Dentonet
PACJENT
E-mail
WYBIERZ KATEGORIĘ
Leczenie zachowawcze i endodoncja
Protetyka i implantologia
Stomatologia estetyczna
Ortodoncja
Periodontologia
Higiena i zdrowie jamy ustnej

Zaburzenia narządu żucia

Publikacja:

Zaburzenia narządu żucia

Jak zbudowany jest narząd żucia?

Jakie są przyczyny dysfunkcji narządu żucia należy?

Jakie są objawy zaburzeń czynnościowych narządu żucia?

Jakie są ogólne zasady leczenia zaburzeń narządu żucia?

Jak zbudowany jest narząd żucia?

Narząd żucia, stanowiący początkowy odcinek przewodu pokarmowego, ma za zadanie przygotować pożywienie do trawienia. Podczas żucia pokarmu, zostaje on zmiażdżony a następnie zmieszany ze śliną, dzięki czemu staje się śliski, czyli dochodzi do formowania kęsa pokarmowego.

Już na tym etapie dochodzi do wstępnego rozkładu węglowodanów przez enzymy znajdujące się w ślinie min. amylazę. Wargi, język i zęby są bardzo wrażliwymi narządami dotyku. Język jest ponadto organem smaku.

Narząd żucia bierze udział również w artykułowaniu dźwięków mowy.

Podstawową składową narządu żucia stanowi jama ustna wraz z jej organami. Jama ustna jest ograniczona przez wargi, policzki, podniebienie i dno jamy ustnej. Przestrzeń tę wypełniają łuki zębowe i język.

Oprócz tego w skład narządu żucia (układu stomatognatycznego) wchodzą szczęki (szczęka górna i szczęka dolna, czyli żuchwa) oraz staw skroniowo-żuchwowy. Mięśnie żucia, mimiczne oraz gruczoły ślinowe są również częścią narządu żucia.

Należy sobie zdać sprawę, że narząd żucia stanowi funkcjonalną jedność z całym organizmem.

Charakterystycznym tylko dla układu ruchowego narządu żucia elementem jest to, że na czynność mięśni tego układu mają wpływ receptory wychodzące ze:

  • stawów skroniowo-żuchwowych;
  • zębów;
  • przyzębia.

Na tym zjawisku opiera się koncepcja o 3 stawach (wprowadził ją Held). Zgodnie z tą koncepcją w układzie ruchowym narządu żucia są 3 stawy:

  1. Staw skroniowo-żuchwowy.
  2. Staw zębowo-zębodołowy, to z jednej strony powierzchnia korzenia a z drugiej ściana zębodołu. Pomiędzy nimi możliwe są określone ruchy dzięki elastyczności przyzębia.
  3. Staw zębowo-zębowy (międzyzębowy). Czynność tego stawu określają wzajemne kontakty powierzchni zwarciowych zębów górnych i dolnych (tj. zębów przeciwstawnych).

Tylko staw skroniowo-żuchwowy jest stawem z anatomicznego punktu widzenia. Pozostałe są uzasadnione z fizjologicznego punktu widzenia (ponieważ oba te stawy powodują za pośrednictwem proprioreceptorów przyzębia pobudzanie czynności odpowiednich mięśni).

Czynności poszczególnych stawów są ściśle ze sobą związane. Zaburzenia w jednym z nich powodują upośledzenie czynności pozostałych stawów.

Uszkodzenie stawów doprowadza do upośledzenia czynności mięśni związanych z narządem żucia, ale również nieprawidłowa czynność mięśni doprowadza do zaburzenia w stawach. Zaburzenia mięśniowe mogą być skutkiem wzmożonego napięcia tych mięśni pochodzenia centralnego.

Jakie są przyczyny dysfunkcji narządu żucia?

Długotrwałe zmiany czynnościowe prowadzą do zmian organicznych w poszczególnych elementach układu ruchowego narządu żucia. Klinicznie prowadzi to do tzw. dysfunkcji.

