Złogi nazębne – rodzaje, przyczyny, usuwanie złogów nazębnych

Podstawowym celem codziennej higieny jamy ustnej jest usunięcie złogów nazębnych, które przyczyniają się do powstawania chorób zębów oraz przyzębia. Złogi nazębne można podzielić na miękkie (niezmineralizowane) oraz twarde (te, które uległy mineralizacji).

Złogi nazębne, zarówno miękkie, jak i twarde, są jednym z głównych czynników ryzyka chorób zębów, przyzębia oraz zapalenia dziąseł. Dlatego tak istotna jest codzienna higiena jamy ustnej oraz profesjonalne zabiegi higienizacji wykonywane w gabinecie.

Złogi nazębne miękkie

Złogi nazębne miękkie nie uległy jeszcze zmineralizowaniu. Znajduje się wśród nich nabyta osłonka zębowa, płytka nazębna, biały osad na zębach (przy dziąśle, powierzchniach wargowych i policzkowych) oraz resztki pokarmowe.

• Nabyta osłonka zębowa – jest to bezkomórkowa, cienka, jednorodna oraz przezroczysta błona, powstała w wyniku wybiórczej adsorbcji glikoprotein śliny do powierzchni zęba. Zaczyna się ona tworzyć natychmiast po oczyszczeniu zębów i po około 90 minutach jest już całkowicie odtworzona. Pokrywa ona nie tylko zęby, ale również wszystkie stałe powierzchnie w jamie ustnej, jak protezy oraz implanty. Osłonka pełni rolę ochronną, ponieważ broni przed dostępem bakterii do szkliwa.

• Płytka nazębna – jest to miękki osad złożony głównie z drobnoustrojów. Płytka nazębna przylega tak ściśle do powierzchni zębów, że jest możliwa do usunięcia tylko energicznym szczotkowaniem. Gromadzi się szczególnie w trudnodostępnych miejscach – przy kieszonkach dziąsłowych, przy powierzchniach międzyzębowych, w bruzdach oraz zagłębieniach anatomicznych. Płytkę nazębną dzieli się na dwa rodzaje: naddziąsłową oraz poddziąsłową, która odgrywa dużą rolę w powstawaniu chorób przyzębia.

• Biały nalot na zębach/biały osad na zębach – to miękki biało-żółty nalot, który gromadzi się głównie w wyniku złej higieny jamy ustnej w okolicach dziąseł, powierzchni wargowych oraz policzkowych. W przeciwieństwie do płytki nazębnej, biały nalot na zębach przy dziąsłach czy na błonach śluzowych można usunąć energicznym płukaniem jamy ustnej.

• Resztki pokarmowe – to drobne pozostałości po posiłkach, które można usunąć podczas płukania jamy ustnej. Wyjątkiem są resztki, które utknęły w przestrzeniach międzyzębowych – w tym wypadku należy użyć nici dentystycznej lub szczoteczki międzyzębowej.

Złogi nazębne twarde

Złogi nazębne twarde są to złogi, które uległy już mineralizacji. Zalicza się do nich przede wszystkim kamień nazębny – naddziąsłowy i poddziąsłowy. Mineralizacja zaczyna się już około 2-3 dni do kilku tygodni po powstaniu płytki nazębnej. Kamień nazębny tworzy się w ciągu całego życia.

• Kamień naddziąsłowy ma kolor biało-żółty, ale może ulegać przebarwieniom. Tworzy się najczęściej na językowych powierzchniach zębów. Jego konsystencja jest miękka, dzięki czemu można go stosunkowo łatwo usunąć przy pomocy odpowiednich narzędzi. Jego nagromadzenie się ma duży wpływ na powstawanie chorób dziąseł.

• Kamień poddziąsłowy jest trudniejszy do zdiagnozowania, ponieważ tworzy się wokół korzeni zębów. Można stwierdzić jego występowanie tylko za pomocą zgłębnikowania, diafanoskopii oraz rentgenogramu. Jest bardzo twardy i ma kolor brązowy lub ciemnozielony. Ze względu na jego zwartą konsystencję i ścisłe przyleganie do powierzchni zęba trudno go usunąć. Kamień poddziąsłowy jest skutkiem długotrwałego nieleczonego zapalenia tkanek miękkich.

Usuwanie złogów nazębnych miękkich

Złogi nazębne miękkie w dużej mierze można usunąć podczas codziennej higieny jamy ustnej, na którą składa się m.in. szczotkowanie zębów oraz oczyszczanie przestrzeni między zębami. W doborze prawidłowej techniki szczotkowania pomoc może oczywiście higienistka stomatologiczna w trakcie instruktażu.

Usuwanie złogów nazębnych jest najskuteczniejsze podczas szczotkowania zębów tzw. metodą roll. Polega ona na ułożeniu włosia szczoteczki pod kątem 45° do powierzchni zębów, a następnie przesuwaniu główki ruchami obrotowo-wymiatającymi po powierzchniach zębów i dziąseł. Ruch powinien być powtórzony od 4 do 6 razy w jednym miejscu.

Do innych metod szczotkowania zębów pomagających w usuwaniu złogów nazębnych miękkich zalicza się:
• metoda Bassa,
• metoda Stillmana,
• metoda Chartersa,
• metoda Fonessa,
• metoda Solo.

Oczywiście w codziennej higienie nie można zapominać o oczyszczaniu przestrzeni między zębami, gdzie również gromadzić się mogą złogi nazębne miękkie. Do ich higieny zaleca się używanie nici dentystycznych lub szczoteczek międzyzębowych. Zabieg ten powinien być wykonywany codziennie.

Usuwanie złogów nazębnych twardych

Usuwanie złogów nazębnych twardych – czyli kamienia nazębnego – możliwe jest tylko podczas profesjonalnego zabiegu higienizacji wykonywanego przez higienistkę stomatologiczną/lekarza dentystę. Zabiegiem tym jest skaling – ma on na celu usunięcie kamienia nazębnego z powierzchni zębów, korzeni zębowych oraz uzupełnień protetycznych. Może on być wykonywany przy użyciu narzędzi ręcznych (skalery, motyczki, pilniczki, kirety uniwersalne, gładziki, paski ścierne), narzędzi ultradźwiękowych (skalery naddziąsłowe i skalery poddziąsłowe) oraz narzędzi mechanicznych (kątnice). Uzupełnieniem skalingu jest piaskowanie, po którym wykonać można również polerowanie zębów i fluoryzację.

Źródło: „Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych” pod red. prof. dr. hab. n. med. Zbigniewa Jańczuka

Niewłaściwa technika szczotkowania, brak systematyczności oraz złe nawyki żywieniowe – takie błędy pacjentów jako najczęstsze wskazuje Ania Makówka, higienistka stomatologiczna, blogerka portalu Dentonet.pl.

Oprac. AF
Fot. Archiwum