„Yes! We can end TB”. 24 marca – Światowy Dzień Gruźlicy
„Yes! We can end TB”. 24 marca – Światowy Dzień Gruźlicy
Spis treści
W 2023 r. zarejestrowano w Polsce 4231 przypadków gruźlicy, w tym 4077 gruźlicy płuc – poinformowano na konferencji w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc (IGiChP), zorganizowanej przy okazji przypadającego 24 marca Światowego Dnia Gruźlicy. Eksperci mówili też o wyzwaniu w skali globalnej: gruźlicy wielolekoopornej – trudnej i kosztownej w leczeniu, szczególnie częstej w krajach byłego ZSRR, np. w Rosji i na Białorusi.
„Yes! We can end TB”, czyli „Tak! Możemy zwalczyć gruźlicę” – to hasło Światowego Dnia Gruźlicy, który przypada w niedzielę 24 marca. To właśnie 24 marca 1882 r. niemiecki mikrobiolog Robert Koch (1843-1910) ogłosił odkrycie prątka gruźlicy.
Gruźlica jest chorobą zakaźną wywołaną przez prątki z grupy Mycobacterium tuberculosis complex. Najczęstsza jest gruźlica płuc, ale choroba może rozwijać się także w innych narządach. Gruźlicą można się zarazić poprzez bliski kontakt, np. długotrwałe przebywanie w pomieszczeniu z osobą, która kaszle, odkrztusza, mówi lub śmieje się głośno. Prątki gruźlicy krążą wówczas powietrzu – wraz z ich wdychaniem dochodzi do zakażenia. Szczepionkę przeciw tej chorobie wynaleziono w 1921 r.
Pandemia COVID-19 przyczyniła się do spowolnienia, wstrzymania lub odwrócenia wcześniejszych postępów w walce z gruźlicą na świecie. Najbardziej widocznym i natychmiastowym skutkiem pandemii był globalny spadek liczby osób, u których wykryto gruźlicę. – Liczba przypadków zgłoszonych przez kraje do Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) spadła o 18% – z 7,1 mln w 2019 r. do 5,8 mln w 2020 r. W 2022 r. zarejestrowano już 7,5 mln nowych zachorowań. Poprawił się dostęp do usług medycznych, zaburzony w czasie pandemii COVID-19. Więcej osób można było zdiagnozować i leczyć – mówiła podczas konferencji prasowej w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc (IGiChP) prof. dr hab. Maria Korzeniewska-Koseła z Zakładu Epidemiologii i Organizacji Walki z Gruźlicą w tym instytucie.
4231 przypadków gruźlicy w Polsce w 2023 r.
W 2023 r. (dane z 15 marca 2024 r.) zarejestrowano w Polsce 4231 przypadków gruźlicy, w tym 4077 gruźlicy płuc. Zapadalność wynosiła 11,2 na 100 tys. (u kobiet 5,6 na 100 tys. oraz 17,2 na 100 tys. u mężczyzn). Zachorowało 45 dzieci i 60 nastolatków. Tzw. gruźlicę wielolekooporną (multi drug-resistant tuberculosis, MDR-TB), wywołaną przez prątki oporne na dwa najsilniejsze leki przeciwprątkowe (ryfampicynę i izoniazyd), rozpoznano u 89 chorych. U 11 kolejnych wykryto oporność na ryfampicynę – poinformowano na konferencji.
Podczas konferencji podano też bardziej szczegółowe dane za 2022 r. Zgodnie z szacunkami WHO rzeczywista globalna liczba nowych zachorowań na gruźlicę wynosiła wówczas 10,6 mln (od 9,9 do 11,4 mln), a zapadalność – 133 na 100 tys. ludności. Przypuszcza się, że u 3,1 mln osób gruźlica nie została wykryta i leczona. Większość chorych na gruźlicę (55%) stanowili mężczyźni, 33% kobiety, zaś 12% dzieci do lat 14.
W 2022 r. dwie trzecie światowej liczby chorych na gruźlicę było mieszkańcami ośmiu krajów: Indii (27%), Indonezji (10%), Chin (7,1%), Filipin (7%), Pakistanu (5,7%), Nigerii (4,5%), Bangladeszu (3,6%) i Konga (3%). Z powodu gruźlicy zmarło w 2022 r. od 1,18 do 1,43 mln osób, włączając osoby zakażone HIV. Na same Indie przypadło 29% globalnej liczby zmarłych na gruźlicę. Liczba zgonów z powodu gruźlicy wśród osób zakażonych HIV zmniejsza się od wielu lat – w 2022 r. wynosiła 167 tys.
Gruźlica oporna na leki – skutek nieprawidłowości w opiece nad chorymi
U większości chorych leczenie gruźlicy wywołanej przez prątki wrażliwe na leki kończy się sukcesem. Powszechnie stosowany jest sześciomiesięczny schemat leczenia – przez dwa miesiące podaje się cztery leki: izoniazyd, ryfampicynę, pyrazynamid i etambutol, a przez kolejne cztery miesiące – ryfampicynę i izoniazyd. Od 2021 r. WHO zaleca także czteromiesięczny schemat leczenia, złożony z izoniazydu, ryfapentyny, moksyfloksacyny i pyrazynamidu.
Na skutek nieprawidłowości w opiece nad chorymi u części z nich rozwija się gruźlica oporna na leki. Liczba chorych na tzw. gruźlicę wielolekooporną (MDR-TB) – wywołaną przez prątki oporne na dwa najsilniejsze leki przeciwprątkowe (ryfampicynę i izoniazyd) oraz na gruźlicę oporną na ryfampicynę – wynosiła w 2022 r. 410 tys.
