Czym jest zdrowie całej jamy ustnej?

Dzięki naszej ciężkiej pracy jako stomatologów wielu pacjentów rozumie potrzebę postępowania profilaktycznego. Są przyzwyczajeni do czyszczenia i kontroli zębów u stomatologa pod kątem obecności próchnicy czy chorób przyzębia. Jednak personel dentystyczny nie powinien poprzestać na tym osiągnięciu. Zamiast tego należy zastanowić się, jak można pomóc pacjentom lepiej zrozumieć najlepsze sposoby ochrony jamy ustnej i zależności pomiędzy jamą ustną a resztą organizmu. Profilaktyczna opieka stomatologiczna oznacza myślenie z perspektywy zdrowia całej jamy ustnej.

Czym jest zdrowie całej jamy ustnej?

Całościowe zdrowie jamy ustnej jest czymś znacznie więcej, niż szczotkowaniem i nitkowaniem zębów przez pacjentów. Oznacza kontrolę wzrostu bakterii na powierzchni zarówno twardych, jak i miękkich tkanek w jamie ustnej, a także zdolność przezwyciężania codziennych wyzwań, jakie niesie ze sobą współczesny styl życia. Częścią utrzymania zdrowia całej jamy ustnej pacjenta, w tym zębów, języka, policzków i dziąseł, jest także monitorowanie równowagi biofilmu. Tkanki miękkie, które w rzeczywistości są miejscem bytowania 80% wszystkich bakterii w jamie ustnej, stanowią rezerwuar, z którego populacja bakterii może przejść na zęby natychmiast po szczotkowaniu, zwiększając tym samym ryzyko typowych problemów zdrowotnych jamy ustnej.

W mikrobiomie jamy ustnej znajdują się bakterie, wirusy i grzyby. Jeśli ten delikatny system wejdzie w stan dysbiozy, lub braku równowagi, otwiera to drogę szkodliwym bakteriom do spowodowania próchnicy, choroby przyzębia lub halitozy. Można wyjaśnić to pacjentom, porównując równowagę pomiędzy dobrymi i złymi bakteriami w biofilmie do harmonii roślin i zwierząt w przyrodzie. W przypadku zmiany jednego gatunku obecnego w ekosystemie cała równowaga zostaje zaburzona.

Zdrowie całej jamy ustnej jest istotne dla pacjentów ze względu na dobrze udokumentowany związek pomiędzy jamą ustną a resztą organizmu. Należy przypominać pacjentom, że pozornie drobne problemy w jamie ustnej, takie jak zapalenie dziąseł, może mieć istotny wpływ na ogólny stan ich zdrowia. Wykazano, że choroba przyzębia ma związek z cukrzycą i chorobami serca, a suchość w jamie ustnej może być oznaką zakażenia wirusem HIV/AIDS lub zespołu Sjögrena, a także innych chorób i dolegliwości.

Jak mogę zwiększyć wiedzę na temat zdrowia całej jamy ustnej wśród moich pacjentów?

Choć pacjenci mogą być świadomi tego, jak ważne jest szczotkowanie zębów czy też istnienia związku pomiędzy zdrowiem jamy ustnej a ogólnym stanem ich zdrowia, jednocześnie mogą nie posiadać wiedzy na temat znaczenia tkanek miękkich lub nie rozumieć sposobu działania tej zależności. Mogą stawiać bielsze zęby ponad zapobieganie zapaleniu lub infekcji. Naszym zadaniem, jako trenerów i promotorów w dziedzinie zdrowia, jest wyjaśnienie rzeczywistego stanu rzeczy. Należy zwiększać wiedzę pacjentów za pomocą analogii. Jako stomatolog przyjazny środowisku często przypominam im o zależnościach symbiotycznych w przyrodzie, na przykład tej pomiędzy błazenkiem a ukwiałem morskim, w którym żyje, czy tej, w której ptak zjada owady z grzbietu nosorożca. Obie strony są od siebie wzajemnie zależne.

