To najwyższy poziom inflacji od grudnia 1996 r. Ceny w stomatologii wzrosły o 17,2% rok do roku. Jak podał GUS, ceny towarów w październiku 2022 r. wzrosły ...
W Polsce działają 132 uczelnie akademickie, 69 instytutów badawczych, 77 instytutów PAN, 26 instytutów sieci Łukasiewicz. Badaczy jest ponad 72 tys. – wynika z nowego raportu „Nauka w Polsce 2023”, opublikowanego przez OPI. Wśród wszystkich badaczy w...
– Już u 3-latków wskaźnik próchnicy wynosi około 40%. Potem jest tylko gorzej: ponad 90% 18-latków w Polsce ma próchnicę – ostrzega dr n. med. Maciej Nowak, mazowiecki konsultant wojewódzki z dziedziny periodontologii. Zaznacza, że częstym problemem ...
Dr hab. n. med. Michał Sarul – specjalista ortodoncji, adiunkt w Katedrze Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu – otrzymał tytuł profesora w dyscyplinie nauk medycznych. Postanowienie prezydenta RP zostało opublikowan...
W 2023 r. w Polsce wystawiono 495,1 mln recept, czyli o 41,8 mln więcej niż rok wcześniej. 96,6% miało postać elektroniczną, co stanowi wzrost o 0,8% w porównaniu do 2022 r. – wynika z raportu „Sprzedaż leków na receptę w 2023 r.” opublikowanego prze...
Jeden z wiodących producentów sprzętu medycznego w Azji zamierza w najbliższych miesiącach uruchomić w Europie, w tym także w Polsce, sprzedaż miniurządzenia do diagnostyki RTG, które może zrewolucjonizować rynek aparatury rentgenowskiej. Dzięki up...