Największe na świecie odsetki MDR-TB wśród ogółu chorych na gruźlicę stwierdza się w krajach będących w przeszłości republikami ZSRR (w 2022 r. na Białorusi 41,5%, na Ukrainie 25,2%). Leczenie chorych na MDR-TB trwało do niedawna co najmniej 18 miesięcy, wymagało podawania czterech lub więcej leków. Badania prowadzone w krajach o dużym rozpowszechnieniu MDR-TB pokazały jednak, że skuteczne leczenie może trwać tylko 26 tygodni, jeżeli stosuje się bedakilinę, pretomanid (najnowszy lek przeciwprątkowy), linezolid i opcjonalnie moksyfloksacynę – schemat BPaL(M). Zgodnie z zaleceniami WHO, BPaL(M) powinien być schematem pierwszego wyboru do leczenia chorych na MDR-TB jeżeli spełniają wyznaczone kryteria kliniczne.
Kluczowe szybkie wykrycie choroby
Dr Adam Nowiński z Instytutu Gruźlicy zwrócił uwagę, że leki stosowane w nowoczesnym leczeniu gruźlicy wielolekoopornej są niezwykle drogie – na jedną osobę trzeba wydać około 240 tys. złotych, a pudełko jednego z leków kosztuje ponad 60 tys. zł. Dzięki donacji WHO można było sfinansować leczenie obecnych w Polsce uchodźców z Ukrainy i innych krajów. Ponadto Instytut otrzymał ostatnio ultranowoczesną aparaturę diagnostyczną, która wskazuje, czy dany szczep jest lekooporny, co ogromnie ułatwia leczenie.
(…)
Jak podkreśliła prof. Maria Korzeniewska-Koseła, najważniejsze w walce z gruźlicą jest szybkie wykrywanie choroby i właściwe leczenie. Większość chorych na gruźlicę wywołaną przez prątki wrażliwe na leki przestaje być zakaźna. Dostępny od niedawna schemat BPaL(M) zwiększył szansę na skuteczne leczenie chorych na gruźlicę wielolekooporną.
Postęp w walce z gruźlicą zależy także od diagnostyki. Sekwencjonowanie nowej generacji (NGS) umożliwia szybkie wykrywanie genów oporności na leki. Opracowywane są testy do wykrywania gruźlicy w najwcześniejszej fazie. Sztuczna inteligencja umożliwia szybką i masową diagnostykę radiologiczną.
Źródło: https://naukawpolsce.pl/
POWIĄZANE ARTYKUŁY
Dziś (20 marca) obchodzony jest Światowy Dzień Zdrowia Jamy Ustnej. To kulminacja całorocznej kampanii, poświęconej zwiększaniu świadomości na temat prewencji i kontroli chorób jamy ustnej. Uświadamia dorosłych i dzieci o dobrych nawykach dotyczących...
Uśmiech to naturalny sposób wyrażania radości oraz poczucia szczęścia. Jak co roku, w pierwszy piątek października obchodzimy jego święto. Według licznych badań, dzięki uśmiechaniu się można powiększyć grono znajomych, lepiej rozwijać swoją karierę, ...
Obchodzony 5 maja Światowy Dzień Higieny Rąk został ustanowiony przez WHO i jest skierowany przede wszystkim do pracowników sektora ochrony zdrowia. Jego celem jest podniesienie standardów i praktyki w zakresie prawidłowej higieny rąk oraz wdrożenie ...
1 grudnia obchodzony jest Światowy Dzień AIDS. Jest to jedna z najważniejszych kampanii na rzecz zdrowia publicznego, zainicjowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1988 r. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwo...
7 kwietnia – w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – obchodzony jest Światowy Dzień Zdrowia. Jego celem jest zwrócenie szczególnej uwagi na problemy zdrowotne społeczeństw na świecie. Tegoroczne obchody są szczególne, bo wiążą się ...
Poprawa nastoju, łatwiejsze nawiązywanie relacji, łagodzenie konfliktów, czy większa pewność siebie – to tylko niektóre korzyści płynące z uśmiechu, wskazane przez respondentów w badaniu zrealizowanym dla Mars Polska. Ten sposób okazywania radości je...
Szacuje się, że w Polsce zakażonych wirusem HCV jest ok. 150 tys. osób, z których aż 86 proc. nie zdaje sobie z tego sprawy. Wirus ten jest odpowiedzialny za wirusowe zapalenie wątroby typu C i około 60 proc. przypadków raka wątroby, który w Polsce p...
12 maja po raz kolejny obchodzony będzie Światowy Dzień Zdrowych Dziąseł. To dobra okazja, by przypomnieć, że zdrowa jama ustna to nie tylko zdrowe zęby, ale i dziąsła, a ich choroby mogą mieć bardzo poważny wpływ na ogólny stan organizmu. Obchodzo...
W niedzielę 17 września obchodzony jest kolejny Światowy Dzień Bezpieczeństwa Pacjenta, ustanowiony przez WHO w 2019 r. Jego głównym celem jest poprawa świadomości znaczenia bezpieczeństwa pacjentów oraz zwiększenie zaangażowania społeczeństwa w bezp...
Zdrowie psychiczne jest powszechnym prawem człowieka – to hasło przewodnie obchodzonego 10 października Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego 2023. Inicjatorzy wydarzenia – Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz Światowa Federacja Zdrowia Psychiczne...
4 marca obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Świadomości HPV – jego celem jest zwiększanie świadomości na temat nowotworów związanych z HPV oraz promowanie szczepień ochronnych. Szacuje się, że około jeden na trzy przypadki raka okolic głowy i szyi m...