Zaburzenia czynnościowe mogą być spowodowane:

  • przez czynniki miejscowe zlokalizowane w poszczególnych stawach;
  • przez czynniki ogólne.

  1. Zaburzenie zwarcia w stawie zębowo-zębowym, są one następujące:

    • przemieszczenie zębów (utrata punktów stycznych, wyrzynanie zębów mądrości, częściowa utrata uzębienia), przemieszczenie zębów w stronę luki, wydłużenie się zębów;
    • nieprawidłowości zgryzowe i zębowe (zęby ustawione poza łukiem, zgryz przemieszany);
    • błędne leczenie protetyczne czy ortodontyczne, nieprawidłowe wypełnienia;
    • urazy stawu skroniowo-żuchwowego;
    • złamania żuchwy czy szczęki (główna miejscowa przyczyna parafunkcji zwarciowych).
  2. Zmiany w stawie skroniowo-żuchwowym, zaburzenia w ułożeniu głów żuchwy, zaburzenia czynności krążków stawowych.
  3. Czynniki miejscowe sprzyjające powstawaniu parafunkcji niezwarciowych (nawyki ruchowe w obrębie narządu żucia przy których nie dochodzi do kontaktu zębów przeciwstawnych).
  4. Zaburzenia w stawie zębowo-zębodołowym

    • stany zapalne;
    • rozchwianie zębów;
    • obrzęk brodawki (błądzenie języka w tej okolicy);
    • ostre brzegi ubytków, wypełnień, prac protetycznych – parafunkcje języka;
    • zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej.
  5. Długotrwałe nawykowe żucie po jednej stronie

    • asymetryczna czynność mięśni;
    • obciążenie stawu skroniowo-żuchwowego po tej stronie.
  6. Utrwalona, nieprawidłowa pozycje mięśni z przemieszczeniem żuchwy do boku lub do przodu.

Czynnik psychiczny jest głównym czynnikiem ogólnym wpływającym na funkcje narządu żucia. Napięcie psychiczne powoduje zwiększenie intensywności uprawiania określonych nawyków.

Ze zdenerwowania:

  • zaciskamy, zgrzytamy zębami;
  • ogryzamy paznokcie;
  • nagryzamy obce przedmioty.

Mięśnie narządu żucia podobnie jak mięśnie mimiczne biorą żywy udział w procesach emocjonalnych. Objawy dysfunkcji mogą być bólowe lub bezbólowe. Występują często u maturzystów, studentów przed sesją, mogą też być wynikiem stresu cywilizacyjnego – tego typu stresu nie możemy wyeliminować dlatego konieczne jest stosowanie profilaktyki zaburzeń czynnościowych narządu żucia.

Jakie są objawy zaburzeń czynnościowych narządu żucia?

  1. W obrębie stawu zębowo-zębowego:

    • patologiczne starcie zębów;
    • dodatnie testy zwarciowe, zaciskania i/lub zgrzytania zębami.
  2. W obrębie stawu zębowo-zębodołowego:

    • rozchwianie pojedynczych zębów;
    • rozchwianie grupy zębów;
    • przemieszczenie zębów;
    • odsłonięcie pojedynczych szyjek zębów lub grup zębowych;
    • przerost kości zębodołu.
  3. W obrębie stawu skroniowo-żuchwowego:

    • zaburzenia ruchomości głów żuchwy (bez objawów akustycznych), tzw. „przeskakiwanie głów żuchwy”;
    • patologiczne objawy akustyczne np.: trzaski lub trzeszczenia;
    • bolesność uciskowa stawu skroniowo-żuchwowego;
    • zbaczanie żuchwy w czasie jej odwodzenia i/lub przywodzenia;
    • nadmierne wysunięcie żuchwy w czasie jej opuszczania;
    • zbaczanie przy wysuwaniu;
    • niejednakowy zakres ruchów bocznych żuchwy;
    • nadmierne ruchy żuchwy;
    • ograniczone ruchy żuchwy.
  4. Ze strony mięśni:

