W hołdzie Ingvarowi Brånemarkowi

20 grudnia 2014 roku pożegnaliśmy człowieka, który zmienił oblicze współczesnej dentystyki. W wieku 85 lat zmarł prof. Per-Ingvar Branemark, wybitny szwedzki naukowiec i prekursor implantologii.

Historia implantologii potoczyłaby się zapewne inaczej, gdyby nie przełomowe odkrycie prof. Per-Ingvara Branemarka, który jako pierwszy odkrył niezwykłe właściwości tytanu i postanowił go wykorzystać do stworzenia wszczepów imitujących naturalny korzeń zęba.

Kości królika i cylinder z tytanu
Per-Ingvar Branemark był z wykształcenia ortopedą. W swojej pracy naukowej żywo interesował się mikrokrążeniem krwi w kościach oraz procesem gojenia tkanki kostnej. W 1952 roku przeprowadził eksperyment, wprowadzając do kości udowej królika mikrosoczewkę w obudowie. Kiedy naukowcy postanowili ją usunąć, okazało się, że kość i obudowa są ze sobą ściśle zrośnięte. Przypadek sprawił, że ramka została wykonana z tytanu – materiału, który do tej pory wykorzystywano przede wszystkim w lotnictwie. Zaintrygowany tym faktem Branemark powtórzył eksperyment i uzyskał identyczny rezultat. W tym momencie miał już pewność, że dokonał ważnego odkrycia.

Początkowo środowisko medyczne przyjęło wyniki prac uczonego z dużym krytycyzmem i niedowierzaniem. Mało kto wie, że uniwersytet, na którym Branemark pełnił funkcję profesora, odebrał mu fundusze na dalsze badania, co zmusiło naukowca do otworzenia prywatnej kliniki, w której mógłby bez przeszkód kontynuować swoje doświadczenia.

Branemark nazwał odkryte przez siebie zjawisko osteointegracją i poświęcił mu następne 20 lat badań. Przez ponad dziesięć lat prowadził doświadczenia na zwierzętach, zanim w 1965 roku odważył się na zabieg z udziałem człowieka. Pierwszym pacjentem, który poddał się operacji wszczepienia implantu, był Göst Larsson cierpiący na całkowite bezzębie (Larsson stracił zęby z powodu zaawansowanej paradontozy). Zabieg zakończył się całkowitym sukcesem – implant nie został odrzucony przez organizm, przejął funkcję naturalnego zęba i służył Larssonowi przez następne 40 lat życia.

Dziś – w czasach ogromnej komercjalizacji badań podstawowych – wydaje się niezwykłe, iż Brånemark przez prawie dwadzieścia lat badał zjawisko osteointegracji, zanim publicznie przedstawił wyniki swoich badań. Stało się to w maju 1982 roku na konferencji w Toronto, a jego prelekcja wywołała entuzjazm i niezwykłe zainteresowanie. Uczony szybko znalazł grono zwolenników, którzy stworzyli nieformalną grupę propagującą nowatorską metodę rekonstrukcji zębów. Z czasem grupa ta przekształciła się w Academy of Osseointegration (AO), prestiżowe stowarzyszenie skupiające dziś kilka tysięcy członków z ponad 70 krajów.

– Profesor Brånemark był wspaniałym naukowcem, pedagogiem, lekarzem i wizjonerem. Jego odkrycie zmieniło nie tylko stomatologię, zmieniło także świat – stwierdził Steven Eckert, redaktor "International Journal of Oral & Maxillofacial Implants". – Każdy, kto z nim rozmawiał, już po kilku minutach zdawał sobie sprawę, że nadrzędnym celem Profesora było dbanie o dobro pacjenta. Właśnie to było dla niego najważniejsze – chciał, aby jego wynalazek pomagał ludziom niezależnie od szerokości geograficznej czy sytuacji finansowej. Profesor był gigantem medycyny, a jednocześnie uroczym, zabawnym, niezwykle ciepłym człowiekiem. Odszedł, tak jak żył – cicho i skromnie, zostawiając nas z poczuciem smutku i głębokiej straty.

B.Sz.