Wegetarianizm i weganizm a zdrowie jamy ustnej

Pierwszy października to Światowy Dzień Wegetarianizmu, który został ustanowiony w 1977 roku przez Północnoamerykańskie Towarzystwo Wegetariańskie (North American Vegetarian Society). Przy tej okazji warto sprawdzić, jak niespożywanie mięsa i jego przetworów wpływa na zdrowie jamy ustnej.

Według strony internetowej Światowego Dnia Wegetarianizmu, jest to okazja do spróbowania bezmięsnych potraw i poznania wielu korzyści, które dla naszego zdrowia wynikają z niejedzenia mięsa. Rzeczywiście, wysokie spożycie mięsa, zwłaszcza czerwonego i przetworzonego, negatywnie wpływa na nasz organizm, a produkcja mięsa jest jednym z najważniejszych czynników przyczyniających się do globalnego ocieplenia i degradacji środowiska.

W wielu krajach przybywa osób, które odchodzą od mięsa i skłaniają się ku diecie w większym stopniu opartej na roślinach. W Wielkiej Brytanii spożycie mięsa i produktów mięsnych cały czas spada. W celu wyznaczonym w Narodowej Strategii Żywnościowej (National Food Strategy) zaleca się, aby spożycie mięsa w Zjednoczonym Królestwie spadło w ciągu najbliższych 10 lat o 30%.

Czy dieta wegetariańska obniża gęstość kości?

Portal Statista.com szacuje, że od 1984 roku liczba wegetarian w Wielkiej Brytanii wzrosła ponad dwukrotnie – około 6% populacji kraju jest obecnie wegetarianami, 4% to weganie, także 4% to peskatarianie (nie jedzą czerwonego i białego mięsa, ale spożywają ryby). Dieta wegetariańska oparta jest na warzywach i owocach, ziarnach i roślinach strączkowych, orzechach i nasionach, jajkach, produktach mlecznych i miodzie. Nie zawiera żadnych produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak produkty mleczne, miód i jaja.

Jak w przypadku innych diet, wegetarianizm i dieta wegańska mogą być zdrowymi dietami, ale mogą być również niezdrowe, jeśli nie są odpowiednio zbilansowane. Jeżeli chodzi o zdrowie jamy ustnej, badania sugerują, że dieta wegetariańska może pogorszyć gęstość kości. W jednym z badań wykazano, że gęstość mineralna kości (BMD) u wegetarian jest niższa o 4% niż u osób, które nie zrezygnowały ze spożywania mięsa.

Dieta wegańska i niedobory witaminy B

Z kolei badanie z 2019 roku przeprowadzone przez Boutiou, Arhakisa i Anttonena wskazuje na związek pomiędzy dietą wegetariańską a erozją zębów. Jak podali autorzy, ma to związek ze zwiększonym spożyciem kwaśnych pokarmów. Inne niedobory żywieniowe powszechne w źle skonstruowanej diecie wegetariańskiej lub wegańskiej również mogą manifestować się w jamie ustnej. Najczęstsze z nich to te związane z kompleksem witamin z grupy B.

Witaminy z grupy B znajdują się m.in. w mięsie i produktów zwierzęcych, choć występują również w odpowiednich ilościach w zbożach, ziarnach, ryżu i roślinach strączkowych. Jednak rafinacja zbóż znacznie obniża poziom witamin z grupy B, a nieodpowiednie spożycie białka może również wpływać na status witamin z grupy B. Spożywanie szerokiej gamy zbóż, orzechów i nasion roślin strączkowych zapewnia odpowiednie spożycie pełnowartościowych białek i kompleksu B.

Dobrym wskaźnikiem niedoboru witamin z grupy B jest często wygląd języka. Powiększony język (w tym boczne kubki smakowe), który jest błyszczący, jasnoczerwony i wyżłobiony, wskazuje na niedobór witamin z tej grupy. Inne objawy niedoboru witamin B to: zapalenie kątów ust, pęknięcia i owrzodzenia warg lub kątów ust, czerwony obolały język, łuszczenie wokół nosa, ust i czoła, afty.