    • zmęczenie i poranna sztywność mięśni;
    • zwiększone napięcie mięśni;
    • bolesność uciskowa, dotykowa;
    • przerost (twarz kwadratowa przy przeroście żuchwy);
    • promieniowanie bólu z przeciążonych mięśni;
    • ból głowy z napięcia mięśni narządu żucia.
  5. Inne obiektywne i subiektywne objawy kliniczne dysfunkcji narządu żucia:

    • drętwienie, mrowienie zębów i wyrostków, ubytki przyszyjkowe, złamanie korzeni żywych zębów;
    • objawy o charakterze otolaryngologicznym: pieczenie gardła, krtani, „ból ucha”, zaleganie woskowiny, zawroty głowy;
    • objawy oczne np.: ucisk, uczucie wysadzania gałki ocznej, ból oka;
    • objawy bólowe o charakterze neuralgii nerwu trójdzielnego;
    • ból głowy.

Jakie są ogólne zasady leczenia zaburzeń narządu żucia?

W leczeniu zaburzeń czynnościowych narządu żucia stosujemy:

  • leczenie farmakologiczne, które jest leczeniem wspomagającym;
  • fizykoterapię;
  • ćwiczenia mięśni narządu żucia wykonywane przez pacjenta w domu i w gabinecie lekarskim pod kierunkiem lekarza;
  • stosowanie akrylanowych szyn zgryzowych wykonywanych w gabinecie stomatologicznym.

Korekta zwarcia: szlifowanie wypełnień, guzków artykulacyjnych to metody wykonywane w ostateczności i po innych rodzajach metod leczniczych, które nie przyniosły efektu.

Jednym z objawów dysfunkcji narządu żucia jest zaburzenie czynności żuchwy będące wynikiem nieskoordynowanej czynności mięśni i/lub daleko posuniętych zmian w stawie skroniowo-żuchwowym. Celem stosowania ćwiczeń jest przywrócenie prawidłowego modelu ruchomości żuchwy a przez to prawidłowego obciążenia w stawie.

Ogólnym wskazaniem do stosowania ćwiczeń mięśni narządu żucia jest każde odchylenie od normy dotyczące zarówno kierunku jak i rozpiętości ruchów żuchwy. Ćwiczenia dostosowane powinny być indywidualnie dla każdego chorego.

Przy wykonywaniu ćwiczeń obowiązują następujące zasady ogólne:

  • zakres i dynamika ćwiczeń powinna być ustalona z lekarzem specjalistą w leczeniu dysfunkcji narządu żucia;
  • ćwiczenia muszą być tak wykonywane, aby w czasie ich wykonywania nie występowały trzaski w stawie skroniowo-żuchwowym;
  • ćwiczenia nie mogą powodować występowania bólu, zakres ruchów podczas ćwiczeń musi być ograniczony do granicy bólu;
  • wskazane jest stosowanie ćwiczeń bezpośrednio po jedzeniu, po masażu, czy też po zastosowaniu fizycznych sposobów leczenia, np. oziębienia bolesnej okolicy;
  • ćwiczenia powinny być wykonywane rytmicznie, trzy razy dziennie przez parę minut (ok. 15 ćwiczeń jednorazowo-dawkowanie ćwiczeń musi być ostrożne, aby nie spowodowały one przemęczenia mięśni;
  • każdy ruch powinien być wykonywany powoli;
  • przy napinaniu mięśni stosuje się skurcz mięśni przez 5 sekund, po czym przez kilka sekund rozluźnia się mięśnie;
  • w pierwszych dniach po wprowadzeniu ćwiczeń konieczna jest kontrola poprawności wykonywania ćwiczeń przez lekarza.

Fizykoterapia

Celem fizycznych bodźców stosowanych w leczeniu układu ruchowego jest przywrócenie normalnej przemiany materii i poprawa krążenia w przeciążonych mięśniach oraz ich rozluźnienie jak również zwalczanie bólu w mięśniach i stawach.

