Mikrobiota jamy ustnej narzędziem w diagnostyce autyzmu u dzieci?

Interdyscyplinarny zespół naukowców z Wydziału Stomatologii oraz Wydziału Psychologii Uniwersytetu w Hongkongu (University of Hong Kong, HKU) odkrył obiecującą zależność między mikrobiotą jamy ustnej a zaburzeniami ze spektrum autyzmu (Autism Spectrum Disorder, ASD). W badaniach, których wyniki opublikowano na łamach „Journal of Dentistry”, naukowcy przedstawili model predykcyjny, który umożliwia identyfikację dzieci z ASD na podstawie prostego badania mikrobiomu jamy ustnej, osiągając 81% skuteczności.

ASD to przewlekłe zaburzenie neurorozwojowe, charakteryzujące się trudnościami w komunikacji społecznej oraz występowaniem ograniczonych, powtarzalnych wzorców zachowań i zainteresowań. Zaburzenia ze spektrum autyzmu stały się poważnym wyzwaniem zdrowotnym na całym świecie – w Stanach Zjednoczonych diagnozuje się je już u 1 na 36 dzieci, a w systemie edukacyjnym Hongkongu – u około 1 na 49 dzieci.

Z perspektywy klinicznej kluczowa jest jak najszybsza diagnoza ASD, jednak obecnie rozpoznanie najczęściej następuje dopiero około 5. roku życia. W przypadku łagodniejszych form zaburzenia diagnoza często opóźnia się do momentu, gdy wymagania społeczne zaczynają przekraczać możliwości dziecka. Aktualne metody przesiewowe opierają się głównie na subiektywnych obserwacjach nauczycieli i opiekunów, których skuteczność zależy od poziomu wiedzy o autyzmie.

Mikrobiom jamy ustnej jako narzędzie przesiewowe w diagnostyce autyzmu?

Coraz więcej badań wskazuje na potencjał biomarkerów mikrobiomu jako obiektywnych narzędzi przesiewowych, które mogłyby wspierać tradycyjne metody diagnozowania autyzmu. Wcześniejsze analizy sugerowały, że mikrobiom jelitowy i jamy ustnej odgrywają istotną rolę w mechanizmach zapalnych, zaburzeniach funkcjonowania układu odpornościowego oraz w dysfunkcji osi jelitowo-mózgowej – czynnikach powiązanych z ASD.

Ponieważ proces trawienia rozpoczyna się w jamie ustnej, badanie bakterii obecnych w tym środowisku może stanowić prostą i szybką metodę wczesnej identyfikacji autyzmu. Dotychczas jednak niewiele badań koncentrowało się na związku między mikrobiotą jamy ustnej a ASD.

Badania zespołu HKU – przełomowe wyniki

W odpowiedzi na tę lukę badawczą zespół ekspertów, w skład którego weszli specjaliści z Wydziału Stomatologii i Wydziału Psychologii HKU, przeprowadził badania nad różnicami w mikrobiocie jamy ustnej dzieci z autyzmem i dzieci neurotypowych.

Analizie poddano próbki pobrane od 25 dzieci z ASD oraz 30 dzieci rozwijających się prawidłowo w wieku od 3 do 6 lat. Wyniki wykazały znaczące różnice w składzie bakteryjnym – zidentyfikowano 11 gatunków bakterii, które wykazały szczególny potencjał jako biomarkery autyzmu.

W oparciu o zebrane dane, zespół opracował model predykcyjny pozwalający z 81% skutecznością identyfikować dzieci z ASD na podstawie analizy mikrobiomu jamy ustnej. To przełomowe odkrycie otwiera drogę do stworzenia prostego, nieinwazyjnego narzędzia przesiewowego, które w przyszłości mogłoby być włączone do rutynowych przeglądów stomatologicznych u dzieci.

Perspektywy rozwoju

Naukowcy planują kolejną fazę badań, obejmującą rozszerzenie liczebności próby w celu dalszej walidacji i udoskonalenia technologii. Ostatecznym celem jest wprowadzenie tej innowacyjnej metody jako szeroko dostępnego narzędzia wczesnej diagnostyki, umożliwiającego skierowanie dzieci na odpowiednią terapię w najważniejszym dla ich rozwoju okresie.

Wyniki badania opublikowano w styczniu 2025 r. w artykule „Alterations of oral microbiota in young children with autism: Unraveling potential biomarkers for early detection” na łamach „Journal of Dentistry”.

Objawy złych nawyków, takich jak przygryzanie wargi czy policzka, pierwsze symptomy bruksizmu, skutki uboczne przyjmowania leków lub różnego rodzaju zaburzeń ogólnoustrojowych – m.in. o tym mogą świadczyć wykrywane podczas badania stomatologicznego zmiany w obrębie błon śluzowych jamy ustnej u dzieci. – Błona śluzowa jest dla ciała tym, czym dla duszy są oczy, czyli zwierciadłem. Na niej widać wszystko – mówi prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk, kierownik Zakładu Stomatologii Dziecięcej WUM, prezes Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej, konsultant krajowa z zakresu stomatologii dziecięcej.

Źródło: https://www.hku.hk/press/