Protonoterapia – nowoczesny sposób leczenia nowotworów

Protonoterapia (radioterapia protonowa) jest bezpieczniejszą metodą leczenia chorych na nowotwory niż tradycyjna radioterapia. Dlatego zaleca się ją np. u dzieci. W Polsce dostęp do tej metody jest wciąż niewielki, gdyż prowadzi ją tylko jeden ośrodek w kraju – oceniają eksperci. O swoim pomyśle na zwiększenie dostępności tej innowacyjnej metody leczenia w onkologii mówili przedstawiciele lekarzy, pacjentów i naukowców we wtorek na śniadaniu prasowym w Warszawie.

Prof. Julian Malicki, dyrektor Wielkopolskiego Centrum Onkologii, przedstawił na spotkaniu zainicjowany kilka lat temu projekt INPRONKO, który zakłada utworzenie centrum i systemu radioterapii protonowej w Wielkopolsce. Wyjaśnił, że INPRONKO jest akronimem oznaczającym innowacyjną protonoterapię w onkologii. – Ten projekt przyniesie korzyści przede wszystkim pacjentom onkologicznym, ale też naukowcom i całemu krajowi – przekonywał specjalista.

Protonoterapia – co to jest?

Protonoterapia jest metodą bardzo skuteczną, a zarazem około trzykrotnie droższą niż standardowa radioterapia. Jej ogromną zaletą jest wysoka precyzja – protony uszkadzają komórki w guzie nowotworowym, ale nie niszczą zdrowych tkanek, dlatego jest to metoda bezpieczniejsza i powoduje znacznie mniej powikłań popromiennych. Z tych przyczyn, uznanymi – również przez Narodowy Fundusz Zdrowia – wskazaniami do stosowania radioterapii protonowej są guzy nowotworowe u dzieci i młodzieży do 18. roku życia, czyli do ukończenia rozwoju organizmu – przypomniał prof. Piotr Milecki, konsultant w dziedzinie radioterapii onkologicznej dla województwa wielkopolskiego. – Jest to powodowane m.in. tym, że im młodszy pacjent, u którego stosujemy radioterapię, tym istnieje większe ryzyko powstania u niego tzw. wtórnego nowotworu popromiennego – wyjaśnił. Przy zastosowaniu protonoterapii to ryzyko jest istotnie mniejsze. Innymi wskazaniami do zastosowania tej metody są czerniak gałki ocznej (siatkówki oka), nowotwory głowy i szyi oraz nowotwory centralnego układu nerwowego, w tym mózgu.

Na świecie protonoterapię stosuje się także w przypadku innych nowotworów położonych blisko narządów krytycznych dla życia. Są to m.in. rak trzustki, pęcherza moczowego, prostaty. Trwają badania nad stosowaniem jej u pacjentów z rakiem płuca. Prof. Malicki podkreślił w rozmowie z PAP, że ze względu na korzyści, jakie niesie ta metoda, standardy międzynarodowe mówią, iż dla populacji około 10 mln ludzi warto zbudować jeden ośrodek radioterapii protonowej. W Polsce obecnie działa jeden taki ośrodek – jest to Centrum Cyklotronowym Bronowice, które współpracuje z Centrum Onkologii w Krakowie. – Z tego, co wiem, obecnie chorych leczonych radioterapią protonową w kraju liczy się zaledwie w dziesiątkach – powiedział specjalista.

Problemem są koszty

Według niego, wskazania do zastosowania protonoterapii ma około 10% pacjentów wymagających radioterapii (około 10 tys. chorych), ale na razie eksperci chcieliby móc ją stosować u 2%. W ośrodku, który ma powstać w ramach projektu INPRONKO, byłoby to kilkuset do 1 tys. pacjentów. – Chciałbym obalić mit, że ta terapia jest za droga i nas na nią nie stać. Jeżeli rocznie NFZ wydaje na leczenie onkologiczne 8 mld złotych, z czego blisko 900 mln na radioterapię, to kilkadziesiąt milionów, które rocznie wydamy na radioterapię protonową to jest ułamek kosztów – argumentował prof. Malicki. Dodał, że Wielkopolskie Centrum Onkologii rocznie przeznacza 25% swojego budżetu na leki onkologiczne, które często nie są w stanie wyleczyć z choroby nowotworowej, tymczasem protonoterapia jest w ogromnej większości przypadków stosowana w celu wyleczenia pacjenta. – Trzeba podkreślić, że koszty leczenia protonoterapią kilkuset osób rocznie w żaden sposób nie zaważą na budżecie centrum – ocenił.

Wyzwanie technologiczne

Prof. Malicki zaznaczył, że projekt ma mieć również wymiar naukowy. – Chcemy nie tylko zajmować się leczeniem pacjentów we wskazaniach potwierdzonych na świecie, ale jako kraj o dużym potencjalne badawczym chcemy się włączyć w badania naukowe, m.in. nad nowymi wskazaniami – powiedział.

Profesor Krzysztof Kurek, dyrektor Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), ocenił, że INPRONKO jest bardzo dobrym projektem – nie tylko z punktu widzenia pacjentów i technologii medycznych. – Zbudowanie tego urządzenia jest wyzwaniem technologicznym. To jest okazja dla lekarzy zajmujących się kliniką, ale też dla inżynierów zajmujących się technologią. W wielu wypadkach maszyny protonowe są maszynami służącymi nauce. Zdobycie doświadczenia w tym zakresie daje nam szansę robienia pewnych elementów do największych urządzeń tego typu na świecie – ocenił.

Oprócz Wielkopolskiego Centrum Onkologii i NCBJ, kluczowymi partnerami projektu są Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytet Medyczny w Poznaniu. – Mamy też podpisane umowy z samorządami pięciu województw Polski zachodniej: wielkopolskiego, zachodniopomorskiego, lubuskiego, opolskiego i dolnośląskiego o współpracy w tym zakresie – przypomniał prof. Malicki. Wartość projektu jest szacowana na 250 mln zł. Jego realizacja wymaga wsparcia ze strony różnych resortów, w tym m.in. Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwa Rozwoju. – Bardzo liczymy też na wsparcie Ministerstwa Zdrowia – podkreślił ekspert.

O szczególnej roli lekarza stomatologa w leczeniu interdyscyplinarnym pacjenta, roku walki z nowotworem głowy i szyi oraz pierwszym ogólnopolskim programie walki z tą chorobą dyskutowano podczas konferencji w siedzibie Naczelnej Izby Lekarskiej w Warszawie.

Oprac. AF na podst. Joanna Morga (PAP Nauka w Polsce)

Fot. Darko Stojanovic, pixabay.com