Palący nastolatkowie a zmiany genetyczne u ich dzieci

Badanie zespołu naukowców z Wielkiej Brytanii, Norwegii, Danii, Szwecji, Islandii, Hiszpanii oraz Australii dowiodło, że palenie tytoniu przez chłopców we wczesnym wieku nastoletnim może w przyszłości mieć wpływ na uszkodzenie genów u ich dzieci, zwiększając u kolejnego pokolenia ryzyko rozwoju astmy, otyłości oraz ograniczenia czynności płuc.

Badania, których wyniki opublikowano w dniu 31 sierpnia 2023 roku, są pierwszymi badaniami na ludziach, które wykazują biologiczny mechanizm stojący za wpływem palenia papierosów przez młodych mężczyzn na zdrowie ich przyszłych dzieci.

Naukowcy z kilkunastu ośrodków w Europie oraz z australijskich uniwersytetów w Melbourne i Perth zbadali profile epigenetyczne 875 osób w wieku od 7 do 50 lat i zachowania ich ojców, związane z paleniem tytoniu. Stwierdzili oni zmiany epigenetyczne (takie, które zmieniają ekspresję genów) w 19 miejscach zmapowanych do 14 genów u dzieci ojców, którzy palili przed 15. rokiem życia. Te zmiany w sposobie upakowania DNA w komórkach (metylacja) regulują ekspresję genów (włączanie ich i odłączanie) i są związane z występowaniem astmy, otyłości oraz „świszczącego oddechu”.

„Zdrowie przyszłych pokoleń zależy od działań podejmowanych przez młodych ludzi dzisiaj”

Profesor Cecilie Svanes z Uniwersytetu w Bergen (Norwegia) i dyrektor naukowy badania RHINESSA powiedziała: – Nasze badania w ramach dużych międzynarodowych badań: RHINESSA, RHINE i ECRHS wykazały, że zdrowie przyszłych pokoleń zależy od działań i decyzji podejmowanych przez młodych ludzi dzisiaj – na długo przed tym, zanim zostaną rodzicami. W szczególności dotyczy to chłopców we wczesnym okresie dojrzewania oraz matek / babć zarówno przed ciążą, jak i w jej trakcie. To naprawdę ekscytujące, że udało nam się zidentyfikować mechanizm, który wyjaśnia nasze obserwacje w kohortach.

Współautor pracy dr Negusse Kitaba z Uniwersytetu w Southampton (Wielka Brytania) powiedział: – Zmiany w markerach epigenetycznych były znacznie bardziej widoczne u dzieci, których ojcowie zaczęli palić w okresie dojrzewania, niż u tych, których ojcowie zaczęli palić w dowolnym momencie przed poczęciem. Wczesny okres dojrzewania to czas zasadniczych zmian fizjologicznych u chłopców. To właśnie wtedy powstają komórki macierzyste, które będą wytwarzać plemniki przez resztę ich życia.

W kontekście palenia naukowcy porównali również profile osób, których ojcowie palili jeszcze przed poczęciem potomka, z profilami uczestników badania, którzy sami palili oraz tych, których matki paliły przed zajściem w ciążę. – Odkryliśmy, że 16 z 19 markerów związanych z paleniem przez ojców w wieku nastoletnim nie było wcześniej wiązanych z paleniem matki lub paleniem ich dzieci. Sugeruje to, że te nowe biomarkery metylacji DNA mogą być unikalne dla dzieci, których ojcowie palili we wczesnym okresie dojrzewania – przyznał dr Gerd Toril Mørkve Knudsen z Uniwersytetu w Bergen.

Palenie e-papierosów przez nastolatków jest „głęboko niepokojące”

Liczba palaczy wśród młodych ludzi w Wielkiej Brytanii w ostatnich latach spadła. Jednak współautor badania, prof. John Holloway z Uniwersytetu w Southampton i NIHR Southampton Biomedical Research Centre, jest zaniepokojony tym, że palić zaczynają już dzieci. – Część badań przeprowadzonych na zwierzętach wskazuje na to, że nikotyna może powodować zmiany epigenetyczne u potomstwa. Jest więc bardzo niepokojące, że dzisiejsi nastolatkowie, a zwłaszcza nastoletni chłopcy, są obecnie narażeni na bardzo wysokie poziomy nikotyny z powodu używania e-papierosów – powiedział prof. Holloway

– Wnioski płynące z naszego badania pochodzą od osób, których ojcowie palili jako nastolatkowie w latach 60. i 70., gdy palenie tytoniu było znacznie bardziej powszechne. Nie możemy być pewni, że e-papierosy będzie miał podobne skutki w następnych pokoleniach, ale nie powinniśmy czekać kilku pokoleń, aby udowodnić, jaki wpływ może mieć to na dzisiejszych nastolatków. Musimy działać już teraz – kontynuował John Holloway.

Odkrycie międzynarodowego zespołu naukowców ma znaczący wpływ dla zdrowia publicznego. Wynika z niego, że brak przeciwdziałania narażeniu młodych nastolatków może negatywnie przekładać się na zdrowie układu oddechowego przyszłych pokoleń, jeszcze bardziej pogłębiając nierówności zdrowotne w nadchodzących dziesięcioleciach.

Artykuł pt. „Fathers’ preconception smoking and offspring DNA methylation” został opublikowany w czasopiśmie naukowym „Clinical Epigenetics”.

Jaka jest rola lekarza stomatologa jako lekarza pierwszego kontaktu w walce z nałogiem nikotynizmu? Co lekarz zrobić może, a wręcz powinien? Mówi prof. Tomasz Konopka.

T.H.

Źródła: https://www.the-dentist.co.uk/content/news/boys-who-smoke-in-their-early-teens-risk-passing-on-harmful-genetic-traits-to-future-children

https://clinicalepigeneticsjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13148-023-01540-7