Zabiegi fizjoterapeutyczne stosowane w leczeniu dysfunkcji narządu żucia to przede wszystkim masaż, ciepło w różnej postaci, krioterapia, elekroterapia, kinezyterapia.

Masaż mięśni narządu żucia przeprowadza się przy rozluźnionych mięśniach przy pewnym oddaleniu zębów przeciwstawnych.

Wskazania:

  • zaburzenia funkcji mięśni (zmiany napięcia, zmiany ilości komórek mięśniowych);
  • zaburzenia wegetatywne;
  • zaburzenia przepływu w naczyniach żylnych i chłonnych;
  • zmiany w tkance łącznej, podskórnej.

Przeciwwskazania:

  • zwichnięcia i złamania;
  • zranienia;
  • zapalenia;
  • nerwobóle, neuralgia nerwu trójdzielnego;
  • złamania zaopatrzone śrubami albo płytami;
  • endoprotezy;
  • operacje kręgosłupa;
  • objawy uszkodzenia dróg piramidowych i móżdżku;
  • skazy krwotoczne;
  • choroby naczyń – zakrzepowe zapalenia żył, zatory;
  • zmiany na skórze;
  • choroby zakaźne.

Masaż przeprowadza się po fizykoterapii, po korekcie zwarcia. Serie masaży przeprowadza się codziennie przez 2-3 tygodnie po 30 minut.

Mięsień skroniowy masuje się kłębem dłoni, żwacz za pomocą kciuka i palca wskazującego, mięsień dwubrzuścowy samym palcem wskazującym, mięśnie dna jamy ustnej kciukiem, a mięśnie podpotyliczne ruchami okrężnymi za pomocą palców wskazującego i środkowego.

W czasie masażu należy zwrócić uwagę na miejsca bolesne na dotyk i rozcierać je do granicy bólu. Celowe jest wykonanie ćwiczeń po masażu. Przy bólach głowy można wykonywać dodatkowo masaż mięśni głowy.

Ciepłolecznictwo – tutaj stosowane jest ciepło wilgotne lub suche. Ciepło działa miejscowo i powierzchownie.

Wskazania:

  • w celu zredukowania napięcia mięśni;
  • w zapalnych chorobach reumatycznych;
  • w zaostrzonych arthropatiach;
  • w zapaleniu ścięgien.

Źródłem ciepła suchego są lampy z promieniowaniem podczerwonym np.: lampa Solux, gdzie ciepło działa na głębokość 1 cm. Stosuje się 10-12 razy po 15 minut. Inne źródła: termofor, poduszka elektryczna.

Wilgotne ciepło to kąpiele różnego rodzaju: kąpiele siarczkowe, jodowe, z kwasem węglowym. Powodują zmniejszenie napięcia mięśni. Kilka razy dziennie można stosować terapię cieplną.

Krioterapia – leczenie zimnem. Stosuje się zimne okłady, okłady z lodu, spraye zimne np.: chlorek etylu.

Wskazania:

  • znieczulenia;
  • w ostrych stanach napięciowych;
  • w zapaleniach ścięgien;
  • w chorobach reumatycznych;
  • w ostrych arthropatiach.

Najpierw stosuje się krioterapię a potem kinozyterapię. Krioterapia powoduje skurcz naczyń, zmniejszenie napięcia, znieczulenia. Obłożony lód przykłada się na 10-15 minut, aerozol należy rozpylać z odległości 30 cm. 2 razy przez 10 sekund, chroniąc oczy i uszy.

Elektroterapia.

  1. Diatermia – działanie prądem o wysokiej częstotliwości. Stosuje się na okolice dolnej części twarzy, szyi, karku i pasa barkowego. Na określoną okolicę działa się przez 8-10 minut. Skuteczność zależy od długości fali, od frekwencji, od kształtu źródła promieniowania. Tkanka absorbuje energię elektryczną i przekształca ją w energię kinetyczną, tę energię przekształca następnie w ciepło, które powoduje zmniejszenie napięcia mięśni.