W dłuższym okresie czasu dieta wegańska może powodować szczególnie zagrożenie niedoborem witaminy B₁₂. Występuje ona bowiem tylko w produktach zwierzęcych i chociaż organizm potrzebuje stosunkowo niewielkich jej ilości, schorzenia przewodu pokarmowego, długotrwałe stosowanie antybiotyków, suplementacja chlorkiem potasu i niektóre leki obniżające poziom cholesterolu mogą niekorzystnie wpływać na syntezę i wchłanianie witaminy B₁₂ z jelit.

Najbardziej znaczącym objawem niedoboru B₁₂ jest potencjalnie śmiertelny stan – niedokrwistość (anemia) złośliwa charakteryzująca się bladością skóry i błon śluzowych, uczuciem wyczerpania i słabą koordynacją. Do innych schorzeń należą też inne nieprawidłowości hematologiczne, zaburzenia wchłaniania, osteoporoza, choroby psychiczne, demencja i udar. Bardzo ważne jest, aby przyjmujące dietę wegańską kobiety w ciąży zapewniły sobie odpowiednie spożycie B₁₂ – zarówno podczas ciąży, jak i karmienia piersią.

Wybór diety wegetariańskiej lub wegańskiej przynosi korzyści dla zdrowia, takie jak niższe średnie BMI, obniżony poziom cholesterolu i niższa śmiertelność z powodu choroby niedokrwiennej serca, niemniej samo unikanie produktów zwierzęcych może być szkodliwe. Dlatego diety oparte na roślinach wymagają znacznych kompetencji żywieniowych, determinacji i wytrwałości w stosowaniu diety i schematów suplementacji, aby uniknąć negatywnych konsekwencji zdrowotnych – także tych manifestujących się w jamie ustnej.

Poniżej wymieniono zalecane wegańskie źródła kluczowych składników odżywczych, które są również przyjazne dla zębów.

Wegetariańskie źródła kluczowych składników odżywczych

Białko: pełne ziarna (np. pełnoziarnista mąka i chleb, brązowy ryż), orzechy (np. laskowe, nerkowce, brazylijskie, migdały), słonecznik i inne nasiona, nasiona roślin strączkowych (np. groch, soczewica, fasola), mąka sojowa, mleko sojowe, tofu.

Węglowodany: pełne ziarna, pełnoziarnisty chleb, makaron i inne produkty mączne, soczewica, fasola, ziemniaki, suszone i świeże owoce.

Tłuszcze: orzechy i nasiona, oleje z orzechów i nasion, wegańska margaryna, awokado.

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT): oleje – krokoszowy, słonecznikowy, kukurydziany, z wiesiołka i lniany, lniany, z pestek dyni, z orzechów włoskich.

Witamina A: marchew, szpinak, dynia, bataty, morele, ciemna zielenina, wegańskie margaryny, melon kantalupa.

Witamina B: orzechy, pełne ziarna, owies, musli, nasiona roślin strączkowych, ekstrakt drożdżowy, zielone warzywa liściaste, ziemniaki, grzyby, suszone owoce.

Witamina B₁₂: mleka sojowe, margaryny wegańskie, płatki śniadaniowe, żywność fermentowana (np. tamari, miso, tempeh), warzywa morskie (np. hijiki, wakame, spirulina).

Witamina C: (źródła niekwaśne): owoce Paw-Paw, brukselka, kapusta biała, kalafior, melon kantalupa, okra, rukiew wodna, wszystkie zielone warzywa liściaste, ziemniaki (gotowane w mundurkach), bataty, morele, nasiona lucerny, nasiona kiełkujące, wszystkie owoce i warzywa.

Witamina D: światło słoneczne, niektóre mleka sojowe i margaryny wegańskie.

Witamina E: Orzechy, nasiona, pełne ziarna i mąki, oleje roślinne.

T.H.

źródła: https://www.the-dentist.co.uk/content/news/vegetarianism-and-oral-health

https://www.researchgate.net/publication/338686436_Vegetarian_and_Vegan_Diet_Is_it_as_healthy_as_it_seems_Dental_Erosion_among_the_Vegetarians_and_Vegans