Czy każdego pacjenta należy informować o stanie jego zdrowia?

Czy 15-letniemu chłopcu, który ma 190 cm wzrostu i patrzy na Państwa z góry, musicie, czy możecie przekazać wszystkie informacje na temat jego stanu zdrowia? A może wręcz przeciwnie – nie powinniście go w ogóle informować skoro jest niepełnoletni?

Może się wydawać, że ogólna zasada, zgodnie z którą pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia, jest prosta i nie wymaga wyjaśnienia, ale w praktyce lekarze zwracają uwagę na liczne wątpliwości. Dlatego warto w kilku słowach wyjaśnić komu, jak i jakie informacje należy przekazywać.

Lekarz jest zobowiązany do informowania pacjenta m. in. o jego stanie zdrowia. Czyli dokładnie kogo lekarz powinien informować? Z pewnością pełnoletniego pacjenta. Ponadto osobę małoletnią, która ukończyła 16 lat lub jego ustawowego przedstawiciela. Natomiast gdy pacjent małoletni, który ukończył szesnaście lat, jest w stanie zdrowia uniemożliwiającym mu zrozumienie przekazywanych informacji, lekarz przekazuje informacje tylko przedstawicielowi ustawowemu. Z kolei, gdy pacjent nie ukończył 16 lat, ma on prawo do uzyskania od lekarza informacji w zakresie i w formie potrzebnej do prawidłowego przebiegu diagnostyki i leczenia. Jednocześnie lekarz powinien uwzględnić stopień rozwoju psychofizycznego pacjenta, czyli stosować sformułowania odpowiednie do wieku pacjenta. W przypadku takiego pacjenta lekarz przekazuje informacje również przedstawicielowi ustawowemu.

Ponadto pacjent lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do wyrażenia zgody na udzielenie informacji innym osobom.

Zupełnie inną sytuację stanowi przypadek, w którym pacjent jest nieprzytomny lub niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji. Wówczas lekarz jest zobowiązany do udzielenia informacji osobie bliskiej. A kim jest osoba bliska? Jest nią np. małżonek czy dziadek pacjenta (krewni w linii prostej), teściowa oraz zięć (powinowaci w linii prostej) oraz osoba pozostająca we wspólnym pożyciu lub osoba wskazana przez pacjenta.

A teraz rodzi się kolejne pytanie, jakie informacje lekarz powinien przekazać pacjentowi? Czy może jakieś informacje zataić? Zgodnie z przepisami ustaw: o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz Kodeksu Etyki Lekarskiej, co do zasady, pacjent ma prawo do informacji o: stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, stopniu potencjalnego ryzyka i spodziewanych korzyściach związanych z wykonywaniem zabiegów, a także o możliwościach zastosowania innego postępowania medycznego. Jednak w wielu przypadkach okazuje się, że ww. określenia nie są jasne. Przykładowo, jak daleko powinna sięgać informacja lekarza o możliwych skutkach zabiegu? Czy lekarz powinien informować o wszystkich możliwych skutkach ubocznych, nawet tych, których prawdopodobieństwo wystąpienia jest znikome? Sąd Najwyższy wielokrotnie zajął stanowisko w tej sprawie, zgodnie z którym nie można wymagać od lekarza, by uprzedzał pacjenta o wszelkich mogących wystąpić komplikacjach, zwłaszcza o takich, które zdarzają się niezmiernie rzadko (wyrok SN z dnia 28.08.1973, I CR 441/73).

Jednocześnie należy pamiętać o prawie pacjenta do żądania, aby lekarz mu nie udzielił informacji. Wówczas lekarz jest zwolniony z obowiązku informowania pacjenta. Jednocześnie w sytuacji wyjątkowej, w której rokowanie jest niepomyślne dla pacjenta, gdy lekarzowi przysługuje prawo ograniczenia informacji o stanie zdrowia pacjenta i o rokowaniu, gdy jego zdaniem przemawia za tym dobro pacjenta. Jednakże pacjent ma prawo żądać pełnej informacji od lekarza. Wówczas lekarz ma obowiązek udzielić pacjentowi wszystkich informacji.

Warto również dodać, że omawiane prawo pacjenta, a tym samym zobowiązanie lekarza do przekazania pacjentowi informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu oraz możliwych metodach leczniczych warunkuje skuteczne korzystanie z innych praw pacjenta, w szczególności z prawa do wyrażania przez pacjenta zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych. Ale o tym z pewnością już wkrótce również pojawi się wpis.

Podstawa prawna:
1) ustawa z dnia 06.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U.2012.159 j.t.),
2) ustawa z dnia 05.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U.2015.464 j.t.)
3) Kodeks Etyli Lekarskiej.

Autor: Anna Przygocka, radca prawny, wpisana na listę Okręgowej Izby Radców Prawnych w Poznaniu.

Anna Przygocka prowadzi Kancelarię kancelaria-przygocka.pl, która oferuje kompleksową pomoc prawną dla podmiotów prawa handlowego, a także osób fizycznych. Kancelaria specjalizuje się m.in. w obsłudze podmiotów medycznych oraz przedsiębiorstw, którym towarzyszy od etapu zakładania działalności i poprzez ich rozwój i prowadzone inwestycje. W celu popularyzacji zagadnień związanych z prawem medycznym prowadzi blog iusmedica.pl