    Na mięsień skroniowy nigdy nie działa się diatermią gdyż nie wolno naświetlać okolic mózgoczaszki i oczodołu. Diatermii nie wolno stosować przy endoprotezach, implantach, rozruszniku serca, płytkach zespalających.

  2. Ultradźwięki – uzyskuje się wykorzystując zjawisko piezoelektryczne. Stosuje się 0,8-1,0 MHz. Ultradźwięki powodują ogrzanie i pobudzenie tkanki. Najwięcej pochłania tkanka kostna, potem torebki, ścięgna i więzadła, mniej mięśnie, tkanka tłuszczowa, podskórna i skóra. Używane są fale stałe, impulsy dźwiękowe, ultradźwięki skojarzone są z prądem stymulacyjnym. Przy ultradźwiękach może dochodzić do odbicia fali i powstanie ciepła.

    Przed zabiegiem powinno stosować się żel (jak przy USG), stosuje się też dodatkowo leki np.: maści z jonami – jonoforeza. Na mięśnie i ścięgna stosuje się 6-12 zabiegów, 1 zabieg trwa 6-8 minut. Zabiegi przeprowadza się 1 raz dziennie lub 1 raz na dwa dni. Na stawy stosuje się 10-12 zabiegów 1 raz dziennie po 4 minuty.

    Przeciwwskazania:

    • wszystkie nowotwory (łagodne i złośliwe);
    • pacjenci po radioterapii;
    • w okolicę kręgosłupa powyżej trzeciego kręgu szyjnego;
    • w zaburzeniach czucia;
    • gałka oczna;
    • skaza krwotoczna.
  3. Laser – na staw skroniowo-żuchwowy przy otwartych ustach lub na przyczepy mięśni, końcówka soczewkowata, rozpoczyna się pięcioma zabiegami przy dawce 10J/cm2

  4. Prąd stały – galwaniczny. Powoduje zwiększenie krążenia, zmniejszenie napięcia. Wykorzystuje się go do transportu jonów – jonoforeza

  5. Prąd interferencyjny – używa się dwa prądy stałe, między którymi jest różnica częstotliwości około 200 Hz. W zwalczaniu bólu twarzy i głowy stosuje się również tradycyjną akupunkturę i elektroakupunkturę.

  6. Przezskórna stymulacja nerwów.

Leczenie farmakologiczne.

Leczenie farmakologiczne zarówno miejscowe jak i ogólne ma na celu wspomaganie stomatologicznego leczenia przyczynowego dysfunkcji narządu żucia.

W przypadkach z ostrymi objawami bólowymi uniemożliwiającymi dokładne zbadanie chorego czy wykonanie podstawowych zabiegów celowe jest przeprowadzenie wstępnego leczenia farmakologicznego środkami przeciwbólowymi i/lub przeciwzapalnymi oraz lekami zmniejszającymi napięcie mięśni.

Na początku stosuje się NLPZ (niesteroidowe leki przeciw zapalne):

  • Aspiryna;
  • Voltaren;
  • Ibuprofen;
  • Ketoprofen (Profenid);
  • Naproxen – nie wolno przy jego zażywaniu pić alkoholu, występują zaburzenia wzroku.

W celu zmniejszenia napięcia mięśni narządu żucia można ponadto stosować leki z grupy zwiotczających mięśnie szkieletowe i leki przeciwlękowe tj. Relanium, Valium, Bromazepam.

U chorych z ostrymi objawami bólowymi zwłaszcza w przypadkach z objawową neuralgią jedynym sposobem umożliwiającym przeprowadzenie zabiegu (np.: pobranie wycisku) jest blokada dużych pni nerwu trójdzielnego.


