Zęby, zaklęcia i zioła. Stomatologia w Mezopotamii
Zęby, zaklęcia i zioła. Stomatologia w Mezopotamii
Spis treści
Przyjmuje się, że starożytna Mezopotamia, położona między Tygrysem a Eufratem, to kolebka cywilizacji i prawa pisanego, ale także miejsce narodzin pierwszych praktyk stomatologicznych. Choć dalekie od współczesnych standardów, ówczesne metody leczenia schorzeń jamy ustnej stanowiły fundament pod rozwój medycyny i stomatologii, jaką znamy dzisiaj.
Antyczna Mezopotamia, której początki należy łączyć z kulturą Sumerów, obejmowała obszary zajmowane współcześnie przez Irak, Syrię, Izrael, Kuwejt, częściowo także Iran i Turcję.
Leczenie zębów – między medycyną a magią
Jednym z najbardziej charakterystycznych mezopotamskich przekonań była wiara w tzw. „robaka zębowego” – niewidzialnego sprawcę bólu i próchnicy. Uważano, że drąży on ząb od środka, powodując uszkodzenia i dolegliwości bólowe. Przekonanie to przetrwało aż do XVIII w., występowało też w wielu innych kulturach starożytnych.
W odnalezionych tekstach z terenu Mezopotamii, zapisanych pismem klinowych, znaleźć można wzmianki o leczeniu bólu zęba przy pomocy mieszanek ziołowych, a także …recytacji zaklęć, które miały sprawić, że intruz opuści wnętrze zęba. Mezopotamska stomatologia opierała się na dwóch filarach: wiedzy empirycznej i praktykach magiczno-religijnych. Leczeniem zajmowali się zarówno lekarze (asu), jak i kapłani-uzdrowiciele (asipu).
Pierwsi korzystali głównie z ziół oraz zabiegów manualnych, drudzy – odwoływali się do zaklęć, rytuałów i składania ofiar. Choć ich podejście różniło się, asu i asipu uzupełniali się, tworząc złożony system leczenia. Z przekazów wynika, że medycy zajmowali się m.in. usuwaniem ropni, leczeniem złamań oraz stosowaniem maści ziołowych – choć brak dowodów na zaawansowane zabiegi stricte stomatologiczne, jak np. wypełnienia.
Dłuta, wiertła i najstarsze podręczniki stomatologiczne świata
Praktyki stomatologiczne najczęściej stosowane w Mezopotamii obejmowały: dezynfekcję jamy ustnej za pomocą ekstraktów roślinnych, żywic i olejków, które łagodziły ból i działały antybakteryjnie. Zalecano żucie określonych korzeni, które miały skutecznie odstraszać „robaka zębowego” i ograniczać ewentualne dolegliwości. Znaleziska potwierdzają, że powszechnie stosowano recytowanie zaklęć, np. „przeciwko bólowi zęba”. W użyciu były także narzędzia z metalu, kości i drewna – na stanowiskach archeologicznych odnaleziono przedmioty przypominające pęsety, dłuta czy wiertła, którymi usuwano fragmenty zębów lub oczyszczano zmiany próchnicze.
Z XVIII–XVI w. p.n.e. pochodzą pierwsze znane „podręczniki” stomatologiczne, zapisane na glinianych tabliczkach w Aszur (stolica Mezopotamii w III i II tysiącleciu p.n.e.). Zawierały one przepisy jak przyrządzać mieszanki zabezpieczające zęby przed próchnicą oraz łagodzące ból. A w tekstach asyryjskich sprzed 5000 lat znajdują się opisy skutecznych metod pielęgnacji jamy ustnej, co świadczy o wysokiej świadomości zdrowotnej mieszkańców Mezopotamii.
Źródło: Dentistry in ancient Mesopotamia, E.J. Neiburger
POWIĄZANE ARTYKUŁY
W Polsce niewielu lekarzy dentystów posiada specjalizację z zakresu periodontologii. Tymczasem trzeba pamiętać, że współczesna stomatologia to nie tylko zęby, ale też dziąsła czy tkanki miękkie jamy ustnej. – Zwracajmy na to uwagę. Działajmy przede w...
Próchnica zębów towarzyszy człowiekowi od tysięcy lat. Choć współczesna stomatologia ma do dyspozycji zaawansowaną diagnostykę, bezpieczne znieczulenia i trwałe, efektywne materiały do odbudowy zębów, w przeszłości leczenie opierało się na metodach, ...
Zęby taurodontyczne to anomalia morfologiczna wielokorzeniowych trzonowców stałych oraz mlecznych, zarówno w obrębie szczęki, jak i żuchwy. Można ją rozpoznać wyłącznie na podstawie badań obrazowych – zęby taurodontyczne cechują się przesunięciem dow...
Podrażnienia błon śluzowych, bóle zębów i stany zapalne dziąseł wraz ze wszystkimi tego objawami to dolegliwości, które potrafią skutecznie uprzykrzyć życie. Oczywiście ich leczenie zawsze wymaga wizyty u dentysty, profesjonalnej diagnostyki oraz spe...
Zęby stożkowate to anatomiczna nieprawidłowość kształtu zębów, które przyjmują charakterystyczną stożkowatą postać – są spiczaste, od dziąsła mocno zwężają się w stronę korony. Najczęściej występują one u pacjentów z hipodoncją oraz niektórymi zespoł...
Palenie papierosów to nałóg bardzo szkodliwy dla całego organizmu człowieka – nie wyłączając jamy ustnej. Substancje zawarte w dymie tytoniowym niszczą szkliwo, prowadzą do chorób przyzębia, a także są jedną z głównych przyczyn nowotworów jamy ustnej...
Zęby pieńkowe to zaburzenie rozwojowe zębów będące efektem negatywnego wpływu różnych czynników na etapie kształtowania się zębów w okresie prenatalnym. Mają one charakterystyczny kształt, przypominający nieco pieńki lub stożki, z wyraźnie szpicowatą...
Dieta odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej. Odpowiedni dobór składników odżywczych może znacząco wzmocnić strukturę zębów i dziąseł, podczas gdy niewłaściwe nawyki żywieniowe przyczyniają się do rozwoju próchnicy, erozji szkliwa i c...
Krzywe zęby mogą być problemem zarówno estetycznym, jak i zdrowotnym. Wiele osób zastanawia się, jak wyprostować zęby, aby poprawić nie tylko wygląd swojego uśmiechu, ale także zdrowie jamy ustnej. Na szczęście istnieje wiele metod prostowania zębów,...
Zęby kołkowate to zaburzenie anatomiczne kształtu koron zębowych, które przyjmują dość charakterystyczną postać przypominającą tzw. kołki. Zazwyczaj są one diagnozowane u osób ze skomplikowanymi zespołami genetycznymi oraz oligondoncją. W stomatolog...
Zęby oczne to potoczna, nieznajdująca potwierdzenia w specjalistycznych źródłach naukowych nazwa górnych kłów, czyli tzw. trójek. Skąd wzięło się to określenie? Tego tak naprawdę nie wiadomo – być może ma to związek z faktem, że są położone bezpośred...
