Kto to był dziewierz?

W weekend nadrabiamy zaległości w kontaktach rodzinnych. W tygodniu nie ma na to czasu. Już się nie odwiedzamy tak jak dawniej z powodu nadmiaru obowiązków. Współcześnie odnawianie i pogłębianie więzi rodzinnych z dalszymi czy bliższymi krewnymi i powinowatymi jest znacznie prostsze niż w przeszłości.

Kontakty rodzinne się poluzowały. Rodziny są znacznie mniej liczne, a ludzie są bardziej mobilni. Wyjeżdżają za pracą do innych miast czy za granicę. Właściwie tylko najbliższa rodzina mieszka w pobliżu, a i to nie zawsze. Kiedyś wszyscy byli dużo bliżej siebie i obowiązywała także ścisła terminologia określająca stopień pokrewieństwa. Krewnych po ojcu określano krewnymi po mieczu, a po matce po kądzieli. Bliższą rodziną byli męscy potomkowie, jako zachowujący to samo nazwisko.

Dziś niewiele zostało z tych dawnych określeń. Właściwie funkcjonuje tylko teść i teściowa, szwagier, wuj, ciotka, rzadziej stryj. A kiedyś to tylko rodzice żony byli teściami. Dla żony, matka męża była świekrą, ojciec świekrem. A to dopiero początek. Na przykład brat męża to dziewierz, a żony to szurzy. Teraz obaj nazywani są po prostu szwagrami. W zapomnienie odeszły takie określenia jak zełwa (siostra męża) czy paszenog (mąż siostry żony). Trudno sobie dziś wyobrazić powrót do tych nazw, ale trzeba przyznać, że wtedy wśród licznej rodziny trochę ułatwiały życie. Od razu było wiadomo o kogo chodzi. A dziś, gdy mówimy, że idę do szwagierki – cóż to właściwie znaczy? I do kogo idę – do siostry żony czy do żony jej brata, a może do żony brata męża?

Słowa świekra i dziewierz odeszły do lamusa, ale czasem jeszcze żartujemy, ze ktoś jest w naszej rodzinie po mieczu, czyli ze strony ojca, albo po kądzieli, czyli ze strony matki. Dla przypomnienia – kądziel to po prostu pęk włókien lnu lub wełny, z którego kobiety przędły nici na kołowrotku.
ab