Recesje dziąsłowe – problem nie tylko estetyczny, ale i zdrowotny

Recesje dziąsłowe są jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do periodontologa. Stanowią one nie tylko problem estetyczny, lecz mogą także współistnieć z bolesną nadwrażliwością zębów, próchnicą korzeni lub ubytkami niepróchnicowego pochodzenia.

Recesją dziąsła nazywamy nieprawidłowość śluzówkowo-dziąsłową polegającą na dowierzchołkowym przesunięciu brzegu dziąsła brzeżnego względem połączenia szkliwno-cementowego (CEJ – cemento-enamel junction). Powstanie recesji może być przyczyną innych problemów, takich jak nadwrażliwość zębów, próchnica korzenia i dyskomfort pacjenta z powodów estetycznych. Zaobserwowano częstsze występowanie recesji u mężczyzn niż u kobiet. Ponadto częstotliwość występowania recesji wzrasta wraz z wiekiem. Recesje dziąsłowe są spotykane w grupie osób z bardzo dobrą higieną jamy ustnej i wówczas dotyczą przede wszystkim powierzchni wargowych. Są też spotykane wśród osób wykazujących zaniedbania w zakresie higieny jamy ustnej, ale w takich przypadkach występują na wszystkich powierzchniach zęba.

Znanych jest obecnie kilka klasyfikacji, których celem jest miarodajna ocena rodzaju i zaawansowania tej nieprawidłowości. Autorami ich są: Sullivan i Atkins (1968), Mlinek i wsp. (1973), Miller (1985), Smith (1997), Mahajan (2010) oraz Kumar i Masamatti (2013) [9–14].

Najczęściej stosowaną przez klinicystów pozostaje klasyfikacja Millera z 1985 roku, według której recesje dzielone są na cztery klasy:

• klasa I – recesja nie dochodzi do linii śluzówkowo-dziąsłowej i nie stwierdza się utraty tkanek w przestrzeniach międzyzębowych; można oczekiwać 100% pokrycia recesji;

• klasa II – recesja dochodzi lub przekracza linię sluzówkowo-dziąsłową i nie towarzyszy jej utrata tkanek w przestrzeniach międzyzębowych; można oczekiwać 100% pokrycia recesji;

• klasa III – recesja dochodzi lub przekracza linię sluzówkowo-dziąsłową, występuje także utrata przyczepu łącznotkankowego w przestrzeniach międzyzębowych lub nieprawidłowe położenie zęba, które uniemożliwiają osiągnięcie 100% pokrycia recesji; można oczekiwać częściowego pokrycia recesji;

• klasa IV – recesja dochodzi lub przekracza linię sluzówkowo-dziąsłową; znaczna utrata kości i/lub tkanek miękkich w przestrzeniach międzyzębowych i/lub nieprawidłowe położenie zęba są tak zaawansowane, że uniemożliwiają osiągnięcie pokrycia korzenia.

Etiologia recesji dziąsłowych jest złożona i przeważnie jest efektem współistnienia kilku różnych czynników, choć ciągle nie ma zgodności co do ich roli. Niemniej jednak do podstawowych czynników potencjalnie wpływających na powstawanie recesji zalicza się czynniki anatomiczne i patologiczne/jatrogenne.

To fragment artykułu dr n. med. Anny Skurskiej, przy współpracy z innymi lekarzami Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Artykuł ukazał się w 63. numerze eDentico.

Autorzy wymieniają i szczegółowo charakteryzują przyczyny recesji dziąsłowej. 

Czynniki anatomiczne

Uwarunkowania anatomiczne mają znaczny wpływ na rozwój recesji. Wśród nich wymieniane są czynniki związane z: morfologią kości, tkanek miękkich oraz zębów. Kość wyrostka zębodołowego powinna mieć odpowiednią grubość i kształt, aby spełniać swoją funkcję względem tkanek miękkich. Obecność dehiscencji kości, często współistniejącej z wychyleniem zębów, może prowadzić do utraty przyczepu łącznotkankowego. Dehiscencje i fenestracje kości mogą również towarzyszyć nieprawidłowemu ustawieniu zębów w stosunku do zębów sąsiednich (położenie doprzedsionkowe, rotacje, niekorzystny torgue), co powoduje, że korzeń i szyjka zęba usytuowane są poza obrębem kości wyrostka zębodołowego. Prawidłowa pozycja zęba może być również skorelowana z obecnością dehiscencji kostnej w przypadku, gdy wystąpi dysproporcja między grubością korzenia a szerokością wyrostka zębodołowego w wymiarze przedsionkowo-językowym. W miejscach, gdzie kość wyrostka zębodołowego jest stosunkowo cienka lub obecne są jej dehiscencje, a otaczające tkanki miękkie są również cienkie, rozwój recesji jest bardziej prawdopodobny.

W grupie zaburzeń śluzówkowo-dziąsłowych mających wpływ na kształtowanie się recesji wymieniane są: cienki biotyp dziąsła, wąska strefa dziąsła skeratynizowanego, brodawkowy typ przyczepu wędzidła wargi, czy też niekorzystne przyczepy fałdów błony śluzowej. Przyjęta w przeszłości minimalna wartość szerokości dziąsła przyczepionego (2 mm), która miałaby potencjalnie chronić przyzębie, w świetle obecnej wiedzy nie istnieje. Tak więc odpowiednia szerokość dziąsła nie zabezpiecza przed rozwojem recesji, za to zmniejszenie szerokości dziąsła przy zębach z recesjami jest skutkiem ich rozwoju. Najnowsze badania dowodzą ponadto, że cienki biotyp dziąsła nie zawsze łączy się z rozwojem recesji, choć nie kwestionują tego, że szczególna wrażliwość tego typu tkanek może do takich zmian predysponować. Obecność cienkiego dziąsła może korelować z szybszą progresją recesji w przypadkach, gdy czynnikiem pierwotnym jest stan zapalny lub uraz mechaniczny związany np. ze szczotkowaniem.

Pełna treść artykułu dostępna jest w 63. numerze eDentico.