Uświadamiajmy pacjentom, że równowaga w ich jamie ustnej może zostać zaburzona, jeśli nie będzie kontrolowana za pomocą odpowiednich środków, takich jak szczotkowanie, nitkowanie i kontrola wzrostu bakterii na wszystkich powierzchniach jamy ustnej. Niektórzy pacjenci są bardzo otwarci na przekazywane informacje odnośnie tego, jak proaktywnie dbać o zdrowie jamy ustnej, a inni niechętnie się angażują. Wzbudzone poczucie winy może przynosić skutki przez tydzień lub dwa, ale po upływie tego czasu pacjenci mogą powrócić do swoich poprzednich niewłaściwych nawyków. (Nie wspominając, że obwinianie i besztanie może na dobre odstraszyć pacjenta, tak że nigdy więcej nie pojawi się w gabinecie!)

Pomimo mężnych wysiłków stomatologów podejmowanych w celu nakłonienia pacjentów do zmiany nawyków często ostatecznym bodźcem motywującym ich do zmiany jest problem dentystyczny, na przykład ból zęba. Korzystajmy z możliwości przypominania wszystkim naszym pacjentom, że w każdej chwili mogą zacząć działać i zapobiegać wystąpieniu problemów, z korzyścią zarówno dla jamy ustnej, jak i całego organizmu. Im lepiej współpracujemy z naszymi pacjentami i im więcej wiemy na temat przeszkód, jakie oddzielają ich od poprawy stanu zdrowia, tym skuteczniej możemy im pomóc osiągnąć pozytywne wyniki.

Jak podejście skoncentrowane na zdrowiu całej jamy ustnej zmieni moje zalecenia przekazywane pacjentom?

Kierując się podejściem do opieki stomatologicznej skoncentrowanym na zdrowiu całej jamy ustnej, powinniśmy zapewnić, że nasze zalecenia odzwierciedlają wnioski z analizy indywidualnej sytuacji każdego pacjenta. Niektórzy pacjenci mogą zaburzać równowagę mikrobiomu jamy ustnej, paląc papierosy. Inni mogą jeść i pić produkty o dużej zawartości cukru, które w inny sposób wpływają na bakterie. Wszyscy pacjenci potrzebują zindywidualizowanych zaleceń w zakresie produktów i higieny, które pomogą im proaktywnie dbać o zdrowie jamy ustnej.

Świadomość możliwego szkodliwego działania pewnych czynników na cały organizm w przypadku braku harmonii w jamie ustnej powinna zmienić podejście stomatologa do opieki nad pacjentem i zaleceń w zakresie higieny jamy ustnej. Samo przypominanie naszym pacjentom o szczotkowaniu, nitkowaniu i ograniczaniu spożycia cukrów nie wystarczy. Musimy wyjaśniać im, jakie konsekwencje i zagrożenia niesie ze sobą brak działania, nie tylko dla zdrowia zębów i dziąseł, lecz także dla zdrowia całego organizmu.

Lisa Knowles, D.D.S. (lekarz stomatolog)

O autorze

Dr Lisa Knowles zdobyła tytuł licencjata komunikacji w Alma College w Almie, Michigan. Tytuł stomatologa zdobyła w University of Michigan School of Dentistry, po czym odbyła jednoroczne praktyki ogólne w ośrodku Veteran Affairs Medical Center w Ann Arbor, w stanie Michigan, USA. Stworzone przez nią hasło „Beyond 32 Teeth” pomaga innym stomatologom dowiedzieć się, jak mogą poprawić wyniki leczenia swoich pacjentów przy jednoczesnej poprawie przychodów. Pisze artykuły dla kilku czasopism naukowych branży stomatologicznej, między innymi ADA Dental Practice Success, Dr. Bicuspid.com i Dental Economics. Korzystając z ogólnokrajowego zasięgu celowo wykracza poza utarte schematy, aby wspierać rozwój zawodowy stomatologów i wykonywać istotną pracę. Na jej stronie internetowej Beyond32Teeth.com znajduje się więcej informacji o tematach poruszanych w jej artykułach i wystąpieniach.