POWIĄZANE ARTYKUŁY

dzieci
Dentyści mogą wykrywać zaburzenia rozwojowe u dzieci Lekarz

Japońscy naukowcy zaobserwowali związek pomiędzy funkcją jamy ustnej a zaburzeniami rozwojowymi u dzieci. Jak przekonują, pomocne w ich wykryciu, a zarazem wczesnym wdrożeniu odpowiedniego wsparcia są badania przesiewowe. Wyniki badania opublikowano ...

stres
Co trzeci lekarz w Polsce cierpi na zaburzenia depresyjne i lęki Lekarz

– Medycy nie są robotami tylko ludźmi, którzy też mają prawo czuć się zmęczeni, sfrustrowani i wypaleni zawodowo – podkreśla Urszula Szybowicz, prezes Fundacji Nie Widać Po Mnie. Jak podkreśla, badania fundacji wskazują, że ponad 30% lekarzy cierpi n...

zaburzenia smaku
COVID-19: obniżone odczuwanie smaku a zaburzenia węchu Lekarz

Wielu pacjentów chorujących na COVID-19 zgłasza zaburzenia smaku i powonienia. Należą one do najczęstszych objawów choroby, przy czym zaburzenia smaku (takie jak np. ageuzja, hipogeuzja czy parageuzja) to najpowszechniej występująca manifestacja koro...

ROZWIŃ WIĘCEJ
jama ustna
Zaburzenia odżywiania a zdrowie jamy ustnej - główne objawy Lekarz

W brytyjskim portalu Dentistry.co.uk dwoje autorów – Nick Coller i Alison Dooley – przyjrzało się związkowi pomiędzy zaburzeniami odżywiania a zdrowiem jamy ustnej oraz temu, na jakiej podstawie lekarze stomatolodzy mogą pomóc w diagnozowaniu tego ro...

shutterstock 131929337
Zaburzenia TMD powiązane z depresją i somatyzacją Lekarz

Autorzy artykułu opublikowanego w czasopiśmie „Journal of Prosthetic Dentistry” dowodzą, że u pacjentów z nieprawidłowościami w pracy stawu skroniowo-żuchwowego częściej występują zaburzenia psychiczne. W tym kontekście naukowcy skoncentrowali się pr...

zaburzenia TDM
Przemoc fizyczna i psychiczna w dzieciństwie a zaburzenia TMD Lekarz

Fizyczne i emocjonalne nadużycia, jakich pacjenci doświadczali w dzieciństwie, mogą powodować pogorszenie stanu psychicznego, a zarazem prowadzić do rozwoju zaburzeń skroniowo-żuchwowych. To wnioski płynące z artykułu badawczego, który został opublik...

mikrodoncja
Mikrodoncja i inne zaburzenia budowy anatomicznej zębów Pacjent

Zaburzenia budowy anatomicznej zębów zazwyczaj są spowodowane oddziaływaniem pewnych niekorzystnych czynników w okresie odontogenezy, czyli rozwoju zębów (zawiązków zębowych) w trakcie życia płodowego dziecka. Do czynników tych zalicza się np. mutacj...

chewing gum 1377268 1280
Przewidywany wzrost sprzedaży bezcukrowych gum do żucia Lekarz

Według opublikowanego niedawno raportu firmy badawczej Polaris Market Research sprzedaż bezcukrowej gumy do żucia ma rosnąć o około 6,9% rocznie i osiągnąć poziom 26,67 mld dolarów w 2032 roku. Firma Polaris Market Research opublikowała nowy raport ...

COVID-19 - Dentonet.pl
Zaburzenia węchu i smaku w COVID-19 obecnie bardzo rzadkie Lekarz

Zaburzenie węchu i smaku u pacjentów chorych na COVID-19 obserwujemy obecnie bardzo rzadko. Ma to związek z brytyjskim wariantem koronawirusa – powiedział w rozmowie z PAP specjalista chorób zakaźnych prof. Miłosz Parczewski. Dodał, że u części pacje...